Người phỏng vấn: Những nhân vật trong Mùa Thu Của Vị Trưởng Lão, thí dụ những nhà độc tài, đều được lấy mẫu từ những người thực, hình như có gì giông giống với những Franco, Peron và Trujillo"
García Marquez: Trong mọi tiểu thuyết, nhân vật đều là cắt dán, trộn trạo, lắp ghép từ nhiều nhân vật khác nhau mà bạn đã biết, hay nghe nói, hoặc đã đọc. Tôi đọc mọi thứ mà tôi vớ được về những nhà độc tài vùng Mỹ Châu La Tinh, thuộc thế kỷ vừa rồi cũng như đầu thế kỷ này [thế kỷ 20]. Tôi cũng đã gặp gỡ, nói chuyện với nhiều người đã từng sống dưới chế độ độc tài. Ít lắm thì tôi đã làm những điều kể trên trong vòng mười năm.Và, khi tôi đã hình dung ra được nhân vật của mình bộ dạng như thế nào, ăn nói ra làm sao... tôi bèn cố gắng quên đi mọi chuyện tôi đã đọc hoặc đã nghe nói, như vậy tôi mới có thể bịa đặt, mà chẳng cần phải dựa vào bất cứ một điều kiện thực, nơi chốn thực đã xẩy ra câu chuyện. Nhưng rồi tôi nhận ra rằng, mình chưa từng sống dưới chế độ độc tài, tôi bèn nghĩ thầm, hay là mình mượn đỡ không khí, đất nước Tây Ban Nha của nhà độc tài Franco, làm nơi dựng truyện; nói rõ hơn, hay là mình thử tới đó sống, và viết cuốn sách của mình ở Tây Ban Nha, để "được" ngửi rõ mùi độc tài, [theo cái kiểu đi thực tế của bà con người Việt mình]. Nhưng rồi tôi nhận ra, không khí Tây Ban Nha dưới sự ngự trị của Franco rất khác chế độ độc tài vùng Caribê. Thế là cuốn sách đành chịu chết cứng, không làm sao ló đầu ra được, trong vòng một năm. Có gì đó còn thiếu, và tôi lại không rõ, thiếu là thiếu cái gì. Thế rồi, trong một đêm trằn trọc, tôi quyết định, tốt nhất là mình quay trở lại Caribê. Và gia đình tôi bèn chuyển về Barranquilla thuộc Colombia. Tôi đưa ra thông báo dành mấy ông bạn nhà báo, họ lại tưởng tôi nói chuyện tiếu lâm. Tôi nói, tôi trở lại bởi vì không làm sao nhớ, mùi trái ổi nó ra làm sao. Đúng ra là tôi không làm sao kết thúc nổi cuốn sách, và thực sự cần cái mẩu chót đó. Tôi làm một chuyến đi từ đảo này qua đảo khác trong vùng Caribê, tìm những gì còn thiếu.
-Ông thường xoay tới xoay lui đề tài sự cô đơn của quyền lực.
Càng có quyền sinh sát, càng khó biết ai hết dạ trung thành, ai tính đâm sau lưng (nguyên văn: ai thực, ai dối). Khi bạn đạt tới mức quyền lực tuyệt đối, mọi liên lạc với thực tại kể như không còn, và đây là mức tệ hại nhất của sự cô đơn. Chằng chịt chung quanh một con người đầy quyền lực, một nhà độc tài, là những dây mơ rễ má liên quan tới quyền lợi, và xúm xít chung quanh ông ta, là một mớ người mà mục đích sau cùng của họ là tách ông ta ra khỏi thực tại; mọi chuyện như vậy đều nhịp nhàng, "ăn giơ" với nhau, như một bản hòa tấu, để cô lập ông ta.
