Trong loạt bài “Chiến trường Việt Nam 30 năm nhìn lại”, VB đã lược trình trận chiến tại Ban Mê Thuột trong thượng tuần tháng 3/1975. Đây là trận tấn công cường tập của CSBV vào tỉnh lỵ tỉnh Darlac, nơi mà bộ Tư lệnh Sư đoàn 23 Bộ binh đặt bản doanh. Sau khi Ban Mê Thuột thất thủ, một số nhà quân sự, quân sử gia đã nêu lên những dữ kiện chính và phụ ảnh hưởng đến kế hoạch phòng ngự của Lực lượng VNCH tại Cao nguyên. Thể theo yêu cầu của nhiều bạn đọc muốn tìm hiểu về tình hình chiến sự tại Quân khu 2 trước khi mặt trận Ban Mê Thuột bùng nổ, VN xin giới thiệu những nhận định của Đại tướng Cao Văn Viên, Tổng tham mưu Quân Lực VNCH, về tình hình chiến trường Cao nguyên. Phần này được Đại tướng Cao Văn Viên trình bày trong loạt bài viết cho Trung tâm Quân sử Lục quân Hoa Kỳ.
* Tổng Tham Mưu trưởng Cao Văn Viên nhận định về kế hoạch tấn công của CSBV tại Ban Mê Thuột
Trong phần trình bày về trận chiến tại Cao nguyên, Đại tướng Cao Văn Viên đã phân tích về kế hoạch tấn công của CSBV như sau: Trong lúc CS đang chuẩn bị chiến dịch kế tiếp bằng một nỗ lực mới vì nhìn thấy rõ chính sách bỏ rơi của Hoa Kỳ, nhiều chỉ dẫn cho thấy Vùng 2 (Quân khu 2) sẽ là chiến trường cho một chiến dịch sắp tung ra. Vào cuối tháng 1/1975, Sư đoàn 320 CSBV hoạt động tại Đức Cơ được báo cáo là đang di chuyển về hướng Nam đến Cao nguyên Đắc Lắc. Quân đoàn 2 liền báo động nhưng không có hành động nào đáng kể ngoài một số phi vụ oanh kích các đoàn xe tiếp tế của địch. Suốt trong tháng Hai, nhiều đoàn xe của CQ với số lượng lớn bị phát giác là chạy về hướng Nam dọc theo bờ phía Tây. Một thí dụ chứng minh là vào cuối tháng Hai, một đoàn xe tiếp tế của CQ gồm hàng trăm chiếc vận tải bị phát giác và bị tấn công bằng Không quân VNCH, kết quả đoàn xe này bị thiệt hại rất nặng nề.
Các bằng chừng khác là các Sư đoàn CSBV như 312, 314, 316 cũng được báo cáo là đã di chuyển xuống miền Nam, nhưng đến đâu thì chưa được xác nhận. Sư đoàn 316 CSBV sau đó bị phát giác là tiến về Ban Mê Thuột bằng đường Nam Lào. Tài liệu về hoạt động của CQ tịch thu được trong ngày 5 tháng Ba cũng tiết lộ cho thấy có sự di chuyển trung đoàn công binh thuộc Sư đoàn F 10 CSBV từ Kontum đến Ban Mê Thuột. Qua thu thập từ những tin tức nhỏ này cho thấy một cách rõ ràng là CQ đang chuẩn bị cho một cuộc tấn công lớn và kế hoạch tấn công Ban Mê Thuột dần dần thấy rõ hơn.
Giai đoạn tiên khởi, CQ muốn cắt đứt quốc lộ 14, 19 và 21 để tách vùng Cao nguyên ra khỏi vùng đồng bằng của Quân khu 2 và đồng thời ngăn chận lực lượng VNCH đến tăng cường. Sư đoàn 320 CSBV chuyển lên đóng tại các vị trí nằm về hướng Bắc của Ban Mê Thuột để vô hiệu hóa tất cả các đồn đóng dọc theo Quốc lộ 14. Tất cả những sự chuẩn bị này CQ cho tiến hành bí mật để hòng tạo yếu tố bất ngờ.
Đại tướng Cao Văn Viên phân tích tiếp: Phòng 2 của Quân đoàn 2 đã ước tính một cách chính xác các cuộc bố trí này của CQ vào giữa tháng Hai, nhưng những báo động này không được vị tư lệnh Quân đoàn cứu xét một cách cẩn thận vì cho rằng việc địch di chuyển đến Ban Mê Thuột chỉ là nghi binh, trong khi thật sự muốn đánh Pleiku. Đó đó cách bố phòng của Quân đoàn 2 đã nói lên lối suy nghĩ của vị tư lệnh Quân đoàn. Toàn bộ Sư đoàn 23 Bộ binh được đưa về đóng quanh Pleiku, giao trách nhiệm phòng thủ Ban Mê Thuột cho Biệt động quân, Địa phương quân và Nghĩa quân tỉnh mà phần lớn là người Thượng.
