KYIV – Người dân Ukraine đang phải hứng chịu thương vong và những mất mát nặng nề. Không chỉ vậy, thế giới cũng đặc biệt lo ngại về số phận các di sản văn hóa của đất nước này khi chiến tranh ngày càng leo thang (theo bài của Konstantin Akinsha, tờ TheArtNewspaper).
Kể từ khi Ukraine hứng chịu cuộc xâm lược ngày 24 tháng 2 năm 2022, các thành phố lớn đã bị bao vây trong không kích và đạn pháo. Thương vong gia tăng, bạo lực leo thang, khói lửa chiến trang đã đẩy 3,7 triệu người vào cuộc sống xa xứ, gây ra cuộc khủng hoảng tị nạn nghiêm trọng nhất ở châu Âu kể từ sau Thế Chiến II.
Việc ném bom vô tội vạ vào các khu đô thị, bao gồm thủ đô Kyiv, thành phố lớn thứ hai Kharkiv và thành phố cảng phía nam Mariupol, đã làm dấy lên lo ngại rằng các lực lượng Nga sẽ đi vào vết xe đổ của sự tàn phá điên cuồng, như đã từng gây ra trong các cuộc xung đột trước đây ở Chechnya và Syria.
Các di sản văn hóa phong phú của Ukraine đang đứng trước nguy cơ bị thiệt hại không thể phục hồi. Các đài kỷ niệm và bảo tàng, đại diện cho nguồn ký ức và bản sắc dân tộc mạnh mẽ, đang trân mình trong bom đạn. Giao tranh đã càn quét qua các địa điểm văn hóa như Bảo Tàng Nghệ Thuật Kuindzhi ở Mariupol, Thư Viện Phục Hưng Gothic ở Chernihiv, khu tưởng niệm Babyn Yar Holocaust ở Kyiv, khu chung cư Slovo (Word) thời Liên Xô ở Kharkiv, và bảo tàng lịch sử địa phương Ivankiv (nơi tôn vinh các tác phẩm của nghệ sĩ dân gian người Ukraine Maria Prymachenko, đã được cứu khỏi biển lửa).
Các viên chức bảo tàng, những người trông coi di sản và người tình nguyện viên đang cố gắng bảo vệ các kho tàng văn hóa khỏi bom đạn hết mức có thể. Trong khi đó, các cơ quan quốc tế đang tập hợp các quỹ khẩn cấp và viện trợ thiết thực. Đó là một cuộc chạy đua với thời gian. Điều buồn cười đáng hận nhất là: có nhiều di sản có liên quan đến văn hóa Nga.
Bà Valentina Myzgina, Giám đốc Bảo Tàng Nghệ Thuật Kharkiv, cười chua chát: “Có vẻ như chúng tôi đang phải mang những bức tranh Nga tháo chạy khỏi họng súng của Nga. Chúng tôi đã giấu chúng một cách an toàn, nhưng mà định nghĩa ‘an toàn’ trong thời buổi này cũng chỉ là tương đối.”
Bài viết đề cập tới các di sản văn hóa của những bảo tàng có nguy cơ cao nhất ở 4 thành phố trọng điểm của Ukraine. Việc chúng bị tàn phá sẽ là một tổn thất nghiêm trọng không chỉ đối với Ukraine mà còn đối với nền văn hóa thế giới. Như đã nêu trong Công Uớc Hague năm 1954 (The Hague Convention of 1954), mà Nga và Ukraine đều là thành viên: “thiệt hại đối với tài sản văn hóa thuộc về bất kỳ dân tộc nào cũng có nghĩa là thiệt hại đối với di sản văn hóa của toàn nhân loại.”
KYIV
Kyiv là thủ đô của Ukraine, và cũng cùng tên với trung tâm Kyivan Rus, nhà nước East Slavic đầu tiên được thành lập vào những năm 900. Di sản Cơ đốc giáo Chính thống của nó có niên đại gần 1,000 năm, bao gồm Nhà thờ St Sophia có từ thế kỷ 11, biểu tượng của quốc gia Ukraine, và Tu viện Pechersk Lavra nằm trên bờ sông Dnepr, đều có tên trong Danh sách Di Sản Thế Giới của Unesco. Với những kiến trúc tuyệt vời phản ánh ảnh hưởng của Đế chế Byzantine, nhà thờ nằm gần trụ sở của Cơ quan An ninh Ukraine đang bấp bênh vì là mục tiêu bắn phá của Nga.
Kyiv cũng là thủ đô văn hóa của Ukraine, với hơn 30 viện bảo tàng. Bảo tàng Kho Báu Lịch Sử Ukraine (The Museum of Historical Treasures of Ukraine) sở hữu một trong những bộ sưu tập vàng Scythia đẹp nhất thế giới. Trong đó, có thể kể tới Golden Pectoral, một tấm che ngực có từ thế kỷ IV TCN, được tìm thấy trong một gò mộ cổ Tovsta Mohyla; nó được chế tác bằng vàng 24 carat, nặng 1,15kg với những họa tiết tinh xảo hình động vật và miêu tả cảnh sinh hoạt đời thường.
Bảo tàng Nghệ thuật Quốc gia Ukraine (The National Art Museum of Ukraine) là nơi lưu giữ vô số kiệt tác vô giá: các bức họa tôn giáo từ thời Trung cổ và Baroque, chân dung của những nhân vật lịch sử, các nhà lãnh đạo Cossack, những nghệ sĩ hàng đầu thế kỷ XVIII như Volodymyr Borovykovskyi (1757 – 1825) ... và một số tác phẩm tiêu biểu theo xu hướng chủ nghĩa tiền vệ avant garde phần lớn đã bị thất lạc hoặc phá hủy trong thập niên 1930, dưới thời Liên Xô.
