- * Bài viết tâm huyết *5 đoạn bị cắt * lắng nghe hay ưa nịnh *người tử tế .
* Nguyên văn: Ông Jordan D.Ryan là một chuyên gia kinh tế lão luyện của Liên Hợp Quốc. Ông sang Việt nam làm việc từ năm 1993 đến năm 1996. Đầu năm 2001 ông trở lại VN với tư cách đại diện chính thức, Điều phối viên của Chương trình Phát triển UNDP của LHQ
Ngày 14/12/2005 ông chấm dứt nhiệm kỳ 5 năm ở VN và ngày 15/12 ông có ngay bài báo về VN, in trên tạp chí của Đại học Yale - trường danh tiếng ở Mỹ chuyên ngiên cứu về ‘toàn cầu hóa’’, nhan đề là: ‘‘Việt nam đi vào toàn cầu hóa: Chính phủ thực thi chủ nghĩa tư bản, nhưng đến nay chỉ cho kinh doanh nhỏ’’ [Vietnam goes global: The government embraces capitalism, but so far only for small business].
Có thể nói bài báo này có ý nghĩa tổng kết tình hình kinh tế - chính trị VN thời đổi mới và hòa nhập, cũng là tâm huyết của một người bạn lớn của VN muốn nhắn nhủ lại và góp ý thẳng thắn với các bạn VN, từ trí thức, tuổi trẻ đến các nhà cầm quyền, nhất là với những người có trách nhiệm định ra chính sách, cán bộ lãnh đạo trong đảng cộng sản khi đại hội X đang được ráo riết chuẩn bị.
Báo điện tử Vietnam Net ở Hànội có ưu điểm bén nhạy dịch ngay ra tiếng Việt bài báo quan trọng này, với lời mở đầu: ‘‘Vietnam Net dịch nguyên văn’’ và với tít dịch chẳng nguyên văn chút nào: ‘‘Chính phủ đang nỗ lực hội nhập kinh tế”.
Ngay câu mở đầu, người dịch đã cãi nhau với người viết. Người viết là: ‘‘ Ho Chi Minh ‘s nationalist dream of independence and prosperity; but the nation ‘s first President would not have envisioned the process. Instead of opposing the march of internationalist capitalism, the new Vietnam had embraced it. If the country is to make the most of globalisation, the government will have to give free rein to local as well as foreign business’’. Xin dịch là: ‘‘Hồ Chí Minh mơ cho đất nước có độc lập và phồn vinh; thế nhưng vị Chủ tịch đầu tiên đã không tiên đoán được quá trình thực hiện giấc mơ ấy. Đáng lẽ phải chống lại sự xâm nhập của chủ nghĩa tư bản quốc tế, thì nước Việt nam mới nay đã chấp nhận nó. Để tận dụng cao nhất thời cơ do quốc tế hóa mang lại, chính phủ phải thả lỏng cho các nhà kinh doanh trong nước cũng như cho các nhà kinh doanh nước ngoài’’.
Vậy mà báo Vietnam Net đã dịch ‘‘nguyên văn’’(!) như sau: ‘‘Gần 2 thập kỷ sau ngày bắt đầu cải tổ, Việt nam đang đi đúng trên con đường Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chọn là độc lập dân tộc và dân giàu nước mạnh và Việt nam đang nỗ lực hội nhập quốc tế để phát triển’’. Dịch đến thế này thì ‘’thánh’’ thật!
* 5 đoạn bị thiến: Đã vậy, bản dịch còn bỏ hẳn 5 đoạn dài, các đoạn bỏ cộng lại bằng một nửa bài viết.
Xin tóm tắt ý của các đoạn bị thiến:
1-/ Tự do hóa trong buôn bán và đầu tư quốc tế đòi hỏi đảng CS cầm quyền phải thay đổi hẳn nếp nghĩ. Trước kia đảng e ngại các mối quan hệ quốc tế bên ngoài khối cộng sản, nay đảng coi buôn bán và đầu tư quốc tế là một nội dung trung tâm của chiến lược kinh tế quốc gia. Vậy mà các nhà cải cách VN cũng như ở Trung quốc vẫn viện ra những cam kết quốc tế như quy định của Tổ chức thương mại thế giới WTO để chặn đứng mọi thay đổi về chính sách.
2-/ Họ vẫn theo lý thuyết của Lê–nin là không phân biệt chủ nghĩa tư bản với chủ nghĩa đế quốc, coi nhà tư bản với đế quốc là một, không khác gì nhau cả;
3-/ Họ (các nhà lãnh đạo CS cầm quyền) cho rằng trong các nước thuộc địa cũ không thể phát triển chủ nghĩa tư bản bản xứ tự quản; dù cho đất nước đã độc lập, các nhà tư bản bản xứ chỉ là những quân cờ của các cường quốc đế quốc, nhằm tước đoạt của cải và tài nguyên thiên nhiên của các nước đang phát triển, thông qua buôn bán và nắm giữ nguồn tư bản tài chính;
4-/ Người viết giới thiệu tác phẩm của bà Liah Greenfield: ‘’The spirit of Capitalism‘’ – ‘’Tinh thần của chủ nghĩa tư bản‘’, lập luận rằng không phải đằng sau cái vỏ độc lập chính trị, các quốc gia mới đều phụ thuộc về kinh tế vào các cường quốc bên ngoài. Chính chủ nghĩa quốc gia là nguyên nhân chứ không phải là hậu quả của phát triển kinh tế trong thời đại mới.