Vào đầu tháng 3/1975 khi có báo động về Sư đoàn 320 CSBV chuyển đến Ban Mê Thuột, Quân đoàn 2 chỉ đưa một phần bộ Tư lệnh Sư đoàn 23 BB và Trung đoàn 53 BB của sư đoàn này trở lại Ban Mê Thuột. Trung đoàn này lúc bấy giờ được giao nhiệm vụ hành quân quanh khu vực phía Nam phi trường Phụng Dực, còn lực lượng Biệt động quân thì trấn đóng tại khu vực Buôn Hô chừng 32 km về hướng Đông Bắc. Các toán thám sát của Sư đoàn 23 BB và Nha Kỹ Thuật QL.VNCH được tung ra dọc theo đường biên giới chung quanh trại Bản Đôn để theo dõi các hoạt động của Sư đoàn 320 CSBV nhưng chỉ phát giác được một số đơn vị nhỏ cấp đại đội CQ địa phương.
Trong lúc đó, CQ đã cắt đứt Quốc lộ 21 từ Ban Mê Thuột đi Nha Trang. Bộ chỉ huy Tiểu khu Khánh Hòa đã tìm cách mở lại con đường này nhưng không thành công nên con đường bị cắt từ phía Bắc thị xã Khánh Dương cách phía Đông Ban Mê Thuột chừng 80 km. Ngày 5 tháng 3/1975, CQ tấn công và chiếm quận lỵ Thuần Mẫn trên Quốc lộ 14 nằm giữa đường Pleiku đi Ban Mê Thuột. Như vậy liên lạc đường bộ giữa Ban Mê Thuột với Pleiku và Nha Trang bị gián đoạn: Ban Mê Thuột bị cô lập. Sáng ngày 9 tháng 3, CQ tấn công Đức Lập, tỉnh Quảng Đức.
* Ban Mê Thuột trước giờ G
Cũng trong sáng ngày 9 tháng 3/1975, trong khi CQ tập trung hỏa lực đánh chiến Đức Lập, Thiếu tướng Phạm Văn Phú, Tư lệnh Quân đoàn 2 & Quân khu 2, đã bay đến Ban Mê Thuột để thị sát tình hình và họp với Chuẩn tướng Lê Trung Tường, Tư lệnh Sư đoàn 23 Bộ binh (lúc bấy giờ là Tư lệnh mặt trận Nam Pleiku),Tỉnh trưởng/Tiểu khu trưởng các tỉnh Darlac và Quảng Đức. Cuộc họp sơ bộ diễn ra tại Trung tâm Hành quân Sư đoàn 23 Bộ binh vào lúc 10 giờ.
Sau khi nghe sĩ quan trung tâm trưởng Trung tâm Hành quân trình bày tình hình ở Đức Lập, Thiếu tướng Phú quay sang Đại tá Phạm Văn Nghìn, Tỉnh trưởng/Tiểu khu trưởng Quảng Đức, cho những chỉ thị cần thiết, và ra lệnh cho vị tỉnh trưởng này bay về ngay tỉnh lỵ để đôn đốc chỉ huy các đơn vị chuẩn bị đối phó với tình hình mới. Thiếu tướng Phú nói với Đại tá Nghìn rằng trong trường hợp Quảng Đức bị tấn công, ngoài liên đoàn Biệt động quân đang tăng phái cho tỉnh này, ông sẽ tăng cường thêm quân cho tiểu khu để chận địch. Ông nhấn mệnh với Đại tá Nghìn: “Lệnh Tổng thống phải giữ Quảng Đức bằng mọi giá.” Đại tá Nghìn vừa rời phòng họp, thiếu tướng Phú ra lệnh cho Thiếu tá Nguyễn Văn Hóa, sĩ quan tùy viên, lo chuẩn bị bản đồ các mặt trận để ông họp tiếp tại văn phòng Tư lệnh Sư đoàn 23 Bộ binh với Chuẩn tướng Trường và Đại tá Vũ Thế Quang, tư lệnh phó Sư đoàn 23 Bộ binh, Đại tá Nguyễn Trọng Luật, Tỉnh trưởng/tiểu khu trưởng Darlac.
