Trong một cuộc họp cấp cao chưa từng có về quân sự giữa phái đoàn của bộ Quốc phòng Mỹ và 14 tướng lãnh quân đội CSVN tại Viện Khoa học quân sự Hà Nội, bộ trưởng William Cohen đã thông báo tường tận về sách lược quân sự Mỹ ở Á châu. Cuộc họp này không khác gì một cuộc “tiểu di” trước khi ra quân. Phía Việt Nam đã trải thảm đỏ tiếp đón một vị bộ trưởng Quốc phòng Mỹ đầu tiên đến thăm như một sự trùng hợp ngẫu nhiên đúng dịp Hà Nội kỷ niệm chiến thắng chống Mỹ lần thứ 25, để rồi ca ngợi chuyến đi của ông Cohen như một bước tiến quan trọng của mối quan hệ hai nước.
Tin tức báo chí hàng ngày đã nói lên đủ những chi tiết. Lúc này còn quá sớm để ước lượng thực tâm của hai bên chủ khách đến độ nào đàng sau những phô diễn ồn ào ngoài mặt, chúng tôi chỉ muốn nói đến một vài khía cạnh đặc biệt. Ông Cohen đã thảo luận với người giữ chức vụ tương đương với ông là Tướng Phạm Văn Trà, Bộ trưởng Quốc phòng. Sau đó chính Trà đã phá lệ “tướng không được nói” của chế độ quân sự Cộng sản để hoan nghênh cuộc nói chuyện tốt đẹp giữa hai bên đã thúc đẩy những bước tiến thêm nữa xây dựng quan hệ giữa hai nước”. Trung Tướng Nguyễn Thế Trí, Chủ nhiệm Viện Khoa học Quân sự cũng hưởng ứng nhiệt nhiệt cuộc đàm thoại Cohen-Trà. Những điều ông Cohen nói ra có điểm gì lạ"
Trong cuộc họp ở viện Khoa học Quân sự, một cơ quan cao nhất có nhiệm vụ nghiên cứu chiến lược của Hà Nội, ông Cohen nhấn mạnh mối quan hệ Mỹ-Việt phải có nguyên tắc xây dựng trên tính chất “trong suốt”. Thế nào là “quan hệ trong suốt”" Nó có nghĩa giản dị là mọi cuộc nói chuyện thảo luận tiếp xúc phải quang minh rõ ràng để ai cũng có thể nhìn thấy. Quan hệ trong suốt trái với đường lối ngoại giao ngầm trong bóng tối, thường được gọi là “đi đêm”. Quan hệ trong suốt cũng giống như nói chuyện với nhau trong một căn nhà có tường làm bằng thủy tinh để không ai có thể nghi ngờ là hai bên nói chuyện ám muội nhằm làm hại bên thứ ba nào đó.
Từ nhiều năm nay, Washington đã nhìn thấy Hà Nội tuy đặt mối quan hệ với Mỹ mà vẫn phải trông chừng người anh em ở phương Bắc thường mang thù hận ngầm. Nếu Trung Quốc coi Đài Loan là một “tỉnh phản nghịch”, họ cũng có thể coi Việt Nam là một “đồng chí bất kham”. Mỹ đã công khai bán vũ khí cho Đài Loan chống lại những hăm dọa vũ lực của Trung Quốc làm Bắc Kinh muốn phát khùng, nay giữa lúc có chuyện căng thẳng ở eo biển Đài Loan, ông Quốc phòng Mỹ lại đến Việt Nam để bàn về việc cải thiện mối quan hệ quân sự, làm sao Bắc Kinh không nghi ngờ và nổi giận" Các nhà phân tích nói ông Cohen nói đến “quan hệ trong suốt như thủy tinh” không có chuyện gì mờ ám là muốn đỡ đòn cho Hà Nội vậy. Điều này có thể đúng, nhưng liệu nó có thể làm Tào Tháo hết đa nghi hay không lại là chuyện khác.
