Của phóng viên Nguyễn Đằng Giang, Diễn Đàn Việt (Viet Forum)
Ngay sau khi TT Hoa Kỳ Bill Clinton dời Việt Nam, phóng viên Diễn Đàn Việt (DĐV) thực hiện một cuộc phỏng vấn GS Đoàn Viết Hoạt về kết quả chuyến viếng thăm Việt Nam của TT Clinton. Sau đây là nguyên văn cuộc phỏng vấn.
1.DĐV: Thông điệp mà TT Clinton gửi đến người dân Việt Nam trong chuyến đi này là gì và ý nghĩa của nó trong chính sách của Mỹ đối với khu vực Á Châu-TBD ra sao"
ĐVH: Trong thời gian ở Việt Nam, bằng cả lời nói lẫn cử chỉ, tôi thấy ông Clinton muốn gửi đến người dân Việt Nam ba thông điệp rõ ràng:
1/ Quan điểm trung thực về cuộc chiến. Không "bôi đen" cuộc chiến như Ha Nội muốn. Cuộc chiến trước đây đã đem lại đau thương mất mát cho tất cả các bên tham chiến, --miền Bắc, miền Nam VN và Hoa Kỳ--.Nhưng cần quên đi quá khứ để hướng về tương lai, tương lai tốt đẹp hơn cho mọi ngưới Việt Nam và cho quan hệ mới giữa hai nước. Ông tin rằng, đa số nhân dân Việt Nam hiện nay rất trẻ, nên chắc chắn cũng muốn hướng vè tương lai hơn là quá khứ.
2/ Thông điệp kinh tế: Việt Nam cần mở cửa ra với thế giới và cần tạo điều kiện cho người dân tự do làm ăn sinh sống. Kinh tế thị trường sẽ giúp Việt Nam hội nhập thế giới, tạo thêm nhiều cơ hội tăng tiến đời sống cho người dân. Ông Clinton luôn nhấn mạnh đến vai trò của người dân, của tư nhân, kể cả cộng đồng người Việt hải ngoại. Ông muốn công nhận vị trí của chính quyền hơn là của đảng (chỉ thăm xã giao Lê Khả Phiêu vào giờ chót). Và đối với chính quyền, ông muốn nhấn mạnh đến "rule of law".
3/ Thông điệp chính trị: Ông cổ võ công khai cho tự do và nhân quyền, và cho rằng càng có tự do thì ổn định xã hội càng được bảo đảm hơn. Ông đề cập đến tự do chính trị (political freedom), và tự do thông tin, tự do phát biểu ý kiến. TT Clinton nói rất rõ ràng: "tự do là xu thế không thể đảo ngược được". Ông đặc biệt chú trọng đến thành phần trẻ khi đưa ra thông điệp chính trị này. Việc bà dân biểu Loretta Sanchez công khai tới thăm 4 nhân vật đối kháng hàng đầu ở miền Bắc, và hai nhân vật ở miền Nam, và việc ông Clinton tới thăm TGM Phạm Minh Mẫn đều có tác dụng làm rõ thêm thông điệp chính trị này.
Về ý nghĩa đối với chính sách cũa Mỹ ở Á Châu-TBD, trước hết phải nói rằng bản thân chuyếùn đi thăm Việt Nam của TT Bill Clinton có ý nghĩa như một cái mốc đánh dấu giai đoạn đầu tiên trong tiến trình can dự trở lại của Mỹ ở Việt Nam nói riêng và vùng ĐNÁ và Á châu TBD nói chung kể từ sau năm 1975. Tiến trình này bắt đầu ngay sau khi Liên Xô và khối cộng sản Đông Âu xụp đổ. Trong thế giới hậu Liên Xô Trung Quốc trở thành yếu tố quan trọng hàng đầu đối với an ninh ở Á Châu -TBD và thế giới. Và chỉ có một Trung quốc tự do và phát triển mới trở thành một nhân tố bảo đảm an ninh bền vững cho Á Châu và thế giới. Trong kịch bản đó, Việt Nam có một vai trò quan trọng vừa vì vị trí địa lý chính trị, vừa vì quan hệ khá tế nhị giữa Việt Nam và Trung Quốc trước cũng như sau khi Liên Xô xụp đổ. Chuyến viếng thăm Việt Nam và những thông điệp kinh tế và chính trị của TT Clinton cần được đặt trong bối cảnh mới của quan hệ hết sức tế nhị và phức tạp giữa Việt Nam với Trung Quốc và Mỹ; giữa VN, Trung Quốc với ASEAN và Mỹ; và trong bối cảnh Á Châu TBD nói chung, trong đó có vấn đề Đài Loan và bán đảo Triều Tiên. Vấn đề quốc tế lớn nhất trong thập niên tới là: liệu có thể có một Á Châu-TBD hòa bình ổn định và phát triển khi Trung Quốc, Việt Nam và Bắc Triều Tiên chưa có tự do và ổn định. Và làm sao để những quốc gia này phát triển trong tự do và ổn định mà không gây ra xáo trộn và có thể cả chiến tranh" Chuyến đi của ông Clinton, và những thông địệp ông đưa ra cho ta thấy rõ hướng giải quyết vấn đề trên của Mỹ. Đó chính là hướng mà ban lãnh đạo cộng sản Việt Nam gọi là "diễn biến hòa bình". Nhưng liệu chính sách đó có dẫn tới giải phapù hòa bình không, hay cúôi cùng cũng sẽ dẫn tới bế tắc và bùng nổ" Điều này tùy thuộc vào những gì sẽ xẩy ra ở Việt Nam sau chuyến đi này, và nhất là sau đại hội đảng vào đầu sang năm. Đồng thời cũng tùy thộc vào chính những người dân chủ Việt Nam ở trong nước và hải ngoai có tác động được vào tinh hình một cách tích cực, có hiêu quả và nhanh chónh hay không.
