Thông thường nói văn minh, người ta nghĩ đến lối sống của xã hội, có già, có trẻ. Nói Tây Phương, người ta hay nghĩ đến Pháp ở Âu châu và đến Mỹ ở Mỹ Châu. Nhơn ngày toàn quốc phòng chống nạn tự tử ở Pháp, Báo Le Monde có đi một bài, các bác sĩ ở Nhà Thương Valvert ở Marseille đưa ra một vài trường điển hình trị "bịnh muốn chết" của người già Pháp. Mỗi năm ở Pháp có trên 3.000 người già tự tử trong âm thầm, lặng lẽ. Đời sống Mỹ càng vật chất, căng thẳng, thực dụng, vị kỷ hơn. Người Việt tại Mỹ xuất thân từ nền văn hoá hướng về gia đình. Trong cơn quốc biến, thế hệ thứ nhứt kẻ trước người sau di tản tỵ nạn CS sang Mỹ, từ hoàn toàn, đến không chuẩn bị. Sau một thời gian đầu tắt mặt tối làm việc kiếm tiền cho con ăn học, xây dựng cơ ngơi, con cháu nên người, tung cánh chim, lập sự nghiệp, để lại "cái ổ trống không", với tuổi đời đã mấp mé tử sanh. Có người còn thảm hơn dẫn bầu đoàn thê tử đến Mỹ, tưởng đâu "đoàn tụ gia đình", nào ngờ tan đàn rã nghé, vợ muốn "freed" (giải phóng), con muốn "private" (riêng biệt) để trở thành "Mỹ Da Vàng.” Nỗi cô đơn, trầm uất của người già Việt vì thế còn gấp ngàn lần người già Pháp. Do vậy phương pháp các bác sĩ của nhà thương đề nghị để ngăn chận nạn tự tử ở một chừng mực nào đáng suy gẫm. Nhưng nhờ nhơn sinh quan Việt sống ở thác về, và tánh trọng đạo, "bịnh muốn chết" và nạn tự tử của người già VN không phải là một vấn đề lớn.
Đăïc phái viên Delphine Saubaber dẫn nhập câu chuyện bằng trường hợp một nữ giáo viên Pháp 70 tuổi, đương thời rất linh hoạt. Nhưng khi vô sống trong Nhà Dưỡng Lão, không thể kéo dài tuổi già vì tự cảm thấy " hỗ thẹn "ù. Thế là Bà để dành và dấu thuốc ngủ, uống một lần đểø quên tất cả. Nhưng được cứu kịp và tâm tình với các bác sĩ phân tâm học Bà "hỗ thẹn" vì người ta cấm Bà hút thuốc, cấm ra ngoài, và ở bên trong thì cấm Bà có một " người tình" mà Bà có thể chia xẻ nỗi niềm, tâm sự. Bà Giám thị hành lang đã cảnh cáo Bà khi thấy Bà hôn người bạn tình ấy vì người ta xem đó là một điều dị hợm, điếm nhục ở tuổi già như Bà. Thời nay người ta thượng đội lớp trẻ mà hạ đạp lớp già. Điều đó dẫn người già vào con đường trầm uất (depression) , và trầm uất dẫn đến vực thẩm tự tử. Người già bị trầm uất vì xã hội Tây Phương trầm trọng hoá, tổng quát hoá gánh nặng của tuổi già đối với xã hội, đưa người già vào thế tự khép mình lại. Ngày một ngày hai không để ý, chưa sao nhưng một đôi năm thành thói quen, và thói quen là bản tính thứ hai của con người. Thử nhìn ngoài xã hội Tây Phương, thời lượng và hình ảnh ưu tiên cho lớp trẻ, đẹp, giàu là chánh. Còn già thì bị ca cẩm , than phiền sức đóng thuế an sinh xã hội của lớp trẻ không đủ chi trợ cấp tài chánh, Medicare cho người già. Nơi sở làm, ngoài quán nhậu bao nhiêu tiếng kèn, tiếng huyễn của người trẻ, tư cho đi làm làm đóng thuế, "làm mọi" cho mấy ông già hưởng. Trong các bịnh viện, nhiều bác sĩ nói thẳng với mấy người bịnh già, nhiều thứ bịnh vô phương cứu chữa: nào Alzheimer, nào mất trí nhớ, nào mất phương hướng, chỉ còn để vậy chờ chết thôi! Trong gia đình, cha mẹ bắêt đầu già, con cái nghĩ ngay đến việc " tống khứ" vào nhà dưỡng lão. Nhưng có bao nhiêu người nghĩ, nói, và bịnh vực tuổi già suốt đời làm bổn phận công dân, gia đình, xã hội. Bác sĩ René Arnaukld- Castglioni kết luận, hai mắt ngó xuống, buồn cho xã hội Tây Phương ngày nay: "Khi người ta già, người ta không được xem như một con người, mà như một số lượng không đáng kể."
