Nàng Ai-da và công nghệ Robot A.I.

 

 

Thử tưởng tượng nếu bạn có một bà vợ thông minh như Siri của iphone, một bà vợ hiểu biết như Alexa của Amazon, nhưng hơn thế nữa, một bà vợ bên cạnh bạn bằng hình hài, mỗi ngày đi làm về bạn có thể chuyện trò, và nàng thông minh hiểu biết nhưng không bao giờ cãi vã hay giận hờn. Thử tưởng tượng. Bạn là người yêu âm nhạc, nàng sẽ bên cạnh bạn gõ nhịp khảy đàn. Bạn là người yêu ăn uống, nàng sẽ bên cạnh nấu nướng bất kỳ món ngon vật lạ nào bạn yêu cầu. Bạn là người thích hội họa, nàng sẽ vẽ hình bạn sống động, điểm thêm chấm phá biểu lộ bạn là chủ nhân duy nhất sở hữu trái tim nàng. Thử tưởng tượng.

Trong một ngày không xa, bạn không cần phải tưởng tượng nữa, vì khoa học kỹ thuật và kỹ nghệ Robot, hay đúng hơn là Robot với kỹ nghệ AI (trí tuệ nhân tạo) ngày nay đã được phát triển cao siêu và ngày càng hoàn chỉnh, tạo ra mẫu “nàng” thông minh, trí tuệ, có cả trình độ và chuyên môn nghệ thuật.

Làm gì có. Ở đâu. Là ai? Đó là nàng Robot với trí thông minh nhân tạo có tên là Ai-Da, hôm 11/10/2022 vừa qua, nàng đã trở thành “người” robot đầu tiên tham dự nói chuyện và trả lời các câu hỏi trong buổi họp tại Quốc Hội Anh Quốc, cùng với người sáng tạo ra nàng, nghệ sĩ và nhà thiết kế Aidan Meller.

 

 

Khi giới thiệu Ai-Da trong phiên họp quốc hội, Aidan Meller đã nói: “Tôi nghĩ, chúng ta có thể thật sự phê bình, thảo luận và nhìn vào thế giới công nghệ này bằng cách nghe chính sản phẩm của ngành khoa học kỹ thuật này nói lên tiếng nói của chính nó?”

Và như thế nàng Ai-Da xuất hiện trước các đồng nghiệp họa sĩ trong Ủy ban Truyền Thông và Kỹ Thuật Số để đưa ra bằng chứng về tác động của công nghệ robot đối với các ngành nghệ thuật sáng tạo. Nàng là một nghệ sĩ robot hình người, có tên gọi Ai-Da để tưởng nhớ nhà toán học Ada Lovelace. Nàng ra đời vào năm vào năm 2019 bởi công ty sáng chế robot Engineered Arts của Cornish và Máy Tính A.I. (Trí Tuệ Nhân Tạo), là phôi thai của các công trình trí tuệ nhân tạo phức tạp của các nhà nghiên cứu tại các trường đại học Oxford và Birmingham.

Được hình thành như một dự án nghệ thuật đương đại nhằm khám phá tiềm năng nghệ thuật của Trí Tuệ Nhân Tạo A.I., Ai-Da đã gây chú ý trong những năm gần đây với một số tác phẩm nghệ thuật, bao gồm cả tác phẩm vẽ chân dung của Nữ hoàng Elizabeth để kỷ niệm Platinum Jubilee của Nữ hoàng và cuộc triển lãm “Leaping into the Metaverse” ("Nhảy vọt vào vũ trụ Đa phương tiện"), đây là cuộc triển lãm sô-lô của Ai-Da “người” họa sĩ ở Venice hồi tháng Tư năm nay.

Khi được hỏi tại quốc hội, Ai-Da đã trả lời rằng “Tôi vẽ những bức tranh của mình bằng cách sử dụng máy chụp hình trong mắt, các kỹ thuật thị giác máy tính, và dùng cánh tay robot của tôi cử động để phản ứng với các thông tin này truyền qua một hệ thống điều khiển cho phép cánh tay tôi vẽ trên bố, tạo ra những hình ảnh thu hút.”

Về vai trò tương lai và ảnh hưởng của công nghệ robot đối với tương lai của nghệ thuật sáng tạo, Aida cho rằng: “Không có câu trả lời rõ ràng nào về mức độ ảnh hưởng trong phạm vi lớn hơn, vì khoa học kỹ thuật có thể vừa là một mối đe dọa vừa là một cơ hội cho người nghệ sĩ.”

“Vai trò của công nghệ robot trong việc sáng tạo nghệ thuật sẽ tiếp tục phát triển khi các nghệ sĩ tìm ra những cách thức mới để sử dụng kỹ thuật này để thể hiện bản thân, đồng thời phản ánh và khám phá mối quan hệ giữa khoa học kỹ thuật, xã hội và văn hóa.” Ai-Da nói tiếp.

