Như vậy là hiệp ước mậu dịch đã hoàn tất, trên nguyên tắc. CS Việt Nam và Hoa Kỳ đã nhượng bộ nhau bao nhiêu, chúng ta chỉ biết một phần qua các bản tin quốc tế. Cũng trên nguyên tắc, Hà Nội đã bỏ rơi rất nhiều nguyên lý cứng nhắc của chủ nghĩa CS, thí dụ như rời bỏ tính bí mật trong điều hành công quyền để chấp nhận yêu cầu của Mỹ là phải làm trong sáng hệ thống hành chánh, thí dụ như bỏ thế ưu đãi quốc doanh đến nỗi nhiều quan sát viên nhận định là sẽ đẩy các hãng quốc doanh lùi vào chân tường, và vân vân. Vấn đề là ai thắng ai, nói theo kiểu CS quốc tế ưa nói, thì khó mà nói minh bạch được, có lẽ chỉ trừ cách nói rằng hai bên đều tương nhượng nhau.
Thực sự, bản chất người CSVN có biết tôn trọng những gì họ cam kết hay không thì cũng là điều cần xét lại. Và hiệp ước mậu dịch lần này có phải là sợi dây trói tay đao phủ của Hà Nội hay không thì cũng còn tùy. Nhưng điều chắc chắn là, người Việt hải ngoại phải chấp nhận một thế đối đầu mới cho lý tưởng nhân quyền và dân chủ của họ.
Nhìn lại quá khứ, ai cũng có thể thấy rằng CSVN rất mực bướng bĩnh, ngoan cố. Đó là nhận xét của các cơ quan cấp viện quốc tế, theo ghi nhận của phóng viên Dean Yates của Reuters hôm Chủ Nhật.
Theo phóng viên này, từ giữa thập niên 1990s, các cơ quan cấp viện quốc tế đã cố gắng, và thường thất bại, trong việc buộc CSVN tăng tốc cải tổ kinh tế vĩ mô và phải xóa đi ý nghĩ của các nhà đầu tư nước ngoài rằng VN là nơi khó kiếm lời. Erik Offerdal, đại diện Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế tại VN thú nhận là càng ngày càng có thêm các cơ quan cấp viện và giới đầu tư bất mãn nhà nước Hà Nội vì không thấy nhúc nhích gì hết, trong khi CSVN cứ nói rằng họ cần ổn định chính trị và kiểm soát kinh tế ưu tiên hơn là cải tổ.
Điều khó hiểu là hình như quốc tế vẫn cứ giơ cao đánh khẽ với Hà Nội, thí dụ như chúng ta còn nhớ rằng IMF đã phản ứng cứng rắn với Hà Nội bằng cách không cho VN vay một xu nào trong 3 năm qua; Lý do Hà nội không chịu cải tổ theo tốc độ IMF muốn. Nhưng bi hài kịch nơi đây lại xảy ra: tiền từ các dự án khác từ Ngân Hàng Thế Giới WB, Ngân Hàng Phát Triển Á Châu ADB và nhiều nước khác lại đổ vào nhiều trong 12 tháng qua, làm cho CSVN thoát nhiều cơn nguy ngập. Mới tháng 12 năm ngoái, Chương Trình Phát Triển Liên Hiệp Quốc UNDP nói là tiền viện trợ vào VN là 1.4 tỉ đô la trong năm 1998, trong khi năm trước đó chỉ 1 tỉ đô.
Nghĩa là, chính tiền viện trợ đã tạo cơ hội cho CSVN trì trệ lâu thêm.
Thế là Hà Nội cứ ỷ y giữ nguyên trạng, chẳng tội gì cải tổ hay là phải tái cấu trúc cho xáo trộn guồng máy kinh tế quốc doanh. Dĩ nhiên là nhiều công ty thấy trì trệ bèn kéo nhau bỏ chạy. Nhưng các cơ quan cấp viện cũng vẫn kiên nhẫn với Hà Nội, cứ y hệt như là thiên thần quan phòng lo cứu mạng cho cả người hiền lẫn tên hung ác. Theo con số thống kê, kể từ 1993, các nơi cấp viện đã cam kết giúp VN 13.1 tỉ đô la, cộng thêm 500 triệu đô hồi tháng 12 năm ngoái với điều kiện nếu Hà Nội tăng tốc cải tổ. Nhưng các khoản tiền có điều kiện này vẫn chưa xuất ra; Lý do: CSVN không chịu cải tổ, nghĩa là vẫn theo CS tới chiều.
