Hôm nay,  

Thơ Đoàn Nguyễn Tuấn Viết Khi Theo Hầu Vua Quang Trung

10/12/201923:44:00(Xem: 7719)

Ngược lại với Gia phả họ Nguyễn Tiên Điền do Nguyễn Y ghi chép; “Đoàn Nguyễn Tuấn cùng Nguyễn Du khởi nghĩa chống Tây Sơn tại Quỳnh Hải”.  Ông anh vợ Nguyễn Du cùng các bạn thân Nguyễn Nể, Phan Huy Ích, Ngô Thì Nhậm, Ninh Tốn.. ra làm quan Tây Sơn được vua Quang Trung trao chức Hàn Lâm học sĩ  cùng một lần với Ngô Vi Quý (Ngô Dụng Hoà) và tiếp sứ cùng Nguyễn Nể (Nguyễn Đề), anh cùng cha cùng mẹ với Nguyễn Du và đi sứ trong phái bộ Phan Huy Ích năm Canh Tuất 1790 lúc ông 40 tuổi.

Hải Ông thi tập *của Đoàn Nguyễn Tuấn nxb Khoa Học Xã Hội Hà Nội 1982 còn ghi chép những bài thơ quý báu viết bên cạnh vua Quang Trung, thơ viết về triều Tây Sơn, thơ xướng họa với các bạn đồng triều, thơ viết về sứ bộ Ngô Dụng Hòa  sứ bộ này mang sang quà cáp Tể tướng Hòa Thân (1750́́̉-1799) nhà Thanh, việc hối lộ này đóng góp vào thành tích tham nhũng một gian thần bậc nhất Trung Quốc, tài sản bằng mười năm thu thuế triều đình Trung Quốc, khiến Hòa Thân từ một người tín cẩn của vua Càn Long bị  vua Gia Khánh cách chức xử tội chết và tịch thu gia sản. Và quý nhất là hai bài thơ gặp gỡ văn nhân họ Nguyễn (Nguyễn Du) tại Hoàng Châu, trong thời Mười năm gió bụi, Nguyễn Du đi giang hồ ba năm: “Giang Bắc Giang Nam một túi không” khắp Trung Quốc.


Trong bài viết này tôi dịch thơ các bài thơ Đoàn Nguyễn Tuấn làm bên cạnh vua Quang Trung. Các bài thơ tả cảnh hùng tráng quân Tây Sơn và ca ngợi tài điều khiển quân vua Quang Trung.


Trong cung vua Quang Trung làm bài thơ do vua chỉ định. Đoàn Nguyễn Tuấn viết : Gió nổi từ núi Nam (Tây Sơn), xe ngọc ruổi gấp. Quân hùng như mây đùn chiếm lĩnh bên thành Thăng Long. Ban ngày cờ quạt cuốn nắng ba đông. Sáng sớm lửa hiệu  khói bốc thẳng từ muôn hốc. Mưu chước đánh dẹp nhờ vua Quang Trung mắt nhìn tay trỏ, câu thơ này ca ngợi chiến lược chiến thuật vua Quang Trung. Thú vị an nhàn thu vào nhịp sắt cung cầm. Khi an nhàn triều đình cùng thưởng thức ca hát, Nguyễn Du trong bài Long Thành cầm giả ca, còn ghi lại cảnh hát xướng tiêu khiển vua tướng Tây Sơn tại dinh Kim Âu còn hào hoa hơn các công từ Vương Lăng. Theo tôi vua Quang Trung có mặt tại Thăng Long trong lúc vua giả Phạm Công Trị sang Trung Quốc trong sứ bộ Phan Huy Ích, ngày ngày nhà vua gióng ngựa quý sang dinh Kim Âu đ̉ Bích Câu đàm đạo chuyện quốc sự  tâm đắc cùng Nguyễn Nể.. Ý câu này còn nói lên sự hòa hợp của nhà vua và các quan tướng trong triều. Thị thần quan văn theo hầu vua Quang Trung ngoài việc nhúng bút không bận gì khác. Thường lên đài cao ngắm trông trời biển.


TRONG CUNG VUA (QUANG TRUNG) KÍNH GHI

Thể ứng chế


Gió nổi núi Nam xe ngọc dong,

Quân hùng mây nổi chiếm bên thành.

Ban ngày cờ xí ba đông nắng,

Sáng sớm lửa tin muôn đóm tung.

Mưu chước dẹp yên tay mắt trỏ,

An nhàn thú vị nhập cung cầm.