Tuy nhiên, Kyiv không chỉ phong phú về các bộ sưu tập nghệ thuật của Ukraine. Bảo tàng Nghệ thuật Quốc gia Bohdan và Varvara Khanenko có các tác phẩm của Gentile Bellini và Juan de Zurbarán, cùng những tác phẩm khác. Bảo tàng Quốc Gia Phòng trưng bày Tranh ảnh Kyiv lưu giữ bộ sưu tập của Ivan Tereshchenko, một người bạn và cũng là đối thủ của Pavel Tretyakov, người đã thành lập Phòng Trưng Bày Tretyakov ở Moscow. Bảo tàng có nhiều tác phẩm của họa sĩ theo trường phái Tượng trưng Mikhail Vrubel.
Hứng chịu đợt tấn công đầu tuần tháng Ba, thành phố cảng trên Biển Đen lúc này đang chuẩn bị đối mặt với chiến tranh. Các bao cát được chất đống xung quanh các tượng đài như tượng Công tước Richelieu (vị thị trưởng đầu tiên của Odesa) ở quảng trường đầu Đại lộ Prymorskyi, viên ngọc kiến trúc của thành phố. Quảng trường kết nối với cảng bằng cầu thang Potemkin, được xây dựng từ năm 1837- 1841, đã trở thành biểu tượng của thành phố sau khi xuất hiện trong bộ phim Chiến Hạm Potemkin năm 1925 của Sergei Eisenstein.
Bảo tàng Nghệ thuật Phương Tây và Phương Đông ở Odesa lưu giữ những kiệt tác như bức tranh của Frans Hals về St Luke và St Matthew, từng thuộc sở hữu của Catherine Đại đế, nữ hoàng quyền lực của Đế chế Nga. Ở Bảo tàng Mỹ thuật Odesa (The Odesa Fine Arts Museum), Mikhail Braikevich, vị thị trưởng cuối cùng trước khi cách mạng thành phố nổ ra, đã lưu giữ những tác phẩm của các nghệ sĩ Nga thuộc nhóm World of Art. Sau cuộc cách mạng, ông di cư đến Anh, nơi ông để lại bộ sưu tập tác phẩm thứ hai của cùng các nghệ sĩ cho Bảo tàng Oxford’s Ashmolean.
LVIV
Mặc dù các cuộc tấn công bằng tên lửa đã tàn phá vùng ngoại ô Lviv, nhưng đây vẫn là nơi trú ẩn an toàn tương đối cho những người chạy trốn khỏi miền đông Ukraine. Nằm cách biên giới Ba Lan chưa đầy 50 dặm, thành phố phía tây đã được công nhận là Di sản Thế giới của Unesco từ năm 1998. Kể từ khi thành lập vào thế kỷ 13, nó là một phần của vương quốc Ba Lan, Đế chế Áo-Hung (Austro-Hungarian Empire), Đệ nhất Cộng hòa Ba Lan và Liên bang Xô viết. Có thể nói, đây là nơi giao thoa của các nền văn hóa Ukraine, Ba Lan, Ottoman, Armenia, Hy Lạp... Các pháo đài sừng sững nằm dọc theo triền sông dốc, bên cạnh những cung điện tráng lệ và điền trang mênh mông. Phần lớn địa thế của thành phố Lviv, được quy hoạch từ thời Trung cổ, hiện vẫn còn nguyên vẹn, với những quảng trường Phục Hưng, các kiến trúc Baroque phức tạp và những đường cong uốn lượn trên các tòa nhà Art Nouveau (trường phái Tân Nghệ thuật).
Các bảo tàng lưu giữ những ví dụ quan trọng về nghệ thuật Tây Âu và Ukraina, đặc biệt là các tác phẩm điêu khắc bằng gỗ theo phong cách Baroque tinh tế của Johann Georg Pinsel, đã được trưng bày tại Louvre ở Paris và Belvedere ở Vienna. Các bộ sưu tập nghệ thuật quan trọng nhất đang được lưu giữ bởi Phòng trưng bày Nghệ thuật Quốc gia Borys Voznytsky Lviv và Bảo tàng Quốc gia Andrey Sheptytsky. Trong những tuần gần đây, các nhân viên bảo tàng đã vội vã cất giấu các mẫu vật trong kho, di dời các tác phẩm điêu khắc từ thời Trung Cổ ra khỏi các nhà thờ, hoặc chất các bao cát xung quanh để bảo vệ chúng.
Nơi đây có các tòa nhà theo trường phái Constructivist hoàn toàn trái ngược với Kyiv cổ kính. Ba nơi trọng điểm trong thành phố là Derzhprom (Tòa Nhà Công Nghiệp Chính Phủ - 1928) ở Quảng trường Tự do, Tòa Bưu Điện Trung Tâm (1928 - 1929) và Tòa Tổng Đài Điện thoại (1930). Cả ba tòa nhà đều nằm trong vùng bị pháo kích liên tục. Dù vẫn chưa chịu thiệt hại đáng kể, nhưng bom đạn đã phá nát nhà cửa gần đó.
Bảo tàng Nghệ thuật Kharkiv (Kharkiv Art Museum) giữ hơn 25,000 bức tranh, tác phẩm điêu khắc và các tác phẩm trên giấy. Chúng được chuyển vào kho vào ngày 8 tháng 3 năm 2022, khi các trận pháo kích của Nga bắn vỡ các cửa sổ nát bươm. Cuộc tấn công đã gây nguy hiểm cho các bức tranh của họa sĩ hiện thực nổi tiếng người Nga Ilya Repin, bao gồm cả phiên bản thứ hai của Reply of the Zaporozhian Cossacks (1893).
Gửi ý kiến của bạn