2. DĐV: Xin ông đánh giá về thái độ của những nhà lãnh đạo cộng sản Việt Nam đối với chuyến viếng thăm Việt Nam của Tổng Thống Clinton.
ĐVH: Theo tin tức của các thông tín viên quốc tế thì chúng ta thấy những nhà lãnh đạo cộng sản có hai phản ứng khác nhau đối vớí chuyến viếng thăm của TT Clinton. Hai ông Trần Đức Lương và Phan Văn Khải có thái độ hòa dịu và không đối nghịch ra mặt với ông Clinton. Trái lại buổi gặp gỡ giữa hai ông Lê khả Phiêu và Clinton khá căng thẳng. Oâng Phiêu đưa ra những quan điểm đối nghịch hẳn với ông Clinton. Nào là Mỹ là một nước đế quốc, Mỹ đem quân xâm lăng Việt Nam trong khi mà "nước chúng tôi không đem quân xâm lăng nước ông"(sic). Ông Lê Khả Phiêu khẳng định rằng trong tương lai Việt Nam sẽ vẫn là một nước xã hội chủ nghĩa. Oâng cũng xác định rằng Việt Nam sẽ không tư nhân hóa toàn bộ nền kinh tế, mà kinh tế nhà nước vẫn giữ vai trò chủ đạo. Quan điểm của Tổng Bí Thư đảng phải là quan điểm chính thức, còn thái độ hòa nhã của hai ông Trần Đức Lương và Phan Văn Khải chỉ có tính cách xã giao mà thôi. Giới cầm quyền tất nhiên vẫn luôn lo ngại điều mà họ gọi là "diễn biến hòa bình". Thái độ cởi mở của ông Clinton, với những thông điệp tự do của ông, cùng với tình cảm nồng nhiệt khá bất ngờ của dân chúng, cả ở Hà Nội và Saigon càng làm tăng thêm mối lo ngại này. Chúng ta đã thấy phản ứng tiêu cực này qua lời cảnh giác về âm mưu diễn bíến hòa bình do Thứ Trưởng Quốc Phòng đưa ra ngay sau khi TT Clinton dời Việt Nam. Dù sao tôi cho rằng chuyến đi của TT Clinton cũng sẽ gây ảnh hưởng khác nhau ngay trong ban lãnh đạo đảng cộng sản cũng như giữa ban lãnh đạo và dân chúng, nhất là giới trẻ. Tình hình Việt Nam chắc chắn sẽ không còn như trước nữa sau chuyến đi của ông Clinton. Tuy nhiên liệu Việt nam có thay đổi nhanh hơn và toàn diện hơn để thoát khỏi cảnh bế tắc hiện nay hay không còn tùy thuộc vào tầm nhìn và bản lãnh của ban lãnh đạo cộng sản. Tôi không mấy hy vọng ở ban lãnh đạo hiện nay. Còn ban lãnh đạo sau đại hội IX như thế nào chúng ta phải chờ xem.