Thị thần vung bút không gì khác,

Đứng vọng đài cao ngắm biển xanh.

 


Nguyên tác phiên âm Hán Việt :


NGỰ DINH CUNG KỶ

Ứng chế thể


Phong khởi Nam sơn ngọc giá suyền,

Vân đồn tì hổ chiếm thành biên.

Tinh kỳ trú quyển tam đông nhật

Phong hoả triêu xuy vạn hác yên.

Đăng định mưu mô qui chỉ phán,

An nhàn thú vị nhập đàn huyền.

Thị thần nhiễm hãn vô dư sự,

Thời thướng cao đài vọng hải thiên.

Bài Lại vâng lệnh vua làm một bài thơ khắc vào đá. Ông viết : Một đêm sấm gió bỗng thành cảnh Phật. Sau trận đánh sấm sét vào đồn Ngọc Hồi, Hà Hồi của vua Quang Trung nay đất nước lại thái bình như cảnh Phật. Ngàn thu sông núi gìn giữ đài cao. Hai dòng suối tuôn xuống bay từ sông Ngân biếc. Đôi bờ đá tách ra thông hợp với nắng ráng hồng chiều tà. Đạo Phật không mất theo một chiếc giày. Theo Truyền đăng lục chép :  Ngài Bồ Đề Đạt Ma thời nhà Tùy từ Tây Trúc (Ấn Độ) sang Trung Quốc truyền đạo Thiền đời nhà Tùy, tu ở chùa Thiên Thánh, khi tịch táng tại núi Hùng Nhĩ thuộc tỉnh Hà Nam, Trung Quốc. Sau Tống Vân người nước Ngụy đi sứ Tây Vực về gặp Đạt Ma, thiền trượng vác một chiếc giày ở vùng núi Thông Lĩnh thuộc Tân Cương. Vân hỏi : Nhà sư đi đâu ? Sư nói : Về Tây Trúc. Vân về thuật lại với vua. Vua sai đào mộ mở áo quan ra xem thì chỉ còn một chiếc giày thôi. Ý câu này nói đất nước sau cuộc xâm lăng Tôn Sĩ Nghị không mất, mà trở thành thanh bình vẻ vang muôn thuở. Tiếng vượn thường buông từ lưng chừng mây. Âm vang cuộc chiến thắng vang dội trời mây xanh. Nay theo xe vua, bỗng như lên đường vàng. Theo xe vua là con đường thái bình thịnh trị an lành. Muôn ánh hào quang tỏa ra quanh góc núi. Câu này ý nói : Uy đức nhà vua tỏa sáng  khắp núi sông.


VÂNG LỆNH VUA (QUANG TRUNG)

LÀM MỘT BÀI THƠ KHẮC TRÊN ĐÁ


Sắm sét một đêm thành cảnh Phật,

Non sông muôn thuở vững đài sen.

Suối chia hai ngọn sông Ngân xuống,

Đá dựng đôi bờ, nắng đỏ thông.

Đạo chẳng đi theo giày để lại.

Tầng mây vượn hú vọng âm vang.

Đường vàng bỗng hiện theo xe ngự,

Sườn núi quanh co tỏa ánh quang.


Nguyên tác phiên âm Hán Việt :

HỰU ỨNG CHẾ́ NHẤ́T THỦ PHÓ THẠCH


Nhất dạ phong lôi thành hóa vực,

Thiên thu lưu trĩ hộ tầng đài.

Tuyền phi Bích Hán song điều hạ,

Thạch hội đan hà lưỡng ngạn khai.

Tượng giáo bất tùy đan lý khứ,

Viên thanh thường tự bán vân lai.

Hỗ tùng hốt thướng kim thiên lộ,

Vạn đạo tường quang nhiễu khúc ôi.