Vậy rồi giới ngoại giao quốc tế tính làm sao"
Một nhà ngoại giao Tây Phương giải thích về thế kẹt của quốc tế: Nếu các cơ quan cấp viện bỏ chạy khỏi VN thì nước này khó lòng mà cải tổ nữa, bởi vì nếu muốn ảnh hưởng một nước nào thì bạn phải hiện diện ngay trên nước đó.
Nghĩa là tiến không xong, lùi chẳng đặng. Cũng hệt như kiểu người ta không nỡ bỏ bạn tình của mình chỉ vì thương đứa con sắp chào đời.
Mà Hà Nội thì cứ muốn mang bầu đứa con này càng lâu càng tốt, bởi vì sợ nhìn thấy chân dung tương lai đó chẳng còn chút gì hình ảnh của Mác Lê Hồ. Các ông bố tập thể IMF, WB chờ hoài không thấy Hà Nội sinh ra đứa con “kinh tế thị trường” thì cũng nản, nhưng không dám bỏ đi vì cứ sợ cô nàng Hà Nội len lén phá thai. Cũng khổ.
Còn một khía cạnh khác nữa: chính tư bản quốc tế tiếp tay cho Hà Nội có cơ hội trì trệ. Jean-Pierre Verbiest, trưởng phòng Ngân Hàng Phát Triển Á Châu ADB ở Hà Nội, thì đổ tội cho giới đầu tư nước ngoài. Ông cho rằng, việc các hãng ngoại vào lập liên doanh với các quốc doanh VN đã làm cho Hà Nội ỷ y trì trệ. Đâu cần làm gì nữa, mà cũng có tiền tư bản đổ vào. Các hãng ngoại mới giải thích với Verbiest rằng họ không có lựa chọn nào khác, bởi vì các hãng tư ở VN thì quá nhỏ mà lại không có thế lực với nhà nước.
Dù vậy, các phân tích gia quốc tế vẫn tin rằng VN sẽ phải chịu một khủng hoảng lớn trước khi chính phủ CSVN thực hiện cải tổ kinh tế rộng rãi. Nhưng thế nào là “khủng hoảng” thì lại là những khái niệm khác nhau: Hà Nội không xài chung một từ điển với các kinh tế gia thế giới.
Còn hiệp ước mậu dịch Việt-Mỹ sẽ thúc đẩy CSVN thay đổi thế nào" Trên nguyên tắc thì là phải đổi toàn diện, nhưng thực tế vẫn còn phải chờ xem. Theo Tiến Sĩ Nguyễn Đình Thắng, một nhà hoạt động nhân quyền vùng Washington DC, đây là cơ hội để diễn biến hòa bình: Quốc Hội Hoa Kỳ mỗi năm phải duyệt xét lại xem Hà Nội đã thực thi các điều khoản ràng buộc ra sao... và cứ duyệt xét như vậy liên tục trong 8 hay 9 năm nữa. Và hễ Hà Nội vi phạm luật công đoàn, hay có hành vi đàn áp tôn giáo, hay hành chánh thiếu trong sáng, hay vân vân... thì sẽ lãnh búa tạ của Quốc Hội Hoa Kỳ. Người ta vẫn biết rằng Hà Nội rất mực ngoan cố, nhưng để thử xem rồi bản văn mới với mồi nhử NTR (quan hệ mậu dịch bình thường, tên cũ Tối Huệ Quốc) có làm cô nàng đẻ ra được đứa con “kinh tế thị trường” hay không.
Đứa con đó có khuôn mặt giống ai" Khổ lắm, đừng hỏi, làm sao biết nổi. Nó có quá nhiều ông bố, vừa IMF, vừa WB, vừa ADB, và bây giờ thì là ông Fisher, phó đại diện thương mãi Hoa Kỳ. Chỉ mong nó đừng giống chút gì với quá khứ xã hội chủ nghĩa. Vừa thù mẹ, vừa thương con, nhưng cả một lô hàng chục ông bố đang ngồi ngoài phòng đợi, cứ mong cho bà mẹ Hà Nội với cậu con “kinh tế thị trường” sớm mẹ tròn con vuông.
