LONG XUYÊN, Việt Nam (AP) - Gần 400,000 ngư dân và công nhân kỹ nghệ xuất cảng cá bông lau VN đang lo sợ trước cuộc chiến pháp lý ở Washington - nhiều gia đình có thể mất hết tài sản và không còn gì để sống.
Giữa những luồng nước nâu, cuộn sóng quanh ngư trại nổi của bà Phạm Ngọc Xuân là một tương lai bất định của bà và gia đình.
Mới 3 năm trước, họ quyết định rời bỏ ruộng lúa từng nuôi họ qua nhiều thế hệ vùng đồng bằng Cửu Long, và gom hết tiết kiệm vào làm một trại nuôi cá.
Những dòng nước trù phú đã nuôi sống cho Xuân và nhiều ngàn người khác, khi hàng xuất cảng đẩy vọt nhu cầu cá bông lau VN. Nhưng sự thành công mau chóng của sự xuất cảng này, đặc biệt là ở Mỹ, lại đang đe dọa tương lai của họ.
Sản phẩm VN rẻ hơn đã bùng nổ trên thị trường Mỹ, đi từ chỗ số không nhiều năm trước để bây giờ chiếm 12% thị trường phi-lê cá bông lau đông lạnh [ở Mỹ] năm ngoái.
Các chủ trại cá bông lau Mỹ mới nộp thỉnh nguyện thư lên Bộ Thương Mại và Ủy Ban Mậu Dịch Quốc Tế ITC 2 tuần trước, tố cáo VN đã bất hợp pháp bán dưới giá thị trường, và đòi đánh “thuế bán phá giá” cao gần 200%.
Nếu họ thắng kiện, sẽ thê thảm cho kỹ nghệ cá bông lau VN, nơi đang nuôi từ 300,000 tới 400,000 người ở vùng Cửu Long. Khoảng 1/3 xuất cảng cá bông lau VN vào Mỹ, với Âu Châu và các láng giềng Châu Á phần còn lại.
“Chúng tôi sẽ phá sản. Chúng tôi sẽ chết. Nhiều người sẽ thất nghiệp,” theo lời Xuân, người lo sợ rằng khoản đầu tư 500 triệu đồng VN (33,300 đô la) của gia đình bà sẽ biến vào hư vô.
Cuộc tranh chấp khởi từ năm ngoái, khi cá bông lau VN tiến sâu vào thị trường cá bông lau 590 triệu đô hàng năm của Mỹ, làm nổi giận các trại chủ và các hãng chế biến ở Mississippi, Arkansas và Louisiana.
Bất kể phán quyết của Sở Dược Liệu và Thực Phẩm Mỹ (FDA) rằng không có lý do khoa học nào để hạn chế tên gọi chủng loại cá bông lau Mỹ, phe vận động hành lang cho các trại chủ Mỹ đã thắng trận đánh đầu tiên năm ngoái, thúc giục Quốc Hội cấm bán cá ngoại quốc dưới nhãn hiệu “catfish” (cá bông lau) tại Hoa Kỳ.
Bị thương nặng nhất là quan hệ mậu dịch đang bùng nổ giữa Mỹ và VN. Phía VN giận dữ tố Mỹ chơi màn bảo vệ [thị trường] và phản bội nguyên tắc thị trường tự do trong bản hiệp ước bình thường hóa mậu dịch 2 nước cựu thù ký tháng 12 trước.
Lời tố cáo của kỹ nghệ cá bông lau Mỹ đã “tạo ra tiền lệ xấu trong các bước đầu quan hệ mậu dịch giữa 2 nước,” theo lời Thứ Trưởng Ngư Nghiệp Nguyễn Thị Hồng Minh.
Một cách bi hài, chính nơi đây kỹ nghệ cá VN hưởng lợi của thị trường tự do và mậu dịch công bằng, trong khi đối tác Hoa Kỹ lại giương cao lá cờ bảo vệ việc làm và kỹ nghệ nội địa.
Giá cá bông lau VN rẻ hơn - có những lần rẻ 30% tới 50% - là do lương thợ rẻ và chi phí sản xuất rẻ, theo lời Nguyễn Văn Kích, Phó Chủ Tịch Hội Các Nhà Xuất Cảng Hải Sản VN và là giám đốc Cafatex, một trong các xưởng chế biến hải sản lớn nhất VN.
Ông nói, “Các chủ ngư trại VN rất nghèo và không thể nào bán dưới giá thành. Luật của thị trường rất nghiêm, nhưng người thắng phải là những ai sản xuất phẩm chất cao nhất với giá bán rẻ nhất.”
Nhà nước CSVN đang bận rộn cho buổi điều trần sơ khởi thứ sáu này trước Ủy Ban Mậu Dịch Quốc Tế Hoa Kỳ, nơi sẽ quyết định xem có cho đưa vụ kiện đi xa hơn không. Nhưng Hà Nội nói là các màn vận động bôi xấu của các trại chủ Hoa Kỳ đang gây thiệt hại cho hàng xuất cảng cá bông lau VN, nguyên đạt hơn 17 triệu pounds năm ngoái.
Mặc dù tổng lượng xuất cảng hải sản VN vào Mỹ tăng 10.2% năm nay, nhưng xuât1 cảng cá bông lau đã giảm kể từ tháng giêng, sụt 65% hồi tháng 3 và 4 so với năm trước, theo lời Bộ Nông Nghiệp Mỹ.
Cac1 viên chức Mỹ liên tuc5 làm giảm nhẹ vấn đề, nói là VN phản ứng quá đà, chuyện nhỏ thôi, có gì mà ầm ĩ thế.
Nhưng những người chỉ trích, kể cả Thượng Nghị Sĩ John McCain, nói là VN có lý khi nêu tính giả hình của Mỹ.
Các trại chủ Mỹ cãi rằng cá VN khác giống cá Mỹ. Cá bông lau VN, gọi tên là cá basa và cá tra theo tên mới, thuộc dòng họ Pangasiidae, trong khi cá bông lau Mỹ thuộc họ Ictalariidae. Trên toàn cầu có hơn 2,000 họ cá bông lau.
Tin về cuộc chiến mậu dịch đang gây kinh hoàng cho các trại nổi dọc bờ sông Hậu đang nuôi cá. Với hơn 3,000 chuồng nuôi cá, tỉnh An Giang nằm ngay giữa kỹ nghệ cá bông lau VN, sản xuất khoảng 3/4 tổng lượng cá bông lau cả nước.
Tin này làm xanh mặt các trại chủ như Danh Văn Ngọc, người có cả gia đình bỏ nghề ruộng sang nghề nuôi cá 4 năm trước.
“Hầu hết những gì chúng tôi bán cho xưởng chế biến đều xuất cảng sang Mỹ,” ông cụ nói trong khi các lồng khổng lồ dưới chân ông sôi bọt với 60,000 con cá. “Nếu Mỹ ngưng mua cá chúng tôi, dĩ nhiên là chúng tôi thiệt hại.”
Gửi ý kiến của bạn