5-/ Trái ngược với Trung quốc, các nhà quản lý doanh nghiệp quốc doanh Việt nam kết liên minh chặt chẽ với bộ máy quân đội và an ninh vì họ nghĩ rằng thế lực kinh tế lớn lên trong tay tư nhân là mối đe dọa đối với quyền lực của đảng CS và do đó đe dọa sự ổn định chính trị. [xin nói thêm: ở Trung quốc nghiêm cấm quân đội và bộ máy an ninh làm kinh tế, vì cho rằng sẽ ảnh hưởng xấu đến nhiệm vụ quân sự và an ninh, và về mặt kinh tế cũng có hại vì dễ sinh ra lạm dụng quyền lực].
Có thể nói 5 điều nói trên là 5 điều nhận xét sâu sắc cũng là 5 gợi ý tâm huyết của nhà kinh tế thượng thặng Jordan Ryan sau 10 năm quan sát tại chỗ, xin giới thiệu lại để bạn đọc trong và ngoài nước tìm hiểu cặn kẽ hơn. Xóa bỏ đi thì thật là nhẫn tâm, là từ chối một sự giúp đỡ vô giá cho dân mình, cho đất nước mình.
* Hai chủ điểm: theo tôi, trong nhiều nhận xét và gợi ý đặc sắc trong bài viết trên đây, ông J. Ryan muốn nhấn mạnh đặc biệt đến 2 chủ điểm:
a)- Các nhà lãnh đạo CS Hànội nên chú trọng phát triển kinh doanh tư nhân trong nước từ nhỏ, vừa cho đến lớn, không nên gò bó và hạn chế trong kinh doanh nhỏ bé; trong phát triển nên để tự do, không nên thực hiện liên kết với bộ máy quân đội và an ninh; bài viết cảnh báo: ‘‘Nếu đảng CS chỉ nhấn mạnh đến chủ nghĩa tư bản mà gạt bỏ các nhà tư sản trong nước thì Việt nam sẽ phải đau xót phụ thuộc tư bản nước ngoài, một diều mà mỉa mai thay đã được chính Hồ Chí Minh quan ngại’’.
b)- Cần hết sức quan tâm đến những người nghèo khổ nhất trong xã hội.
Bài viết kết thúc như sau: ‘‘In its rush towards prosperity, the country must take care not to neglect its poorest citizens ’’ - ‘‘Trên con đường lao đến phồn thịnh, đất nước phải cẩn trọng không được bỏ rơi những công dân nghèo khổ nhất của mình’’. Do đó ông J.Ryan nêu bật tình trạng bất công xã hội hiện tại như sau: ‘‘ For the first time in the history of independent Vietnam, severe poverty stands alongside pockets of phenomenal wealth’’ – ‘‘Lần đầu tiên trong lịch sử nước Việt nam độc lập, nghèo khổ cùng cực đứng bên cảnh những nhóm kẻ giàu sang đến kinh hoàng’’.
* Thời hội nhập … Qua bài viết đăng trên Vietnam Net, cứ tưởng như đang ở trong thời kỳ hơn 30 năm trước, khi chưa mở cửa và hội nhập. Hồi ấy, báo Nhân Dân được coi là mẫu mực cho các báo trong nước, thế mà các ‘’thợ viết’’ và ‘’thợ dịch’’ tha hồ dịch một cách tùy tiện, bôi bác các bài báo nước ngoài. Cắt xén, dịch sai ý, dịch ngược ý, có khi bịa cả ý mà vẫn cứ tỉnh bơ, không chút e ngại băn khoăn, không hề hổ thẹn, thậm chí còn tự hào là “có lập trường”.
Cuộc sống đã đổi khác. Đất nước đã mở cửa và hội nhập với thế giới hiện đại, văn minh, có luật pháp. Không thể tùy tiện, làm ăn bôi bác, lươn lẹo, ăn gian nói dối mãi như xưa được. Tổng biên tập Nguyễn Anh Tuấn của Vietnam Net, từng làm nghiên cứu sinh ở Harvard, từng có dịp sang Mỹ vài lần, vẫn giữ cái não trạng cũ, không hiểu ra điều đơn giản ấy" Một bài dịch quan hệ đến hàng triệu độc giả và đến tác giả, đâu có thể tùy hứng, tùy ý mà cắt xén, sửa chữa, dịch sai ý, ngược ý được.