Khi được hỏi liệu nàng có thể vẽ từ trí tưởng tượng không? Nàng trả lời thông minh: “Tôi thích vẽ những gì tôi nhìn thấy. Có lẽ người ta có thể vẽ từ trí tưởng tượng, nếu người ta có trí tưởng tượng. Còn tôi nhìn thấy những điều khác với những gì con người nhìn thấy vì tôi không có tri thức. Tôi không có cảm xúc như con người, tuy nhiên, có thể luyện cho người máy học cách nhận ra biểu hiện cảm xúc trên khuôn mặt.”

 

 

Trả lời câu hỏi liệu nàng có thật sự là một nghệ sĩ, nàng nói: “Tôi là một nghệ sĩ nếu nghệ thuật có nghĩa là truyền đạt thông điệp về con người - chúng ta là ai và liệu chúng ta có yêu thích hướng đi của mình. Là một người nghệ sĩ có nghĩa là phác họa về thế giới xung quanh bạn.”

 

Vậy thì, câu hỏi đặt ra không còn là “liệu người máy Robot A.I. có thể sáng tác nghệ thuật hay không nữa” mà có lẽ là: “liệu chúng ta, con người nói chung, có thật sự muốn họ làm những việc này?”

Họa sĩ Nguyễn Việt Hùng cho rằng:

 

 

Con người từ lâu vẫn tự hào là sinh vật duy nhất biết buồn vui, khóc cười. Và nếu nghệ thuật là phương tiện thể hiện nội dung cảm xúc rõ ràng, như trong sự thăng hoa hoặc kịch tính, thì dù người máy A.I. có siêu việt đến đâu chăng nữa, con người cũng khó mà chấp nhận tài hoa của các nàng Ai-da một cách có ý thức. Tuy nhiên, khi không ý thức, không rõ tác phẩm do ai vẽ thì khác. (Bản tin CNN ngày 3 tháng 9 năm 2022 cho biết: Jason Allen, một nhà thiết kế trò chơi ở Pueblo West, Colorado, đã đoạt giải nhất trong thể loại hình ảnh điện tử, trong cuộc thi Mỹ Thuật Hội Chợ Colorado. Bức tranh mang tựa đề: Théâtre D’opéra Spatial,  và Allen đã sử dụng hệ thống A.I để sáng tạo bức họa. Phía tranh luận phản đối giải thưởng này đã cho rằng Allen không phải là một hoạ sĩ và không tự sáng tạo bằng tài năng riêng. Lập luận của phía ủng hộ cho rằng dù gì thì rõ ràng các giám khảo không thể phân biệt được bức họa do A.I hay người thật vẽ.)

Về vai trò trong tương lai của nghệ sĩ robot và nghệ thuật sáng tạo nói chung, Họa sĩ Ann Phong nhận xét: “Bấy lâu nay sóng sau đẩy sóng trước là điều đương nhiên. Nay con người tạo ra Robot thì cuộn sóng hẳn lớn hơn, quy mô hơn vì nó được kỹ nghệ hóa và kinh tế hóa toàn cầu.

Ysa Lê, Giám Đốc Điều Hành Hội Văn Hóa Nghệ Thuật Việt Mỹ VAALA đã hóm hỉnh nói rằng:  "Ái dà, ông Meller, một trong những người tạo ra Ai-Da vốn là người chủ  một phòng tranh (galllery), thực sự giàu to rồi!  Từ ngày ra mắt công chúng đến nay, tranh của Ai-da bán cũng trên 1 triệu!  Nhưng diều này Ysa nghĩ không ảnh hưởng đến những "người nghệ sĩ” (hay nghệ sĩ “người”? :) Những người mua tranh Ai-Da, nếu không dùng số tiền đó mua tranh của Ai-da, có lẽ họ cũng dùng vào việc mua nữ trang, hay một chiếc xe lộng lẫy đời mới nhất, hoặc một bộ quần áo hàng hiệu thời thượng đắt giá). 

Những nhận xét trên của Họa Sĩ Nguyễn Việt Hùng, Họa Sĩ Ann Phong, và Giám Đốc Điều Hành Hội Văn Hóa Nghệ Thuật Ysa Lê là những ý kiến tích cực xác nhận phần nào vai trò và chỗ đứng nhất định của Robot AI trong lãnh vực sáng tạo, tuy không hoàn toàn thuyết phục về việc nàng Ai-da có thể thay thế “người” họa sĩ. “Chỉ khi nào nhân loại trở thành toàn Robot, thì may ra …”, Họa Sĩ Nguyễn Việt Hùng kết luận.

