Một nét văn hóa:
Bandura, nhạc cụ cổ truyền của dân tộc Ukraine.
Người Ukraine là một dân tộc quật cường và dũng cảm. Phải quật cường và dũng cảm như thế nào mới đứng vững trước làn sóng xâm lăng hàng bao thế kỷ nay, hết Nga đến Đức, hết Đức đến Ba Lan, hết Ba Lan rồi lại Nga. Và ngày nay xứ sở của người dân yêu nước này đang đứng trước bờ vực thẳm, lấy đôi tay trần mà chống trả bom đạn của quân xâm lược Nga.
Lòng yêu nước ấy của dân tộc Ukraine được ký thác vào cây đàn Bandura của họ. Cây đàn là biểu tượng cho tinh thần ái quốc trước sự xâm lược của ngoại bang. Nó là một nhạc cụ cổ truyền có từ thế kỷ III hay IV, kéo dài qua năm tháng và được cải biến nhiều lần.
Nếu người Việt coi đàn Tranh là nhạc cụ cổ truyền của mình, thì dân tộc Ukraine hãnh diện với cây đàn truyền thống Bandura có âm thanh du dương không kém đàn Tranh nhưng âm vực rộng hơn so với ngũ cung của đàn tranh. Về kỹ thuật trình diễn, người chơi đàn Bandura có thể cùng lúc vừa đàn giai điệu vừa đàn tiếng đệm của bè trầm vừa vỗ thùng đàn để hòa vào phần nhịp của tiếng trống.
Vì được xem là biểu tượng cho lòng ái quốc dân tộc, nên đàn Bandura bị Nga, Đức, Ba Lan tìm cách hủy diệt, không cho hiện hữu trong lòng người dân Ukraine. Cho tới đầu thế kỷ XX, nhạc sĩ chơi đàn Bandura – được gọi là Kobzar – thường là người khiếm thị. Khi Ukraine bị Nga, Đức, rồi Ba Lan đô hộ, các nhạc sĩ Kobzar thường bị sát hại vì họ hát những bài ca khích lệ tinh thần yêu nước. Đẫm máu nhất là cuộc thảm sát tháng 12 năm 1933 tại thành phố Kharkiv – nơi hiện đang xảy ra những trận đánh ác liệt – hơn 300 nhạc sĩ mù Kobzar đã bị Stalin đánh lừa đến tham dự hội nghị, nhưng rồi họ đều bị giết chết.
Một tình cờ thú vị là nhạc sĩ Lê Văn Khoa, vào những năm đầu của thế kỷ XXI, đã có những cộng tác mật thiết với giới âm nhạc hàn lâm Ukraine tại thủ đô Kyiv, để thực hiện những CD của ông như CD Symphony VIETNAM 1975, với giàn nhạc giao hưởng và ban nhạc đại hợp xướng Kyiv, dưới tài điều khiển của nữ nhạc trưởng Alla Kulbaba; hay CD Piano Solo by Le Van Khoa, mà diệu thủ piano người Ukraine là cô Lyudmila Chichuck.
Sau khi tìm hiểu về lịch sử đàn Bandura, nhạc sĩ Lê Văn Khoa đã liên tưởng tới sách báo và âm nhạc miền Nam Việt Nam từng bị cộng sản tiêu hủy và ngăn cấm, còn các nghệ sĩ, nhà thơ, nhà văn thì bị đầy đọa trong các trại tập trung cải tạo hoặc bị đe dọa, sách nhiễu.
Năm 2007, trong chương trình nhạc Lê Văn Khoa tại thủ đô Kyiv của Ukraine, chính nhạc sĩ Taras Yanitsky, vị thầy Bandura của nhiều nhạc viện bản xứ, trình tấu bài Trống Cơm trên đàn Bandura với giàn nhạc thính phòng Kyiv. Năm 2009, hai bản dân nhạc Việt: Trống Cơm và Se Chỉ Luồn Kim do nhạc sĩ Lê Văn Khoa soạn cho đàn Bandura được nữ nhạc sĩ Kateryna Myronyuk sử dụng khi bảo vệ luận án tiến sĩ của cô từ học viện Tchaikovsky lừng danh của Ukraine. Điều này đã làm cho hội đồng chấm thi quá đỗi ngạc nhiên vì có một người, không phải người Ukraine, đem âm nhạc của một quốc gia khác hòa nhập với âm nhạc của Ukraine.
Trong tinh thần hướng về Ukraine qua thi ca và văn hóa – cầu nguyện cho dân tộc ấy sớm thoát khỏi ách xâm lược của đế quốc Nga – trên trang Việt Báo đặc biệt, chúng tôi kính mời quý bạn đọc và thân hữu cùng thưởng thức hai khúc dân ca Việt được trình tấu với đàn Bandura:
Gửi ý kiến của bạn