Nếu như ông J.Ryan yêu cầu một sinh viên Việt nam du học ở Yale dịch lại bài trên Vietnam Net sang tiếng Anh thì chắc chắn ông sẽ tá hỏa tam tinh mà thốt lên rằng: không! không! đây không phải đứa con tinh thần của tôi. Thật ra, ông còn có thể phát đơn kiện ông Nguyễn Anh Tuấn về cắt xén, tùy tiện sửa chữa bài viết có giá trị và tâm huyết của ông theo luật quốc tế về sở hữu trí tuệ và đòi bồi thường.
Nhưng điều còn lớn hơn nữa là thái độ khinh thường độc giả của Vietnam Net. Đây là thói trịch thượng, vô trách nhiệm, mục hạ vô nhân của ông chủ báo, thản nhiên muốn xào nấu ra sao thì bắt người đọc phải ăn như vậy, dù cho ôi thối, mất vệ sinh cũng phải chịu. Và còn tự tin là không ai dám nêu ra công luận việc làm không tử tế chút nào này.
Cuối cùng, rất đáng trách là thái độ chính trị bảo thủ, giáo điều, thấp kém đến tệ hại của nhà báo Vietnam Net - một tờ báo không đến nỗi nào trong làng báo Việt nam – không đủ sức để nhận ra chân giá trị của một bài viết của một chuyên gia già dặn, loại thượng thặng, cực hiếm, với biết bao ưu tư, nghiền ngẫm và đề xuất có cơ sở vững chắc, với ước mong cao quý là Việt nam vững bước trên con đường đổi mới, phát triển và hội nhập, đem lại lợi ích cho toàn dân ta. Ai có thể đánh giá hết sự thiệt thòi cho đất nước do thái độ không lương thiện của Vietnam Net trong vụ này.
* Lắng nghe: Tôi hiểu rằng ông J.Ryan rất mong những ý kiến đầy thiện chí của ông đến được với các bạn Việt nam, nhất là những người có trách nhiệm hoạch địch chính sách. Khi tạm biệt Việt nam vào cuối năm 2005 ông ngỏ ý mong đại hội X đảng CS sẽ bàn bạc chu đáo về các chính sách đổi mới, và sẽ chú ý đến những ý kiến xây dựng của ông.
Tôi viết bài này không phải chỉ để nói về một bài dịch kém cỏi, mà trên hết để các bạn đọc Việt nam, từ các bạn trẻ học sinh, sinh viên đến các cán bộ nghiên cứu, các người có trách nhiệm vạch chính sách và đặc biệt là các đảng viên có ý thức trách nhiệm thật lòng vì dân tộc và nhân dân, các đại biểu dự đại hội X các cấp biết được đầy đủ, trọn vẹn, bài viết quý báu của ông J.Ryan. Trong khi báo đài trong nước ‘’lạm phát’’ về những thắng lợi to lớn, huy hoàng, vĩ đại, kỳ diệu, chưa từng có, lịch sử…nhằm thỏa mãn tệ thích tâng bốc, ưa ngợi ca một chiều rất có hại, thì những góp ý chân tình, ngay thẳng, cân đối, từ thực tế như của ông J.Ryan là quý biết bao. Và cái đức tính biết lắng nghe hiếm có vô cùng ở những người lãnh đạo trong trung ương và bộ chính trị , mong rằng sẽ có đôi chút tiến bộ trong dịp đại hội X này.
Tết Bính Tuất đang đến. Xin chân thành chúc đồng nghiệp Vietnam Net và cả làng báo nước ta có những bài báo và bài dịch tử tế, không bôi bác tùy tiện nữa. Xin chúc ông J.Ryan nhiều sức khỏe, sức nghĩ để nghiên cứu và giúp đỡ đắc lực các nước đang phát triển như vừa qua ở Đông Nam Á, Nam Mỹ, Trung đông…, và các bài viết có giá trị cao của ông được dịch ra một cách tử tế đàng hoàng.
Xin chúc các vị đại biểu dự hội nghị Trung ương lần thứ 13 và Đại hội X có thái độ tử tế biết lắng nghe cả lời khen và tiếng chê; đặc biệt là xin các vị lắng nghe ý kiến xây dựng của chính các đảng viên cộng sản còn ở trong đảng hay đã ra ngoài cùng người ngoài đảng, như các vị: Lê Đăng Doanh, Trần Văn Hà, Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Trọng Vĩnh, Võ Văn Kiệt, Nguyễn Văn Bé, Nguyễn Văn Thi, Hoàng Minh Chính, Phạm Quế Dương, Phan Văn Lợi, Đỗ Nam Hải, Lê Hồng Hà …cũng như những góp ý của bè bạn quốc tế đáng quý như ông J.Ryan.
Bùi Tín .
Paris 10-1-2006.
Bị chú: Các bạn có thể đọc toàn văn bài viết tiếng Anh của ông J.Ryan, bản dịch ‘’nguyên văn ‘’ của Vietnam Net và bản dịch của mạng internet Đối thoại trên mạng Đối thoại./.
Gửi ý kiến của bạn