Vậy rồi phải đặt tên cho đứa con tương lai ra sao" Quốc tế còn chưa thuộc lịch sử VN: Thời tiền sử, dân tộc VN theo chế độ mẫu hệ.
Và dân tộc mình vẫn còn chưa thoát khỏi thời kỳ tiền sử. Đôi khi các bà mẹ phải bóp mũi con mình để tế ông thần họ Mác.
Thực sự, bản chất người CSVN có biết tôn trọng những gì họ cam kết hay không thì cũng là điều cần xét lại. Và hiệp ước mậu dịch lần này có phải là sợi dây trói tay đao phủ của Hà Nội hay không thì cũng còn tùy. Nhưng điều chắc chắn là, người Việt hải ngoại phải chấp nhận một thế đối đầu mới cho lý tưởng nhân quyền và dân chủ của họ.
Nhìn lại quá khứ, ai cũng có thể thấy rằng CSVN rất mực bướng bĩnh, ngoan cố. Đó là nhận xét của các cơ quan cấp viện quốc tế, theo ghi nhận của phóng viên Dean Yates của Reuters hôm Chủ Nhật.
Theo phóng viên này, từ giữa thập niên 1990s, các cơ quan cấp viện quốc tế đã cố gắng, và thường thất bại, trong việc buộc CSVN tăng tốc cải tổ kinh tế vĩ mô và phải xóa đi ý nghĩ của các nhà đầu tư nước ngoài rằng VN là nơi khó kiếm lời. Erik Offerdal, đại diện Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế tại VN thú nhận là càng ngày càng có thêm các cơ quan cấp viện và giới đầu tư bất mãn nhà nước Hà Nội vì không thấy nhúc nhích gì hết, trong khi CSVN cứ nói rằng họ cần ổn định chính trị và kiểm soát kinh tế ưu tiên hơn là cải tổ.
Điều khó hiểu là hình như quốc tế vẫn cứ giơ cao đánh khẽ với Hà Nội, thí dụ như chúng ta còn nhớ rằng IMF đã phản ứng cứng rắn với Hà Nội bằng cách không cho VN vay một xu nào trong 3 năm qua; Lý do Hà nội không chịu cải tổ theo tốc độ IMF muốn. Nhưng bi hài kịch nơi đây lại xảy ra: tiền từ các dự án khác từ Ngân Hàng Thế Giới WB, Ngân Hàng Phát Triển Á Châu ADB và nhiều nước khác lại đổ vào nhiều trong 12 tháng qua, làm cho CSVN thoát nhiều cơn nguy ngập. Mới tháng 12 năm ngoái, Chương Trình Phát Triển Liên Hiệp Quốc UNDP nói là tiền viện trợ vào VN là 1.4 tỉ đô la trong năm 1998, trong khi năm trước đó chỉ 1 tỉ đô.
Nghĩa là, chính tiền viện trợ đã tạo cơ hội cho CSVN trì trệ lâu thêm.
Thế là Hà Nội cứ ỷ y giữ nguyên trạng, chẳng tội gì cải tổ hay là phải tái cấu trúc cho xáo trộn guồng máy kinh tế quốc doanh. Dĩ nhiên là nhiều công ty thấy trì trệ bèn kéo nhau bỏ chạy. Nhưng các cơ quan cấp viện cũng vẫn kiên nhẫn với Hà Nội, cứ y hệt như là thiên thần quan phòng lo cứu mạng cho cả người hiền lẫn tên hung ác. Theo con số thống kê, kể từ 1993, các nơi cấp viện đã cam kết giúp VN 13.1 tỉ đô la, cộng thêm 500 triệu đô hồi tháng 12 năm ngoái với điều kiện nếu Hà Nội tăng tốc cải tổ. Nhưng các khoản tiền có điều kiện này vẫn chưa xuất ra; Lý do: CSVN không chịu cải tổ, nghĩa là vẫn theo CS tới chiều.
Vậy rồi giới ngoại giao quốc tế tính làm sao"
Một nhà ngoại giao Tây Phương giải thích về thế kẹt của quốc tế: Nếu các cơ quan cấp viện bỏ chạy khỏi VN thì nước này khó lòng mà cải tổ nữa, bởi vì nếu muốn ảnh hưởng một nước nào thì bạn phải hiện diện ngay trên nước đó.