3. DĐV: Xin ông đánh giá về việc ông Clinton gặp TGM Phạm Minh Mẫn.
ĐVH: Như chúng ta đã biết, ngay trước chuyến đi của TT Clinton, tổ chức Freedom House cuả Mỹ đã đưa ra những tài liệu mật của đảng cộng sản Việt Nam chỉ thị về việc kiẻm soát tôn giáo. Bảo vệ tự do tôn giáo trên toàn thế giới cũng đã được Quốc Hội và hành pháp Hoa Kỳ đặt lên hàng đầu trong chính sách nhân quyền. Trong khi đó thì ông Clinton chỉ gặp và nói chuyện với TGM Phạm Minh Mẫn có 10 phút trước khi gặp các nhà doanh nghiệp. Ông cũng không gặp những nhà lãnh đạo các tôn giáo khác, nhất là Hòa Thượng Thích Quảng Độ, nhà đối kháng tôn giáo nổi tiếng thế giới của Giáo Hội PGVN TN đang bị nhà nước cấm hoạt động. Đây là đìều đáng tiếc vì làm cho thông điệp ủng hộ tự do tôn giáo của TT Clinton thiếu rõ ràng. Nó cũng chứng tỏ rằng ông Clinton còn khá "nhẹ tay" với ban lãnh đạo đảng cộng sản Việt Nam trong các vấn đề nhân quyền. Phải chăng vì Hoa Kỳ chưa đặt chân đủ vững chắc ở Việt Nam nên còn cần nương nhẹ hơn chăng"
4. DĐV: TT Clinton có đáp ứng được chờ đợi của cộng đồng người Mỹ gốc Việt mong muốn ông nêu lên mạnh mẽ vấn đề dân chủ và nhân quyền trong chuyến đi này hay không"
ĐVH: Cộng đồng người Mỹ gốc Việt chờ đợi ông Clinton nêu lên những vấn đề nhân quyền và dân chủ một cách cụ thể và mạnh mẽ hơn những gì ông Clinton đã đề cập đến. Chẳng hạn ông không nói đến những người còn đang bị giam giữ vì lý do chính trị, tư tưởng và tôn giáo, như giáo sư Nguyễn Đình Huy chẳng hạn. Oâng cũng không hề đề cập đến những người đối kháng đang đòi hỏi tự do dân chủ chỉ ở cách ông chừng vài cây số. Ông cũng không hề nói đến việc nhà nước Việt Nam kiểm soát các giáo hội, và cấm đoán những giáo hội không chịu sự kiểm soát đó. Trong chuyến đi VN vừa qua ông Clintton có nói đến xu thế tất yếu của việc tự do hóa xã hội. Những thông điệp khá rõ ràng của ông về kinh tế và chính trị, cũng như thái độ bình dị, cởi mở của ông với dân chúng và giới trẻ--, tất cả những điều đó sẽ tạo ảnh hưởng tích cực và lâu dài có lợi cho lý tưởng tự do dân chủ và nhân quyền ở Việt Nam. Tuy nhiên trong ngắn hạn hơn thì chuyến đi của ông Clinton chưa đáp ứng được những mong đợi của người Mỹ gốc Việt.
Mọi người Việt yêu tự do dân chủ đều mong muốn Việt Nam mau chóng có thay đổi về mặt chính trị, vì chỉ có thay đổi chính trị mọi thay đổi khác mới có lợi cho người dân và cho tương lai của đất nước, chứ không phải chỉ cho giai cấp thiểu số đang cầm quyền như hiện nay. Dù sao tôi tin rằng chuyến đi của TT Clinton chấm dứt giai đoạn đầu tiên trong tiến trình Mỹ quay trở lại Việt Nam, và mở ra giai đoạn thứ hai, giai đoạn mà những vấn đề tự do, dân chủ và nhân quyền sẽ ngày càng trở nên quan trọng hơn trước. Khối người Việt hải ngoại cần vận dụng thời cở mở cửa Việt Nam này để hòa nhập vào với quần chúng trong nước thành một trận tuyến Quốc Dân Việt độc lập và đối kháng với tập đoàn lãnh đạo cộng sản, giúp tăng cường sức mạnh của khối quốc dân này trên mọi mặt, kinh tế, văn hóa, thông tin, giáo dục. Đồng thời vận dộng cô lập và tách biệt tập đoàn lãnh đạo cộng sản ra khỏi công luận quốc tế trên ba mặt: vi phạm nhân quyền, tội ác giết người hàng loạt, và bất hợp pháp (không do dân bầu). Bằng cuộc vận động toàn dân và toàn diện, vừa quốc nội vừa quốc tế như thế, cộng đồng người Việt hải ngoại và những người dân chủ trong cũng như ngoài nước sẽ đóng góp tích cực, có chủ động và có hiệu quả vào việc thúc đẩy sớm ra đời một nước Việt tự do, dân chủ và phồn vinh.
Xin mời quý độc giả vào mạng lưới www.vietforum.org để coi những tin tức quan trọng khác liên quan đến Việt-Nam.
Diễn Đàn Việt (Viet Forum)
(19/11/2000)
Gửi ý kiến của bạn