Đoàn Nguyễn Tuấn theo hầu vua Quang Trung nhân dịp nhà vua về thăm Tây Sơn (Quy Nhơn, Bình Định) vâng lệnh vua làm bài thơ:  Rỡ ràng đất cực Nam tỏa điềm lành. Ngọn cờ vua Quang Trung về thăm Tây Sơn uy nghi như vua Hán Cao Tổ Lưu Bang về thăm quê hương đất Bái. Sông núi đón chào hành cung và lều trại dựng đón tiếp nhà vua, đình thần và đoàn quân hộ giá. Ấ́p thang mộc là quê hương nhà vua. Đời Chiến Quốc chư hầu đến chầu thiên tử vua nhà Chu, được thiên tử cho hẳn một nơi để tắm gội trước khi bệ kiến gọi là  ấp thang mộc. Đời sau các nhà vua đặt ấp riêng thường là quê hương mình là ấp thang mộc. Phần du rung rinh, mùi hương lò ngự. Phần du là hai loại cây thời xưa hay trồng làng quê về sau dùng để chỉ làng quê. Hương quê hương thơm tỏa nơi vua ngự. Sáng tỏa lều tranh, ngợi ơn nhuần tưới. Muôn nhà nhân dân vùng Tây Sơn ca tụng nhà vua đã ban ơn nồng hậu. Núi Tây cũng ấm áp nhờ dương khí thịnh vượng của nhà vua về. Thẹn mình hộ giá theo vua không đủ tài thơ phú. Đời người mấy khi được đến “ao trời”,  thiên hoàng nơi phát tích nhà vua..



VÂNG MỆNH VUA (QUANG TRUNG ) LÀM THƠ

NHÂN DỊP HỘ GIÁ VỀ THĂM Ấ́P THANG MỘC 


Rỡ ràng Nam Cực tỏa tường quang,

Vua Hán lộng cờ về Bái thôn.

Sông núi đón chào cung trại dựng.

Phần du phản phất ngự lò hương.

Lều tranh sáng tỏa ơn nhuần tưới,

Núi lạnh ấm nồng dương khí lên.

Hộ giá thẹn mình thơ phú kém,

Đời người mấy thuở đến ao vàng.


Nguyên tác phiên âm Hán Việt :


NGỰ GIÁ HỒI THANG MỘC Ấ́P 

PHỤNG HỘ TỐNG ỨNG CHẾ


Hoàng hoàng Nam Cực thốc tường quang,

Hán đế tinh kỳ phản Bái hương.

Sơn thủy phùng nghinh hành diện sắc,

Phần du phi phất ngự lô hương.

Minh sinh bổ ốc ca minh trạch,

Noãn nhập hàn nhai báo phục dương.

Từ phú phi tài tàm hộ tụng,

Nhân sinh kỷ đắc đáo thiên hoàng.


Nhân dịp theo vua Quang Trung hỏi tội Nguyễn Bảo con Nguyễn Nhạc làm phản. Đoàn Nguyễn Tuấn viết bài thơ :  Vâng mệnh hầu giá thân chinh kính ghi. Một gợn mây đen giữa vùng núi biển. Cờ vua thẳng trỏ phương Nam hỏi tội Lưu An. Lưu An là người tôn thất nhà Hán, vua  phong làm Hoài Nam Vương. Tính ông ham đọc sách, chiêu tập các văn sĩ soạn thuật được nhiều trong đó có cuốn Hoài Nam Tử. Vua Hán Vũ Đế rất tôn trọng ông, không bắt vào chầu. Sau mưu phản, vua bèn sai quan Tông Chính đi trị tội, chưa đến nơi thì ông đã tự sát rồi. Sáu quân hùm gấu nuốt cả búa rìu. Ngàn dậm non sông phù trì yên ngọc. Chồng chất hiểm trở khôn dấu Giáp Hán. “Chồng chất hiểm trở”: (Tập khảm) Lời Thoán ở quẻ Kinh Dịch nói: “Tập khảm trùng hiểm dã, vương hầu thiết hiểm dĩ thủ kỳ quốc “(Tập khảm là hiểm trở, bậc vương hầu đặt hiểm để giữ nước.) Giáp Hán tích Cung Toái nói với Hán Tuyên Đế rằng : “ Dân bị đói rét mà bọn quan lại không thương đến, cho nên những đứa con đỏ của bệ hạ trộm đùa áo giáp và vũ khí ở trong ao Hoàng trì của bệ hạ mà thôi.’ Ở đây tác giả mượn điển ấy để nói việc nổi loạn của Nguyễn Bảo như chuyện con trẻ đùa chơi. Đánh kẻ ngu muội sớm thấy Khiên Nghiêu. “Đánh kẻ ngu muội”:  Hào Thượng Cửu, quẻ Mông Kinh Dịch nói “Kích mông, lợi ngự khấu”(Đánh dẹp đứa ngu muội, lợi cho việc ngăn chận bọn cướp) Khiên Ngu: Kinh Thư, thiên Đại Vũ mô: Vua Nghiêu Thuấn múa lá chắn ở hai bên chái, trong ba tuần mà rợ Hữu Miêu phải đến chầu. Câu này ý : Đánh đứa ngu muội Nguyễn Bảo sớm nhìn thấy uy danh vua Quang Trung. Kẻ thư sinh cầm bút ca bài chiến thắng, để khắc vào đỉnh tháp đá ở phía trong thành (Bình Định.)