-Thế còn nỗi cô đơn của một người viết" Chắc là khác, hay cũng xêm xêm"
Nói tới sự cô đơn của quyền lực thì cũng giống như chuyện dài nhân dân tự vệ vậy. Toan tính của người viết, quyết miêu tả thực tại, thường dẫn tới một cái nhìn méo mó về nó. Trong khi cố gắng xê dịch (transpose) thực tại, cuối cùng nhà văn lại thấy mình ngồi trong tháp ngà, nghĩa là mất mọi liên lạc với thực tại. Đó là lý do tại sao tôi cố bám lấy nghề làm báo, bởi vì nó giúp tôi lúc nào cũng gần gụi với thế giới thực, đặc biệt là ba thứ báo chí hoặc những gì liên quan tới chính trị. Nỗi cô đơn hành hạ tôi sau Trăm Năm Cô Đơn không phải là nỗi cô đơn của một nhà văn; nó là nỗi cô đơn của danh vọng, còn thê thảm hơn - tôi muốn nói, nó quá giống nỗi cô đơn của quyền lực. May là có những người bạn bè chống đỡ giùm; họ lúc nào cũng có đó để mà ra tay ra tay nghĩa hiệp.
-Ông nói thế, là thế nào"
Bởi vì tôi luôn luôn kiếm đủ mọi cách, để đừng xẩy ra cái cảnh giầu đổi bạn, sang đổi vợ. Tôi luôn luôn làm sao có tất cả những người bạn trong đời của tôi, đừng để sẩy người nào. Họ là những người đã kéo tôi xuống mặt đất; họ là những người chân vững như bàn thạch, bởi vì họ chẳng phải là những con người nổi tiếng.
-Vạn sự khởi đầu nan, ông có thể cho biết về nỗi gian nan này" Một trong những hình ảnh trở đi trở lại, ở trong Mùa Thu Của Vị Trưởng Lão, là đàn bò ở trong dinh. Đây có phải là một trong những hình ảnh của thời kỳ vạn sự khởi đầu nan"
Tôi có một cuốn album và sẽ đưa ông coi liền đây. Như tôi đã nói một đôi lần, thoạt kỳ thủy của tất cả cuốn sách của tôi, luôn luôn có một hình ảnh. Cái hình ảnh rất "nhất" đó, với Mùa Thu Của Ông Trưởng Lão, là một ông già, rất già, ngồi trong một dinh cơ tuyệt vời tráng lệ, tuyệt vời sang trọng, và đàn bò thì đang ùa vào gậm những tấm thảm. Nhưng hình ảnh đó chỉ trở thành cụ thể, khi tôi nhìn thấy nó, ở La Mã, tại một tiệm sách, nơi tôi tới để nhìn, và sưu tập những cuốn sách hình. Vừa nhìn thấy là tôi ưng liền, vì nó thật tuyệt hảo. Tôi biết, có được tấm hình là có tất cả. Bởi vì tôi không phải là một nhà trí thức lớn, cho nên đành tìm những kẻ đi trước mình, những cái tiền lệ, từ cái thường ngày, hay cái mỗi ngày, trong đời thường, chứ không phải từ những đại tác phẩm.
-Tiểu thuyết của ông có khi nào trải qua những "bước ngoặt" bất ngờ"
Thoạt đầu, có. Trong những chuyện đầu tiên, tôi có được cái phong thái chung chung, nhưng tôi thường để cho vận may trổ tài, và để cho nó dẫn dắt. Nếu bỏ qua lời khuyên tốt nhất mà tôi đưa ra lúc nãy đối với những người trẻ tuổi lăm le bước vào nghề, làm việc theo kiểu của tôi cũng tốt thôi, bởi vì khi còn trẻ, tôi có cả một cái giếng sâu đầy ứ những hứng khởi. Nhưng tôi lại nghe nói, rằng nếu tôi không học lấy một thứ kỹ thuật, thì sau này tôi sẽ gặp rắc rối, bởi vì giếng sâu cỡ nào thì cũng sẽ có ngày cạn, tới lúc mà hứng khởi rũ áo ra đi, thì phải có kỹ thuật thay thế. Nếu tôi bỏ qua cái việc học cho mình một thứ kỹ thuật, thì bây giờ tôi không thể nào mường tượng trước, cuốn sách tương lai của mình sẽ có một cấu trúc như thế nào. Cấu trúc của một cuốn sách là một vấn đề hoàn toàn thuộc về kỹ thuật, và nếu bé không học, lớn không thể trở thành nhà văn! Bởi vì bạn sẽ chẳng bao giờ học được nữa. Học ở đây, là theo nghĩa, cố tạo cho riêng mình một kỹ thuật viết.
-Như vậy kỷ luật là một điều bắt buộc, và thật là quan trọng, theo ông"
Tôi không tin, bạn có thể viết một cuốn sách cho ra hồn, mà không ép mình vào một thứ kỷ luật.