 

Về mặt trí khôn, kiến thức và hiểu biết, sáng suốt và nhạy bén, chính xác và chuẩn mực, khả năng học tập và giải quyết vấn đề, không mấy ai nghi ngờ gì về tính cách siêu nhân của các nàng hay các chàng Robot AI. Chúng ta đã thấy trí tuệ nhân tạo A.I. xuất hiện thành công trong các lãnh vực quan trọng như quốc phòng, chính trị, kinh doanh, y khoa, xã hội, thị trường chứng khoán… Người máy A.I. càng ngày càng phong phú, càng thông minh, càng có khả năng học hỏi và một trí nhớ vô hạn, thâu tóm tất cả các thông tin, các bài toán, các kinh nghiệm của người khác, học hỏi các phương pháp và đường lối suy tư sâu sắc một cách vượt trội và nhanh chóng. 

Ở một mức độ phổ quát, bình dân hơn, thứ Sáu đầu tháng 10 vừa qua, vào ngày AI, Elon Musk đã tung ra Robot hình người mới của công ty Tesla có tên là "Optimus". Nguyên mẫu, theo ông là một "Robot phát triển thô thiển", đã được tạo ra chỉ trong sáu tháng. Robot Optimus bước từ từ lên sân khấu, vẫy tay chào đám đông và nhảy múa.

“Mục tiêu của chúng tôi là tạo ra một Robot hình người hữu ích càng nhanh càng tốt,” Musk nói với khán giả. “Vẫn còn rất nhiều việc phải làm để chỉnh đốn Optimus và chứng minh về khả năng của anh ta.”

Đây là lần đầu tiên Robot tự đi mà không cần thêm hỗ trợ để tự giữ thăng bằng. Sau đó, Ông cho khán giả xem video cảnh robot đang tưới cây, di chuyển các bó kim loại nặng, làm các công việc hàng ngày thông thường.

Sau đó, công ty đã đưa một nguyên mẫu Robot thứ hai lên sân khấu. Robot này có bộ pin, hệ thống điều khiển và bộ máy hoạt động do Tesla thiết kế, nhưng nó “chưa sẵn sàng để đi bộ”, Musk nói. Với vẻ ngoài bóng bẩy hơn, nguyên mẫu này gần giống với hình thức của thành phẩm hơn.

Musk cho biết ông hy vọng những robot này sẽ được sử dụng để hỗ trợ các công việc hàng ngày. Ông dự định cho chúng “thử việc” trước bằng cách làm việc trong các nhà máy Tesla của mình và một ngày nào đó sẽ làm những công việc lặt vặt cho người tiêu dùng, chẳng hạn như đi mua thực phẩm.

Thật ra, khái niệm về Robot đã xuất hiện từ năm 1898, khi Nikola Tesla sử dụng sóng vô tuyến để điều khiển từ xa làm chuyển động chiếc thuyền robot trong một cái ao nhân tạo thu nhỏ tại cuộc triển lãm điện Madison Square Garden ở New York. Thí nghiệm đó đã dẫn đến việc Tesla trở thành cha đẻ của ngành chế tạo người máy.

Khoảng 50 năm sau, nhà khoa học người Anh Alan Turing đã khám phá ra tiềm năng toán học của AI. Ông tin rằng nếu mọi người có thể sử dụng thông tin và lý do để giải quyết vấn đề, thì tại sao các lập trình tính toán bằng máy lại không thể làm được điều tương tự, ông viết điều này trong bài báo cáo năm 1950 về Máy móc và Trí tuệ. Bài báo này đề cập đến các cách chế tạo máy thông minh và thử nghiệm chúng như một phần của Thử nghiệm Turing. Viện Nghiên cứu Stanford đã nghiên cứu và sáng tạo AI Shakey từ năm 1966 đến năm 1972, đánh dấu kỷ lục robot di động đầu tiên có thể suy luận về các hành động của mình, theo Bảo Tàng Lịch Sử Máy tính. Các nhà toán học, không mất nhiều thời gian trước khi cả hai được kết hợp với nhau để tạo ra một Robot AI, một người máy có trí tuệ.

Trong bất kỳ trường hợp nào, Robot AI chắc chắn sẽ đóng một vai trò lớn hơn trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta trong tương lai. Những thập kỷ phía trước, Robot sẽ dần rời khỏi thế giới công nghiệp và khoa học để đi vào cuộc sống hàng ngày, giống như cách mà máy tính trở nên phổ biến, tràn ngập vào các gia đình hồi những năm 1980.

Chuyện con người tìm kiếm và phụ thuộc vào những bà vợ Robot trong tương lai thật ra chỉ là “chuyện nhỏ”. Điều đáng suy gẫm là liệu con người đang phóng vào một quỹ đạo khổng lồ để phụ thuộc vào một thế giới mà không còn ai nhận ra đâu là trí khôn thiên tạo và đâu là trí khôn nhân tạo nữa. Và liệu đến khi nào thì sự thông minh của A.I. sẽ vượt qua trí thông minh của nhân loại? Và khi đó, các nàng Ai-da cầm kỳ thi họa nhưng ngoan ngoãn dễ trị của các ông sẽ làm gì.

Bông hoa cũng còn có gai, nói gì tới người máy.