VÂNG LỆNH THEO XE HẦ̀U THÂN CHINH KÍNH GHI


Một đám mây đen biển núi xanh,

Nam chinh vua hỏi tội Lưu An.

Sáu quân hùm gấu thu rìu búa,

Ngàn dậm xuyên non hộ ngọc an

Nổi loạn ao trời đùa Hán giáp,

Trỏ đường ngu muội thấy Nghiêu can.

Thư sinh cầm bút ca công trận,

Để khắc vào trên đỉnh tháp thành.


Nguyên tác phiên âm Hán Việt :


NGỰ GIÁ THÂN CHINH

PHỤNG HỖ TỤNG CUNG KÝ


Nhất điểm hôn vân hải lĩnh gian,

Tiết tinh nam chỉ vấn Lưu An.

Lục sư hùng hổ thôn nhung phủ,

Thiên lý xuyên sơn hộ ngọc an.

Tập khản vô năng tàng Hán giáp,

Kích mông tảo kiến vũ Ngu can.

Thư sinh xanh hấn ca hoàn sở,

Lặc hướng thành trung thạch tháp đoan.


Paris 10-12-2019

*Tiến sĩ Khoa Học Giáo Dục .Viện ĐH Paris V Sorbonne.

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
(WASHINGTON, ngày 18 tháng 6, Reuters) – Chính quyền Tổng thống Donald Trump sẽ ngưng cấp ngân sách tài trợ cho The Trevor Project, một tổ chức vô vụ lợi chuyên điều hành đường dây nóng (hotline) giúp phòng chống tự tử dành riêng cho giới trẻ LGBT, vì cho rằng dịch vụ này cổ súy “những suy nghĩ cực đoan về phái tính.” Tổ chức điều hành chương trình đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ, gọi đây là một quyết định “tàn độc.”
(WASHINGTON, ngày 18 tháng 6, Reuters) – Chính phủ Hoa Kỳ sẽ tiếp tục cấp chiếu khán cho sinh viên ngoại quốc trong thời gian tới, tuy nhiên lần mở cửa này đi kèm với một bước kiểm tra nghiêm nhặt chưa từng có: thẩm tra toàn diện các hoạt động giao tiếp trên các mạng xã hội, của đương đơn.
Trong một phán quyết mang tính bước ngoặt khẳng định sự bình đẳng cho các vị ni tu theo truyền thống Phật giáo Theravada (Trưởng Lão Bộ), Tòa án Tối cao Sri Lanka hôm thứ Hai đã ra phán lệnh rằng Ni sư Welimada Dhammadinna phải được cấp Thẻ căn cước quốc gia công nhận tư cách là một nữ tu sĩ đã thọ giới đầy đủ
Được sự cho phép của nghệ sĩ Lê Uyên, chúng tôi rất tiếc phải thông báo đến quý khán/thính giả và quý bằng hữu về việc Lê Uyên vừa trải qua tai nạn xe do một người tài xế say rượu gây ra vào khoảng 9 giờ 45 phút tối thứ Ba, ngày 17 tháng 6 năm 2025 tại Quận Cam, tiểu bang California, Hoa Kỳ. Hiện tại, Lê Uyên đang được điều trị tại bệnh viện và không ở trong tình trạng nguy kịch
Đạo Phật là đạo của từ bi và trí tuệ. Hai phẩm chất này không liên hệ chút gì tới màu da, sắc tộc. Con đường giải thoát là Bát Chánh Đạo, cũng hoàn toàn không phân biệt gì tới sắc tộc, màu da. Tu tập hàng ngày là phải viễn ly, buông bỏ, xa lìa tham sân si -- và như thế, cũng hoàn toàn không dính chút gì tới những bức tường biên giới hay các bãi mìn giữa các quốc gia tranh chấp.
Nguyễn Hữu Liêm đã có 3 cám dỗ: Cám dỗ của Triết học, làm cho chàng thanh niên này trở thành Triết gia. “Cám dỗ Sài Gòn” cho anh nỗi ray rứt với đất nước quê hương. Và “Cám dỗ Tự do” là một nỗi cám dỗ đối với tự thân, đồng nghĩa với cám dỗ của Lý tưởng, hay siêu hình thì “Giải thoát Tự do” là mục tiêu cám dỗ rốt ráo
- Quận Cam: hội thiện nguyện giúp các thành viên gia đình tìm người thân sau khi họ mất tích hay bị giam vì ICE bố ráp nhập cư. - Trump yêu cầu Iran đầu hàng vô điều kiện; Lãnh tụ tối cao Khamenei trả lời Trump: Iran không đầu hàng