(còn tiếp)
Jennifer Tran
García Marquez: Trong mọi tiểu thuyết, nhân vật đều là cắt dán, trộn trạo, lắp ghép từ nhiều nhân vật khác nhau mà bạn đã biết, hay nghe nói, hoặc đã đọc. Tôi đọc mọi thứ mà tôi vớ được về những nhà độc tài vùng Mỹ Châu La Tinh, thuộc thế kỷ vừa rồi cũng như đầu thế kỷ này [thế kỷ 20]. Tôi cũng đã gặp gỡ, nói chuyện với nhiều người đã từng sống dưới chế độ độc tài. Ít lắm thì tôi đã làm những điều kể trên trong vòng mười năm.Và, khi tôi đã hình dung ra được nhân vật của mình bộ dạng như thế nào, ăn nói ra làm sao... tôi bèn cố gắng quên đi mọi chuyện tôi đã đọc hoặc đã nghe nói, như vậy tôi mới có thể bịa đặt, mà chẳng cần phải dựa vào bất cứ một điều kiện thực, nơi chốn thực đã xẩy ra câu chuyện. Nhưng rồi tôi nhận ra rằng, mình chưa từng sống dưới chế độ độc tài, tôi bèn nghĩ thầm, hay là mình mượn đỡ không khí, đất nước Tây Ban Nha của nhà độc tài Franco, làm nơi dựng truyện; nói rõ hơn, hay là mình thử tới đó sống, và viết cuốn sách của mình ở Tây Ban Nha, để "được" ngửi rõ mùi độc tài, [theo cái kiểu đi thực tế của bà con người Việt mình]. Nhưng rồi tôi nhận ra, không khí Tây Ban Nha dưới sự ngự trị của Franco rất khác chế độ độc tài vùng Caribê. Thế là cuốn sách đành chịu chết cứng, không làm sao ló đầu ra được, trong vòng một năm. Có gì đó còn thiếu, và tôi lại không rõ, thiếu là thiếu cái gì. Thế rồi, trong một đêm trằn trọc, tôi quyết định, tốt nhất là mình quay trở lại Caribê. Và gia đình tôi bèn chuyển về Barranquilla thuộc Colombia. Tôi đưa ra thông báo dành mấy ông bạn nhà báo, họ lại tưởng tôi nói chuyện tiếu lâm. Tôi nói, tôi trở lại bởi vì không làm sao nhớ, mùi trái ổi nó ra làm sao. Đúng ra là tôi không làm sao kết thúc nổi cuốn sách, và thực sự cần cái mẩu chót đó. Tôi làm một chuyến đi từ đảo này qua đảo khác trong vùng Caribê, tìm những gì còn thiếu.
-Ông thường xoay tới xoay lui đề tài sự cô đơn của quyền lực.
Càng có quyền sinh sát, càng khó biết ai hết dạ trung thành, ai tính đâm sau lưng (nguyên văn: ai thực, ai dối). Khi bạn đạt tới mức quyền lực tuyệt đối, mọi liên lạc với thực tại kể như không còn, và đây là mức tệ hại nhất của sự cô đơn. Chằng chịt chung quanh một con người đầy quyền lực, một nhà độc tài, là những dây mơ rễ má liên quan tới quyền lợi, và xúm xít chung quanh ông ta, là một mớ người mà mục đích sau cùng của họ là tách ông ta ra khỏi thực tại; mọi chuyện như vậy đều nhịp nhàng, "ăn giơ" với nhau, như một bản hòa tấu, để cô lập ông ta.
-Thế còn nỗi cô đơn của một người viết" Chắc là khác, hay cũng xêm xêm"
Nói tới sự cô đơn của quyền lực thì cũng giống như chuyện dài nhân dân tự vệ vậy. Toan tính của người viết, quyết miêu tả thực tại, thường dẫn tới một cái nhìn méo mó về nó. Trong khi cố gắng xê dịch (transpose) thực tại, cuối cùng nhà văn lại thấy mình ngồi trong tháp ngà, nghĩa là mất mọi liên lạc với thực tại. Đó là lý do tại sao tôi cố bám lấy nghề làm báo, bởi vì nó giúp tôi lúc nào cũng gần gụi với thế giới thực, đặc biệt là ba thứ báo chí hoặc những gì liên quan tới chính trị. Nỗi cô đơn hành hạ tôi sau Trăm Năm Cô Đơn không phải là nỗi cô đơn của một nhà văn; nó là nỗi cô đơn của danh vọng, còn thê thảm hơn - tôi muốn nói, nó quá giống nỗi cô đơn của quyền lực. May là có những người bạn bè chống đỡ giùm; họ lúc nào cũng có đó để mà ra tay ra tay nghĩa hiệp.
