Nguyễn Ngọc Cường
(Bài Hành Hương đăng mỗi thứ bảy)
Michlangelo đã dùng phòng chính giữa là phòng nước ấm của hồ tắm để xây nhà thờ Đức Bà của các Thiên Thần và một phần khác để xây nhà dòng cho các Cha Chartreux. Nhà thờ được xây giữa các năm 1563-1566 được Vanvite III tu sửa lại năm 1749.
Sau cửa vào là một tiền đường bát giác. Bên phải, mộ Carlo Maratta bên trái mộ Salvator Rosa. Tiếp đến bên phải tượng Thánh Bruno do Houdon tạc.
Nhà thờ dài 90m80, cao 28m và rộng 27m, tám cây cột bằng nham thạch đỏ cao 13m80 và nằm sâu 2m dưới lòng đất rất cổ xưa. Các cột khác bằng gạch. Hầu hết các bức tranh trên tường nhà thờ đều phát xuất từ đền thờ Thánh Phêrô. Từ phải sang trái: Thánh Phêrô bị đóng danh của Nic, Ricciolini nhà phù thủy Simon té ngã, mô phỏng theo nguyên tác của F. Vanni. Bàn thờ Chân Phước Nicola Alergati do Vavitelli tạc. Thánh Phêrô cho bà Tabitha sống lại của Baglioni Thánh Gierolamo và các thánh khác của G.Muziano. cảnh thiên nhiên do Paul Brill vẽ. Gian ngang cành phải: Đức Mẹ vô nhiễm nguyên tội của Pietro Bianchi cho và Tabitha sống lại của Placido Costanzi. Bàn thờ thánh Bruno do C. Maratta tạc. Nhà phù thủy Simon té ngã của Batoni, thánh Basillio đang thánh lể của Subleyras. Trong chỗ ca đoàn, bên phải dâng Chúa Giêsu trong đền thánh của Romaneli. Thánh Sebastino tử đạo Domenichino-Ananie và Saphire chết của Pamaracio. Chúa Giêsu chịu phép rửa của C.Maratta, trong cung Thánh, bên trái: đài kỷ niệm Đức giáo hoàng Piô IV do Michelangelo xây, bên phải đài kỷ niệm Antonio Serbelloni.
Nhà thờ Đức bà Nhân dân (S. Maria Del Popolo)
Nhà thờ Đức bà nhân dân do Đức Giáo Hoàng Pasquale II cho xây năm 1099 bên trên phần mộ của dòng họ Domitti nơi dân chúng truyền tụng là sào huyệt của ma quỷ, vì Hoàng đế Neron được chôn cất tại đây, Đức Giáo hoàng Sesto IV cho xây lại vào năm 1227. Sau đó nhà thờ còn được xây lại vào các năm 1472 và 1477. Mặt tiền đơn sơ, với cái tháp chuông nhọn do Baccio Pontelli và Andre Bregno xây.
Bên trong chia làm ba gian theo hình thánh giá La tinh, đươc Bernini sửa sang lại dạo năm 1660 và trang hoàng thêm với tượng các thánh và tượng các thiên thần. Nhà thờ có rất nhiều tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng nên giống như một viện bảo tàng nghệ thuật.
Gian phải nhà nguyện I có các bức tranh do Pinturicchio vẽ từ các năm 1485-1489; Trên bàn thờ tranh "Thờ lạy Chúa hài đồng" trên các cửa kính: cuộc đời thánh Giêrôlamô, bên phải mộ đức hồng y Castro, có lẽ do Sangallo xây năm 1506. Bên trái mộ các hồng y C và D della Rovere do Mino da Fiesole và Andrea bregno xây năm 1477.
Nhà nguyện II do Carlo Borromini xây năm 1685, trên bàn thờ tranh "Đức mẹ hồn xác lên trời" do Carlo Maratti vẽ. Hai bên là mộ của gia đình Cibo.