Theo các bác sĩ chuyên về bịnh và tuổi già, bịnh trầm cảm của người lớn tuổi cũng chỉ là bịnh trầm cảm thôi, không có gì không thể trị được. Nhà Thương Valvert đã dùng việc tái xã hội hoá người già để trị trầm uất và ngăn chận tự tử, khá thành công. Bác sĩ Delcour tìm cách cho Bà Jeanne 80 tuổi nói chuyện,cỡi mở tầm sự dù khi ở nhà dưõng lão, Bà im lặng như nấm mồ, tự coi mình là "gánh nặng của con cái…là không ra cái gì cả". Nhưng Bác sĩ tìm cách quật mồ kỷ niệm của Bà lên. Bà khóc ướt cả áo khi nhắc lại lúc con gái bà ngỏ ý đưa Bà đi nhà dưỡng lão vì " úc đó, cuộc sống đã quá khắc nghiệt với tôi." Nhưng đến khi Bác sĩ nhắc lại thời bà còn là một người nội trợ của gia đình, bận bịu săn sóc con cái, Bà tỏ ra linh hoạt, vui cười. Điều đó không khó làm với, một bác sĩ, một cán sự chịu khó tìm hiểu những nét chánh về lý lịch, lịch sử, và gia đình của người trầm uất. Càng dễ làm hơn đối với thân nhân, bè bạn. Trầm uất là do bị gia đình, xã hội cho ra rìa nên phải tự khép mình, khép lòng trong nỗi cô đơn. Do vậy việc tái xã hội hoá người già là điều kiện căn bản để chống trầm uất, nguyên do chánh của nạn tự tử. Các hình thức Nhà Thương Valvert ở Marseille đã làm, khá thành công nhưng cũng không có gì mới lạ. Con cháu, bạn bè, thân nhân ai cũng giúp được. Như đưa đi hay nhờ xe cơ qan người già đưa đi xem hát, nghe nhạc, tập thể dục dưỡng sinh, hoạt động thiện nguyện, thảo luận nhóm về một đề tài thời sự hay kinh nghiệm cá nhân của mội người. Một tuần một đôi lần không mất thì giờ gì lắm nếu còn nghĩ đến bậïc sanh thành, không cần hy sinh gì đến hạnh phúc cá nhân của tuổi trẻ. Gia đình người Việt giao cháu, con cho người gia coi chừng vừa an toan, đỡ tốn, và lợi tình thương
Người Việt, cha mẹ ít tâm tình cởi mở với con cái và tánh hay đào sâu chôn chặt nỗi niềm vì vốn thuộc nền văn hoá hướng nội. Hoàn cảnh tỵ nạn CS xa cố quốc , cố hương làm nỗi trầm uất có khi còn nặng hơn của người Pháp và Mỹ nữa. Nhưng nhờ quan niệm sinh ký tử quy, lòng mộ đạo, và nền tảng gia đình VN, nạn tự tử vì trầm uất không thanh vấn đề. Nhiều người bảy tám bó vẫn sống chung vơi con cháu đề huề.Đa số giải thoát trầm uất qua con đường tín ngưỡng: "tu là cội phúc." Nhà thờ, chùa chiềng, thánh thất, miếu mạo mọc lên như nấm và người dự lễ vẫn đông. Pháp môn Thiền gần đây trở thành môn tập luyện phổ thông, không phân biệt tôn giáo. Gia đình VN không bị biến thể bao nhiêu . Đại gia đình (extented family) có thay đổi hình thức nhưng tinh thần vẫn còn, thấy rất rõ trong quan hôn tang tế. Tiểu gia đình (nuclear family) gắn bó hơn; tỷ lệ tốt nghiệp đại học của thế hệ thứ 2 đã nói lên sự dưỡng dục, thúc đẩy và vai trò của nó. Công đồng, sinh hoạt chánh trị, văn hoá, truyền thống, từ thiện hoạt động mạnh, cũng giúp tiêu khiển thì giờ, giải toả cô đơn cho người lớn tuổi.
