Thông tấn AFP tại thành phố Sài Gòn đã loan tin ngày 2/4, Trịnh Công Sơn là con người có âm hưởng mà cả hai chế độ chính quyền đã bắt ông phải im lặng, nhưng cả hai đã không thành công, bây giờ ông viết bài ca trở lại.
Trịnh Công Sơn, nay đã 61 tuổi, thân hình tiều tụy và yếu đuối nhiều so với lúc nhà nhạc sĩ được 30 cái xuân xanh, nhạc sĩ đã bị khủng bố chỉ vì những bài hát được thiên hạ tặng danh Bob Dylan của Việt Nam vào lúc cao độ chiến tranh cuối năm 1960 và đầu năm 1970. Bob Dylan là một tay phản chiến tại Hoa kỳ.
Các bài ca của Trịnh Công Sơn đã bị cấm, Trịnh Công Sơn bị hăm dọa để câm nín. Bản ca được mọi người ưa thích là bản ‘Ướt Mi’ (Wet Eyelashes), bản ca bị cấm không được bầy bán; nhưng bản ca được bán đều giấu sau những tủ quầy.
Ngày xưa quân đội của Saigon và một số tướng lãnh đã cho hát các bài ca do Trịnh Công Sơn sáng tác, các sinh viên đại học phổ biến những bài ca này, các nhà báo Tây phương và bạn bè đã đem lậu sang Pháp và Hoa kỳ những bản nhạc với lời ca từng làm súc động lòng người vì cuộc chiến tranh tàn bạo và phi nhân.
Vào tháng này, cách đây 25 năm, quân cộng sản Bắc Việt đã gõ cửa thủ đô Saigon. Bọn này không gõ cửa bằng nắm tay, chúng đã gõ cửa bằng những tên lửa. Trịnh Công Sơn đã chọn ở lại, cũng như các đồng bào khác của nhà nhạc sĩ, trừ thân quyến của nhà nhạc sĩ đã tìm đường thoát ra nước ngoài.
Vào thời gian đó, nhà nhạc sĩ này đã không biết phải làm gì, ngoài việc nhạc sĩ nói với bạn bè rằng Việt Nam chẳng khác gì như cái sân banh để hai cuờng quốc của chiến tranh lạnh tới chơi.
Nhà nhạc sĩ đã bị đau khổ, nhà cầm quyền cộng sản đã không tặng danh hiệu anh hùng như vài nghệ sĩ của sân khấu cải lương nằm vùng. Các bản ca nhạc rên xiết và đau khổ có hình thức như phản chiến, kêu gọi mau dứt chiến tranh mà Trịnh Công Sơn đã soạn ra từ đáy lòng của Trịnh Công Sơn và được nữ ca sĩ Khánh Ly hát gợi cảm.
Trong một căn nhà ngay một phố hẻm của thành phố Sài Gò, nhà đầy những tấm tranh vẽ dang dở bên cạnh chiếc đàn guitar, ngồi trên tảng đá, hớp ngụm Chivas, nhà nhạc sĩ đã nói với phóng viên của AFP : “Thiệt khổ quá.”
Trịnh Công Sơn đã miễn cưỡng nói về bốn năm làm rẫy, trồng lúa và củ mì ngay trong những bãi mìn của Hoa kỳ và của Việt cộng nằm dọc biên giới Lào. Nhà nhạc sĩ đã kết luận:
“May mắn, khi thả ra thân hình tôi vẫn còn nguyên vẹn.”
Nhà nhạc sĩ cho biết, nhạc sĩ có viết bài ca vào giữa những năm khó khăn 1975 và 1985 sau khi nhạc sĩ đuợc uống những liều thuốc ‘cải tạo’ vào lúc nhạc sĩ bị bắt đi làm rẫy. Những bản nhạc này chẳng có gì hay ho, nên nhạc sĩ đã không cho xuất bản.
Với bộ mặt nhăn nhó như khỉ ăn phải gừng, nhạc sĩ cho biết thế: “Chẳng còn bài ca nào trong bụng. Theo như ông bạn biết, ông bạn muốn viết, ông bạn phải có thời gian. Chế độ cũng thế, muốn thay đổi còn cần nhiều thời gian hơn nữa.”
Chính quyền canh chừng nhà nhạc sĩ, ngày xưa đã từng bắt nhạc sĩ, dầu sao nhà nhạc sĩ cũng vẫn thổ lộ tâm tình : “Họ đang canh chừng và muốn biết ông bạn đang làm gì đấy.”
Được phép cho xuất ngoại, Trịnh Công Sơn đã tới Canada và Pháp, tới Luân đôn và Hong Kong, tới Ma Cao và Thái Lan, lần nào đi nhạc sĩ cũng trở về nhà, nơi mà chính quyền cộng sản đã làm nhạc sĩ trở thành một tên nghiền.
Có lần nhạc sĩ thăm thân quyến hiện đang sống tại Hoa kỳ, nơi này cũng không ổn, bởi vì đất Cali nơi gia đình đang trú ngụ, có nhiền người Việt Nam vẫn còn ghét nhạc sĩ, theo như lời nhạc sĩ đã nói.
Có số thân quyến tại Canada, nhưng kể từ khi mẹ nhạc sĩ chết tại kinh thành Huế, nhạc sĩ là người độc nhất trong gia tộc còn ở lại Việt Nam.
Bây giờ thời gian khủng bố đã qua, chính quyền cộng sản đã để nhạc sĩ tự do.
Với một nụ cười ngày xưa còn phảng phất, mhà nhạc sĩ nói : “Họ biết tôi không chống chế độ, có thế nào tôi nói như thế.”
Kiểm duyệt không còn nữa, nhà nhạc sĩ đã nói và còn nói thêm các nghệ sĩ của Việt Nam đều nằm trong hiệp hội nghệ sĩ và nhà sáng tác của nhà nước và thành phố Sài Gòn, tất cả đều tự kiểm soát lấy mình.
Nụ cười méo sẹo lại hiện trên mặt, nhạc sĩ nói:
“Cũng như những đứa con trong một gia đình, ông bạn bảo chúng rằng chúng mày được tự do làm những gì chúng mày thích. Nhưng chúng mày phải chịu lấy trách nhiệm trước mặt tao.”
Tiếng ca đỏng đảnh của một nữ ca sĩ quen biết lại nổi lên:
“Tự mình biết riêng mình
“Và ta biết riêng ta ...
“Người ôm lấy muôn loài, nằm trong tiếng bi ai…
Các người Việt hải ngoại đang mong lần này nhạc sĩ Trịnh Công Sơn sẽ sáng tác những bản nhạc rõ ràng và sáng sủa hơn, nói lên niềm trung thực và những ước vọng của dân chúng miền nam Việt Nam như “Cộng sản phải chết”.