Nghĩa là tiến không xong, lùi chẳng đặng. Cũng hệt như kiểu người ta không nỡ bỏ bạn tình của mình chỉ vì thương đứa con sắp chào đời.
Mà Hà Nội thì cứ muốn mang bầu đứa con này càng lâu càng tốt, bởi vì sợ nhìn thấy chân dung tương lai đó chẳng còn chút gì hình ảnh của Mác Lê Hồ. Các ông bố tập thể IMF, WB chờ hoài không thấy Hà Nội sinh ra đứa con “kinh tế thị trường” thì cũng nản, nhưng không dám bỏ đi vì cứ sợ cô nàng Hà Nội len lén phá thai. Cũng khổ.
Còn một khía cạnh khác nữa: chính tư bản quốc tế tiếp tay cho Hà Nội có cơ hội trì trệ. Jean-Pierre Verbiest, trưởng phòng Ngân Hàng Phát Triển Á Châu ADB ở Hà Nội, thì đổ tội cho giới đầu tư nước ngoài. Ông cho rằng, việc các hãng ngoại vào lập liên doanh với các quốc doanh VN đã làm cho Hà Nội ỷ y trì trệ. Đâu cần làm gì nữa, mà cũng có tiền tư bản đổ vào. Các hãng ngoại mới giải thích với Verbiest rằng họ không có lựa chọn nào khác, bởi vì các hãng tư ở VN thì quá nhỏ mà lại không có thế lực với nhà nước.
Dù vậy, các phân tích gia quốc tế vẫn tin rằng VN sẽ phải chịu một khủng hoảng lớn trước khi chính phủ CSVN thực hiện cải tổ kinh tế rộng rãi. Nhưng thế nào là “khủng hoảng” thì lại là những khái niệm khác nhau: Hà Nội không xài chung một từ điển với các kinh tế gia thế giới.
Còn hiệp ước mậu dịch Việt-Mỹ sẽ thúc đẩy CSVN thay đổi thế nào" Trên nguyên tắc thì là phải đổi toàn diện, nhưng thực tế vẫn còn phải chờ xem. Theo Tiến Sĩ Nguyễn Đình Thắng, một nhà hoạt động nhân quyền vùng Washington DC, đây là cơ hội để diễn biến hòa bình: Quốc Hội Hoa Kỳ mỗi năm phải duyệt xét lại xem Hà Nội đã thực thi các điều khoản ràng buộc ra sao... và cứ duyệt xét như vậy liên tục trong 8 hay 9 năm nữa. Và hễ Hà Nội vi phạm luật công đoàn, hay có hành vi đàn áp tôn giáo, hay hành chánh thiếu trong sáng, hay vân vân... thì sẽ lãnh búa tạ của Quốc Hội Hoa Kỳ. Người ta vẫn biết rằng Hà Nội rất mực ngoan cố, nhưng để thử xem rồi bản văn mới với mồi nhử NTR (quan hệ mậu dịch bình thường, tên cũ Tối Huệ Quốc) có làm cô nàng đẻ ra được đứa con “kinh tế thị trường” hay không.
Đứa con đó có khuôn mặt giống ai" Khổ lắm, đừng hỏi, làm sao biết nổi. Nó có quá nhiều ông bố, vừa IMF, vừa WB, vừa ADB, và bây giờ thì là ông Fisher, phó đại diện thương mãi Hoa Kỳ. Chỉ mong nó đừng giống chút gì với quá khứ xã hội chủ nghĩa. Vừa thù mẹ, vừa thương con, nhưng cả một lô hàng chục ông bố đang ngồi ngoài phòng đợi, cứ mong cho bà mẹ Hà Nội với cậu con “kinh tế thị trường” sớm mẹ tròn con vuông.
Vậy rồi phải đặt tên cho đứa con tương lai ra sao" Quốc tế còn chưa thuộc lịch sử VN: Thời tiền sử, dân tộc VN theo chế độ mẫu hệ.
Và dân tộc mình vẫn còn chưa thoát khỏi thời kỳ tiền sử. Đôi khi các bà mẹ phải bóp mũi con mình để tế ông thần họ Mác.
Gửi ý kiến của bạn