Chúng tôi nghĩ cái “tính chất trong suốt” mà ông Cohen đưa ra còn có một ý nghĩa quan trọng hơn. Sách lược của Mỹ đối với Đông Á, từ Bắc Hàn, qua Trung Quốc cho đến ASEAN trong có Việt Nam, vẫn có một cột trụ nằm trong chữ “dẫn dụ”: dẫn dụ để đối thoại thay vì đối đầu. Vậy trong cuộc nói chuyện với giới nhà binh Việt Nam, ông Cohen muốn dẫn dụ ai và dẫn dụ cái gì" Bộ đội Nhân dân Việt Nam xuất thân từ du kích nên khi lớn lên thành các binh đoàn, nó vẫn mang nặng cái di sản của tổ tiên du kích là tránh, né, trốn chui trốn lủi như chồn. Bởi thế nó không bao giờ xuất hiện quang minh chính đại. Kể từ năm 1975 nó cũng có vài lần diễn binh chiến thắng, nhưng phần lớn là đẩy những anh lính trẻ vác súng cũ ra trườn mặt trước công chúng. Còn cấp chỉ huy các đơn vị lớn thì được lệnh tránh mặt, hoặc có thứ vũ khí nào mới do đàn anh Liên Sô viện trợ cũng phải dấu cho kỹ. Các tướng lãnh tên tuổi đứng trên khán đài xa, ít người nhìn rõ mặt và tuyệt đối các vị này không bao giờ lên tiếng, nhất là không bao giờ dám gập mặt người ngoại quốc. Đó là kỷ luật thép đề phòng gián điệp.
Bảo vệ bí mật quốc phòng ở nước nào cũng có. Nhưng ở Việt Nam cái di sản du kích lại được nhồi thêm bởi truyền thống của quân đội Liên Sô là rất đa nghi và úy kị điệp viên ngoại quốc. Chính vì thế các phóng viên nước ngoài ở Hà Nội hay Saigon đều thường thấy những tấm biển “khu quân sự, cấm chụp hình”. Thậm chí trước ngày ông Cohen đến Hà Nội, nhiều phóng viên muốn chụp hình mấy anh bộ đội đi đường cũng bị xua tay cản lại với lý do “bí mật quân sự”. Ở thời đại vệ tinh chụp được cả phòng trong các căn cứ quân sự, đọc rõ bảng số xe hơi, mà còn sợ lính bị chụp hình thì thật tức cười vô cùng. Nhưng khi ông Cohen đến Hà Nội, các phóng viên ngoại quốc đã được chụp hình thoải mái đoàn quân danh dự dàn chào. Đó chỉ là chuyện bề ngoài không quan trọng.
Ông Cohen đã nêu ra nguyên tắc “trong suốt” để dẫn dụ quân đội Cộng sản Việt Nam quên đi cái mặc cảm rừng rú của du kích mà sống công khai minh bạch, bỏ đi cái tật làm ăn lén lút sau những tấm kính đục mờ che mắt thiên hạ. Ở trên cấp cao, cái mồi này sẽ không có hiệu quả ngay tức khắc. Nhưng nếu phát triển quan hệ cấp thấp như đã dự định, mồi sẽ thấm mau và thấm rất kỹ. Và khi cái tinh thần “trong suốt” này lan ra công khai trong cấp thấp, đó là cả một vấn đề cho cấp cao.
Trong cuộc họp tại Viện Khoa học Quân sự, có mấy ông phóng viên ngoại quốc được vào dự nghe luôn, một việc chưa từng có. Nhưng anh quay phim của CNN bị mời ra ngoài. Tại sao vậy" Vì người ta còn nhát lắm. Xin thông cảm. Em nó mới đi bước đầu, còn khờ dại... chờ ít lâu nữa quen rồi, các “anh muốn nàm gì thì nàm”.
Send comment