Trong cuộc họp, Thiếu tướng Phú đã hỏi Chuẩn tướng Trường là nghĩ sao về tin tức tình báo cho rằng Sư đoàn F 10 CSBV đã về Quảng Đức, và trong trường hợp như thế, có nên rút bớt lực lượng Sư đoàn 23 Bộ binh đang hành quân tại Pleiku về tăng cường cho mặt trận ở Quảng Đức và Ban Mê Thuột không " Chuẩn tướng Trường đã trình với Thiếu tướng Phú rằng có thể có một phần của Sư đoàn F-10 và Sư đoàn 320 CSBV đã về hoạt động tại hai tỉnh này, nhưng Tướng Lê Trung Trường không tin rằng toàn bộ Sư đoàn F-10 đã di chuyển về Quảng Đức. Tư lệnh Sư đoàn 23 Bộ binh nhận định rằng có khả năng là Sư đoàn CSBV này sẽ để lại 1 hoặc 2 trung đoàn để phối hợp với Sư đoàn 968 CSBV từ Lào xâm nhập qua để mở mặt trận tại Nam Pleiku.
Sau lời trình bày của Tướng Trường, Đại tá Luật báo cho Thiếu tướng Phú biết là cách đây hai ngày trung đội Thám báo Tiểu khu Darlac đã phục kích bắt được 2 tù binh CSBV tại một ấp Thượng cách tỉnh lỵ 10 km, trong đó có 1 sĩ quan bị thương. Cả hai tù binh khai là thuộc bộ phần tiền thám của Sư đoàn 320 CSBV. Tù binh CQ tiết lộ là Sư đoàn 320 CSBV được lệnh chuẩn bị tấn công Ban Mê Thuột. Theo đề nghị của Đại tá Luật, Thiếu tướng Phú đã cho gọi Đại úy Bình, trưởng phòng 2 Tiểu khu Darlac, trình bày chi tiết về cung từ của hai tù binh.
Trước những báo cáo của Đại tá Luật và Đại úy Bình, sau một lúc suy nghĩ, Thiếu tướng Phú ra lệnh cho Chuẩn tướng Trường bay về Pleiku trước để phối trí lực lượng tại đây, chuẩn bị lực lượng tiếp ứng cho Quảng Đức khi tỉnh này bị tấn công. Từ 4 giờ đến 5 giờ chiều, Thiếu tướng Phú họp tiếp với Đại tá Quang, Tư lệnh mặt trận Ban Mê Thuột, và Đại tá Luật về kế hoạch bảo vệ tỉnh lỵ tỉnh Darlac. Trong giờ cuối cùng họp với tướng Phú, Đại tá Vũ Thế Quang đã trình bày sự phối trí lực lượng như sau: Phòng thủ phía Bắc: Trung tâm huấn luyện Sư đoàn 23 Bộ binh. Phòng thủ phía Đông: bộ chỉ huy chi khu Ban Mê Thuột và đơn vị Địa phương quân thống thuộc chi khu. Lực lượng phía Tây, khu vực trọng yếu và nguy hiểm nhất: hậu cứ của tiểu đoàn của Thiết đoàn 3 Thiết kỵ và kho đạn Mai Hắc Đế. Ngoài ra, doanh trại các tiểu đoàn Pháo binh, Công binh, Truyền tin, Tiếp vận thống thuộc Sư đoàn 23 Bộ binh đóng gần thị xã đều tận dụng quân số tại hàng để tổ chức phòng ngự trong phạm vi trách nhiệm. Lực lượng trừ bị cho thị xã Ban Mê Thuột là Trung đoàn 53 Bộ binh (trung đoàn trừ, chỉ có 2 tiểu đoàn), án ngữ tại phi trường Phụng Dực.
Về trách nhiệm của Tiểu khu Darlac, Đại tá Nguyễn Trọng Luật đã cho điều động tiểu đoàn 204 Địa phương quân đang đóng tại Ban Don về thị xã. Việc di chuyển không phải dễ dàng vì phải trưng dụng tất cả các quân xa trong toàn thị xã Ban Mê Thuột mới đủ quân xa để vận chuyển cả một tiểu đoàn. Các đơn vị khác đã được phối trí để tử chiến trong trận đánh quyết định chiến trường Cao nguyên. (Biên soạn dựa theo hồi ký của Đại tướng Cao Văn Viên, các bài viết của Đại tá Nguyễn Trọng Luật, Thiếu tá Phạm Huấn, sĩ quan báo chí của Tư lệnh Quân đoàn 2, tài liệu riêng của VB).
Gửi ý kiến của bạn