Đăïc phái viên Delphine Saubaber dẫn nhập câu chuyện bằng trường hợp một nữ giáo viên Pháp 70 tuổi, đương thời rất linh hoạt. Nhưng khi vô sống trong Nhà Dưỡng Lão, không thể kéo dài tuổi già vì tự cảm thấy " hỗ thẹn "ù. Thế là Bà để dành và dấu thuốc ngủ, uống một lần đểø quên tất cả. Nhưng được cứu kịp và tâm tình với các bác sĩ phân tâm học Bà "hỗ thẹn" vì người ta cấm Bà hút thuốc, cấm ra ngoài, và ở bên trong thì cấm Bà có một " người tình" mà Bà có thể chia xẻ nỗi niềm, tâm sự. Bà Giám thị hành lang đã cảnh cáo Bà khi thấy Bà hôn người bạn tình ấy vì người ta xem đó là một điều dị hợm, điếm nhục ở tuổi già như Bà. Thời nay người ta thượng đội lớp trẻ mà hạ đạp lớp già. Điều đó dẫn người già vào con đường trầm uất (depression) , và trầm uất dẫn đến vực thẩm tự tử. Người già bị trầm uất vì xã hội Tây Phương trầm trọng hoá, tổng quát hoá gánh nặng của tuổi già đối với xã hội, đưa người già vào thế tự khép mình lại. Ngày một ngày hai không để ý, chưa sao nhưng một đôi năm thành thói quen, và thói quen là bản tính thứ hai của con người. Thử nhìn ngoài xã hội Tây Phương, thời lượng và hình ảnh ưu tiên cho lớp trẻ, đẹp, giàu là chánh. Còn già thì bị ca cẩm , than phiền sức đóng thuế an sinh xã hội của lớp trẻ không đủ chi trợ cấp tài chánh, Medicare cho người già. Nơi sở làm, ngoài quán nhậu bao nhiêu tiếng kèn, tiếng huyễn của người trẻ, tư cho đi làm làm đóng thuế, "làm mọi" cho mấy ông già hưởng. Trong các bịnh viện, nhiều bác sĩ nói thẳng với mấy người bịnh già, nhiều thứ bịnh vô phương cứu chữa: nào Alzheimer, nào mất trí nhớ, nào mất phương hướng, chỉ còn để vậy chờ chết thôi! Trong gia đình, cha mẹ bắêt đầu già, con cái nghĩ ngay đến việc " tống khứ" vào nhà dưỡng lão. Nhưng có bao nhiêu người nghĩ, nói, và bịnh vực tuổi già suốt đời làm bổn phận công dân, gia đình, xã hội. Bác sĩ René Arnaukld- Castglioni kết luận, hai mắt ngó xuống, buồn cho xã hội Tây Phương ngày nay: "Khi người ta già, người ta không được xem như một con người, mà như một số lượng không đáng kể."