(WASHINGTON, ngày 17 tháng 6, Reuters) – Chỉ vài ngày sau khi đưa ra lệnh hạn chế các cuộc truy quét di dân tại nông trại, khách sạn, nhà hàng và lò đóng gói thịt, Cơ quan cưỡng chế thuế quan và luật di trú (ICE) đã đảo ngược quyết định. Hai cựu viên chức từng làm việc trong ngành cho biết đây là hậu quả từ kiểu ăn nói thay đổi xoành xoạch của Tổng thống Trump.
(KANANASKIS, Alberta, ngày 17 tháng 6, Reuters) – Hội nghị Thượng đỉnh Nhóm Bảy nước (G7) kết thúc hôm thứ Ba: Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy rời hội nghị cùng với gói viện trợ quân sự mới từ nước chủ nhà Canada, nhưng không có được tuyên cáo chung thể hiện sự ủng hộ từ các thành viên, và cũng không có cơ hội gặp mặt Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump.
- Có thẻ xanh cũng phải coi chừng: từ Mexico về lại Mỹ, bị ICE giam cả tháng, chưa có tin gì - Colorado: bồi thẩm đoàn phạt Mike Lindell có tội bôi nhọ (vu khống bầu cử 2020 gian lận cho Biden), phải đền 2,3 triệu đô cho 1 nhân viên hệ thống bỏ phiếu Dominion
(WASHINGTON, ngày 16 tháng 6, Reuters) – Chính quyền Trump vừa bổ nhiệm Charles McLaughlin, một cựu sĩ quan đặc nhiệm Lục Quân vào vị trí phụ trách chính sách Âu Châu và Nga tại Hội Đồng An Ninh Quốc Gia (National Security Council, NSC).
(WASHINGTON, ngày 16 tháng 6, Reuters) – Hôm thứ Hai (16/6), các TNS Đảng Cộng Hòa bất ngờ công bố những thay đổi đối với dự luật giảm thuế và chi tiêu quy mô lớn của Tổng thống Donald Trump. Điều này có thể khiến quá trình thông qua dự luật gặp trở ngại, do mâu thuẫn ngày càng lớn giữa hai viện.
Sáng Thứ Hai 16 Tháng Sáu, tập đoàn Trump Organization của Donald Trump ra mắt sản phẩm dịch vụ mới, đó là điện thoại thông minh (smart phone) kèm gói cước viễn thông trị giá trị giá $499. Sản phẩm sẽ ra mắt vào tháng Tám. Dự án mới này là ngành nghề mới nhất về đế chế kinh doanh mà tổng thống Trump tận dụng khi ở cương vị tổng thống đương nhiệm. Trump Organization cho biết trong một thông cáo báo chí hôm thứ Hai 16/6 rằng dịch vụ mới này được thiết kế nhằm kỷ niệm 10 năm ngày Donald Trump tuyên bố tham gia tranh cử tổng thống lần đầu tiên. Trên trang web trumpmobile.com cho thấy, dịch vụ mới này có tên Trump Mobile, sẽ cung cấp gói cước $47.45/một tháng, bao gồm gọi điện, nhắn tin và dữ liệu không giới hạn, cũng như hỗ trợ dịch vụ khẩn cấp trên đường đi và "Quyền lợi về chăm sóc sức khỏe từ xa và các nhà thuốc.”
Hạnh phúc là những người cha biết tìm ra Phật pháp, tài sản quý nhất trong cõi này, để trao lại cho con mình. Cũng y hệt như ông trưởng giả trong Kinh Pháp Hoa, giấu viên ngọc trong góc áo của cậu con trai bụi đời. Và cũng hạnh phúc là những người con nhận ra rằng cha mình đã dạy cho con từ những ngày thơ ấu về niềm tin Tam Bảo, đã dạy cho con biết tin sâu vào nhân quả để không bao giờ dám làm ác, đã dạy cho con biết từ bi với người và yêu thương với đời, và đã dạy chữ cho con bằng cách đánh vần theo những dòng kinh để không bao giờ trôi lạc trong cõi này.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.