Nhà nguyện III có bức tranh trên tường do Tiberio d'Assisi vẽ giữa năm 1504-1507. Trên bàn thờ: Đức mẹ, 4 vị Thánh và thiên thần Chúa cha trong các cửa sổ là các bức vẽ kể lại cuộc đời mẹ Maria. Bên trái tranh "Đức mẹ hồn xác lên trời" bên phải, mộ Giovanni della Rovere do trường phái Bregno tạc năm 1483. Bên trái mộ Đức giám mục Girolamo Foscari do Vecchietta tạc năm 1485.
Nhà nguyện IV trên bàn thờ có các thánh Catarina, Vicente và Antonio thành Padova, tác phẩm của trường phái Andre Bregno năm 1489. Bên phải, mộ Marcantonio Albertoni năm 1485, bên trái mộ Đức hồng Y Giorgio Costa qua đời năm 1508 là người đã cho xây nhà nguyện này. Trong các cửa sổ hình các thánh giáo phu do trường phái Pinturicchio vẽ năm 1489.
Gian ngang cánh phải, mộ Đức hồng Y Lodovico Podocatharo đảo Chypre năm 1508. Hành lang dẫn vào phòng thánh có một bàn thờ do trường phái Andrea Bregno tạc với tượng Đức mẹ bế Chúa hài đồng, đài kỷ niệm các giám mục Rocca và Ortega Gomiel.
Cung thánh do Bramante xây có các bức tranh trên tường tuyệt đẹp do Pinturicchio vẽ giữa các năm 1508-1509: Đội triều thiên cho Đức mẹ bốn thánh sử, bốn thánh giáo phụ, các cửa klính màu do Guilaume de Marcillat làm, bên phải mộ Đức hồng Y Girola, mộ Baco Della Rovere năm 1507 bên trái mộ Đức hồng Y Asconio sforza năm 1506, cả hai đều do Sausovino tạc. Mái tròn nhà thờ có lẽ là mái tròn đầu tiên được xây tại Roma. Các bức vẽ trên vòm mái là của Raffaello vanni. Trên bàn thờ chính tượng Đức mẹ bế Chúa hài đồng theo kiểu Bizantin thuộc thế kỷ XIII.
Gian ngang cánh trái: Mộ Đức Hồng Y Bernardo Lonati thế kỷ XV, nhà nguyện I có hai bức tranh tuyệt tác của Caravaggio: Thánh Phaolô trên đường Damasco và thánh Phêro chịu đóng đanh.
Gian dọc trái, trong nhà nguyện III bên phải bàn thờ: Mộ đức hồng Y Pietro mellini năm 1483.
Nhà nguyện II: Hình bát giác do A.Chigi il Magnifico xây theo họa đồ của Michelangelo bức khảm đá màu trên vòm mái do L.di Pace làm năm 1516: Thiên chúa tạo dựng trời đất, chung quanh có hình tượng trưng cho 7 tinh cầu do 7 thiên thần hướng dẫn. Các bức vẽ giữa các cửa sổ kể lại nạn lụt hồng thủy và cảnh con người sa ngã phạm tội, cũng như mề đai với hình tượng trưng cho bốn mùa đều do Salviati vẽ. Trên bàn thờ tranh "Đức mẹ sinh ra" do Sebastiano del Piombo vẽ. Trước bàn thờ là bức chạm nổi bằng đồng "Chúa Giêsu và người đàn bà Samaria" do Lorenzetto tạc. Bốn bức tượng hai bên cũng do Lorenzette tạc, các ngôn sứ Giona và Elia theo mẫu vẽ của Raffaello Habacuc và Daniel theo mẫu vẽ của Bernini. Hai bên mộ Agostino và Sigismondo Chigi thuộc thế kỷ XVI do Bernini làm lại, bức khảm đá màu trên nền có hình thần chết, có lẽ do Bernini thêm vào.
Nhà nguyện I có hai bình đựng dầu do trường phái Bregno tạc, bên phải mộ Đức hồng Y Francessco Castiglioni năm 1568. Bên trái mộ Đức Hồng Y Antonio Pallavicini năm 1501.