Theo các bác sĩ chuyên về bịnh và tuổi già, bịnh trầm cảm của người lớn tuổi cũng chỉ là bịnh trầm cảm thôi, không có gì không thể trị được. Nhà Thương Valvert đã dùng việc tái xã hội hoá người già để trị trầm uất và ngăn chận tự tử, khá thành công. Bác sĩ Delcour tìm cách cho Bà Jeanne 80 tuổi nói chuyện,cỡi mở tầm sự dù khi ở nhà dưõng lão, Bà im lặng như nấm mồ, tự coi mình là "gánh nặng của con cái…là không ra cái gì cả". Nhưng Bác sĩ tìm cách quật mồ kỷ niệm của Bà lên. Bà khóc ướt cả áo khi nhắc lại lúc con gái bà ngỏ ý đưa Bà đi nhà dưỡng lão vì " úc đó, cuộc sống đã quá khắc nghiệt với tôi." Nhưng đến khi Bác sĩ nhắc lại thời bà còn là một người nội trợ của gia đình, bận bịu săn sóc con cái, Bà tỏ ra linh hoạt, vui cười. Điều đó không khó làm với, một bác sĩ, một cán sự chịu khó tìm hiểu những nét chánh về lý lịch, lịch sử, và gia đình của người trầm uất. Càng dễ làm hơn đối với thân nhân, bè bạn. Trầm uất là do bị gia đình, xã hội cho ra rìa nên phải tự khép mình, khép lòng trong nỗi cô đơn. Do vậy việc tái xã hội hoá người già là điều kiện căn bản để chống trầm uất, nguyên do chánh của nạn tự tử. Các hình thức Nhà Thương Valvert ở Marseille đã làm, khá thành công nhưng cũng không có gì mới lạ. Con cháu, bạn bè, thân nhân ai cũng giúp được. Như đưa đi hay nhờ xe cơ qan người già đưa đi xem hát, nghe nhạc, tập thể dục dưỡng sinh, hoạt động thiện nguyện, thảo luận nhóm về một đề tài thời sự hay kinh nghiệm cá nhân của mội người. Một tuần một đôi lần không mất thì giờ gì lắm nếu còn nghĩ đến bậïc sanh thành, không cần hy sinh gì đến hạnh phúc cá nhân của tuổi trẻ. Gia đình người Việt giao cháu, con cho người gia coi chừng vừa an toan, đỡ tốn, và lợi tình thương
Người Việt, cha mẹ ít tâm tình cởi mở với con cái và tánh hay đào sâu chôn chặt nỗi niềm vì vốn thuộc nền văn hoá hướng nội. Hoàn cảnh tỵ nạn CS xa cố quốc , cố hương làm nỗi trầm uất có khi còn nặng hơn của người Pháp và Mỹ nữa. Nhưng nhờ quan niệm sinh ký tử quy, lòng mộ đạo, và nền tảng gia đình VN, nạn tự tử vì trầm uất không thanh vấn đề. Nhiều người bảy tám bó vẫn sống chung vơi con cháu đề huề.Đa số giải thoát trầm uất qua con đường tín ngưỡng: "tu là cội phúc." Nhà thờ, chùa chiềng, thánh thất, miếu mạo mọc lên như nấm và người dự lễ vẫn đông. Pháp môn Thiền gần đây trở thành môn tập luyện phổ thông, không phân biệt tôn giáo. Gia đình VN không bị biến thể bao nhiêu . Đại gia đình (extented family) có thay đổi hình thức nhưng tinh thần vẫn còn, thấy rất rõ trong quan hôn tang tế. Tiểu gia đình (nuclear family) gắn bó hơn; tỷ lệ tốt nghiệp đại học của thế hệ thứ 2 đã nói lên sự dưỡng dục, thúc đẩy và vai trò của nó. Công đồng, sinh hoạt chánh trị, văn hoá, truyền thống, từ thiện hoạt động mạnh, cũng giúp tiêu khiển thì giờ, giải toả cô đơn cho người lớn tuổi.
Gửi ý kiến của bạn