-Ông nói thế, là thế nào"
Bởi vì tôi luôn luôn kiếm đủ mọi cách, để đừng xẩy ra cái cảnh giầu đổi bạn, sang đổi vợ. Tôi luôn luôn làm sao có tất cả những người bạn trong đời của tôi, đừng để sẩy người nào. Họ là những người đã kéo tôi xuống mặt đất; họ là những người chân vững như bàn thạch, bởi vì họ chẳng phải là những con người nổi tiếng.
-Vạn sự khởi đầu nan, ông có thể cho biết về nỗi gian nan này" Một trong những hình ảnh trở đi trở lại, ở trong Mùa Thu Của Vị Trưởng Lão, là đàn bò ở trong dinh. Đây có phải là một trong những hình ảnh của thời kỳ vạn sự khởi đầu nan"
Tôi có một cuốn album và sẽ đưa ông coi liền đây. Như tôi đã nói một đôi lần, thoạt kỳ thủy của tất cả cuốn sách của tôi, luôn luôn có một hình ảnh. Cái hình ảnh rất "nhất" đó, với Mùa Thu Của Ông Trưởng Lão, là một ông già, rất già, ngồi trong một dinh cơ tuyệt vời tráng lệ, tuyệt vời sang trọng, và đàn bò thì đang ùa vào gậm những tấm thảm. Nhưng hình ảnh đó chỉ trở thành cụ thể, khi tôi nhìn thấy nó, ở La Mã, tại một tiệm sách, nơi tôi tới để nhìn, và sưu tập những cuốn sách hình. Vừa nhìn thấy là tôi ưng liền, vì nó thật tuyệt hảo. Tôi biết, có được tấm hình là có tất cả. Bởi vì tôi không phải là một nhà trí thức lớn, cho nên đành tìm những kẻ đi trước mình, những cái tiền lệ, từ cái thường ngày, hay cái mỗi ngày, trong đời thường, chứ không phải từ những đại tác phẩm.
-Tiểu thuyết của ông có khi nào trải qua những "bước ngoặt" bất ngờ"
Thoạt đầu, có. Trong những chuyện đầu tiên, tôi có được cái phong thái chung chung, nhưng tôi thường để cho vận may trổ tài, và để cho nó dẫn dắt. Nếu bỏ qua lời khuyên tốt nhất mà tôi đưa ra lúc nãy đối với những người trẻ tuổi lăm le bước vào nghề, làm việc theo kiểu của tôi cũng tốt thôi, bởi vì khi còn trẻ, tôi có cả một cái giếng sâu đầy ứ những hứng khởi. Nhưng tôi lại nghe nói, rằng nếu tôi không học lấy một thứ kỹ thuật, thì sau này tôi sẽ gặp rắc rối, bởi vì giếng sâu cỡ nào thì cũng sẽ có ngày cạn, tới lúc mà hứng khởi rũ áo ra đi, thì phải có kỹ thuật thay thế. Nếu tôi bỏ qua cái việc học cho mình một thứ kỹ thuật, thì bây giờ tôi không thể nào mường tượng trước, cuốn sách tương lai của mình sẽ có một cấu trúc như thế nào. Cấu trúc của một cuốn sách là một vấn đề hoàn toàn thuộc về kỹ thuật, và nếu bé không học, lớn không thể trở thành nhà văn! Bởi vì bạn sẽ chẳng bao giờ học được nữa. Học ở đây, là theo nghĩa, cố tạo cho riêng mình một kỹ thuật viết.
-Như vậy kỷ luật là một điều bắt buộc, và thật là quan trọng, theo ông"
Tôi không tin, bạn có thể viết một cuốn sách cho ra hồn, mà không ép mình vào một thứ kỷ luật.
(còn tiếp)
Jennifer Tran
Gửi ý kiến của bạn
