Với tất cả những người Hồi Giáo trên trái đất, trong thời gian ngót 14 thế kỷ qua, không một địa danh nào, không một âm hưởng nào lại có một sức lôi cuốn kỳ diệu tạo nên những niềm tin sâu xa, những ước muốn mãnh liệt bằng Mecca và Medina. Lịch sử Hồi Giáo từ ngót 14 thế kỷ qua đã nhìn nhận Mecca như là một Thánh Địa vì nơi đây chính là vùng đất thiêng liêng đã chứng kiến Giáo Chủ Mohammed cất tiếng khóc chào đời trong cảnh nghèo nàn nhà tranh vách đất. Tuy nhiên nếu như Mecca được coi là Thánh Địa trong tâm tư của hơn 500 triệu tín đồ Hồi Giáo vì nó là quê hương của Giáo Chủ Mohammed thì thành phố có tên Medina lại trở thành Thánh Địa thứ hai của người Hồi Giáo vì chính tại thành phố Medina này, tư tưởng của Giáo Chủ Mohammed mới thực sự lan tràn nẩy nở tạo nên những nền tảng đầu tiên cho sự thịnh vượng của toàn bộ đế quốc Hồi Giáo.
LỊCH SỬ CỦA THÀNH PHỐ MECCA
Trong thời cổ đại, Mecca nguyên là một ốc đảo thơ mộng nằm về phương nam của vùng Ả Rập cách biển Hồng Hải không bao xa và được coi là điểm gạch nối quan trọng của những chuyến giao thương bằng lạc đà giữa những quốc gia thuộc miền Địa Trung Hải với những quốc gia vùng nam của Ả Rập, vùng đông của Phi Châu và vùng nam của Á Châu. Cho đến khi toàn bộ miền Trung Đông trải qua những năm tháng dài của hai đế chế là La Mã và Byzantine thì hai đế chế này đã biến Mecca thành một trung tâm điểm quan trọng về giao thương cũng như về tôn giáo. Tuy nhiên dưới thời Ptolemy thì thành phố Mecca được thế giới biết đến qua tên Macoraba.
Theo truyền thuyết của những người Hồi Giáo thì tại thành phố Mecca này những dấu vết tôn giáo cùng bóng dáng của những thần linh và những bậc tiên tri đã từng ngưng đọng từ nhiều năm tháng trước khi Giáo Chủ Mohammed chào đời. Tuy nhiên, các sử gia nhìn nhận Mecca chỉ thực sự trở nên một thành phố quan trọng và là Thánh Địa sau khi thành phố này trở thành nơi chôn nhau cắt rốn của Giáo Chủ Mohammed vào năm 570.
Sau khi thức ngộ được Đức Tin vào năm 40 tuổi, Mohammed bắt đầu sứ mạng rao giảng Đức Tin và trở thành kẻ tử thù của thế quyền tại Mecca thời bấy giờ. Chính vì vậy nên vào năm 622, Mohammed phải lưu vong lên thành phố Medina (lúc đó được gọi là Yathrib) để truyền giảng đạo pháp. Tuy nhiên trong thời gian không đầy tám năm sau, Mohammed ca khúc khải hoàn trở lại thành phố Mecca và chính thức tuyên bố, Mecca là trung tâm điểm của toàn bộ thế giới Hồi Giáo. Sau khi Mohammed tạ thế, Mecca tiếp tục duy trì vị thế độc lập về chính trị và hành chánh của mình trong những thế kỷ sau đó mặc dù trên danh nghĩa, Mecca nhìn nhận quyền lực của Damascus và sau đó thì thừa nhận quyền lực của Giáo Chủ 'Abbàsid thuộc Baghdad, Iraq.
Đến năm 1269, thành phố Mecca rơi vào quyền kiểm soát của lãnh vương Lamlùk, Ai Cập. Bước vào đầu thế kỷ 16, cùng với sự bành trướng của Đế Quốc Ottoman, thành phố Mecca lại nằm trong quyền kiểm soát của những người Thổ Nhĩ Kỳ tại Constantinople (tức là Istanbul ngày nay). Sau khi thế lực của Thổ Nhĩ Kỳ sụp đổ cùng với Đệ Nhất Thế Chiến thì quyền kiểm soát thành phố Mecca rơi vào sự tranh giành giữa thế lực lãnh đạo địa phương và thế lực của vương quyền Al Sacùd. Đến năm 1925, quốc vương Ibn Sacùd chính thức tiến vào Mecca và kể từ đó Mecca trở thành một bộ phận của vương quốc Saudi Arabia.
* * *
Thánh Địa Mecca là một vùng đất tuy nghèo nàn nhưng thơ mộng nằm ở độ cao gần ba trăm thước trên mực nước biển và tiếp nhận những phù sa mầu mỡ của những chi nhánh thuộc dòng sông Wàdi Ibràhim trước khi dòng sông này đổ ra biển Hồng Hải. Bao bọc quanh thành phố Mecca, người ta còn thấy những ngọn núi trùng điệp của rặng núi Siràt với độ cao trung bình từ 400 cho đến 500 thước. Đặc biệt về phía đông bắc của Mecca, có một ngọn núi cao ngót bẩy trăm thước. Trong ngọn núi này có một hang động lịch sử vì chính đó là nơi Giáo Chủ Mohammed đã tĩnh tu để thức ngộ Đức Tin và Đạo Pháp.
Từ trung tâm của Thánh Địa Mecca có bốn ngả đường chính thông thương với thế giới bên ngoài. Ngả thứ nhất về hướng đông bắc thông thương với Minà, 'Arafàt; Ngả thứ hai về hướng tây bắc thông thương với Thánh Địa Medina; Ngả thứ ba về hướng tây thông thương với hải cảng Jidda; Và ngả thứ tư về hướng nam thông thương với quốc gia Yemen. Chính vì địa thế hơi trũng hình lòng chảo lại không dốc lắm, nên Mecca thường phải đối diện với những trận lụt chớp nhoáng mặc dù lượng mưa hàng năm không nhiều. Thông thường, mỗi năm lượng mưa chỉ đạt tới mức trung bình 130 ly được tập trung phần lớn vào những tháng trong mùa đông. Nhiệt độ tại Mecca cao quanh năm, và riêng những tháng trong mùa hè thì nhiệt độ có thể lên tới 45 độ C hoặc cao hơn.
Kể từ sau Đệ Nhị Thế Chiến, và đặc biệt là cùng với sự phát hiện ra dầu hỏa tại những quốc gia Trung Đông trong đó có Saudi Arabia, thành phố Mecca đã trải qua những cuộc lột xác kỳ diệu. Riêng khu vực trung tâm của Thánh Địa với diện tích 29 ngàn 127 thước vuông trước năm 1950 đã được mở mang lên đến hơn 160 ngàn thước vuông đủ sức chứa hơn 300 ngàn tín đồ hành hương trong cùng một lúc.
Riêng về dân số của Mecca thì theo luật lệ của Hồi Giáo tất cả những cư dân sinh sống tại Mecca đều phải là người Hồi Giáo. Nói cách khác tại thành phố Mecca không cho phép bất cứ người nào không phải là Hồi Giáo cư ngụ sinh sống. Nhìn chung, dân số của thành phố Mecca chỉ có khoảng 300 ngàn nhưng phần lớn đều tập trung trong khu vực cổ thành. Tuy nhiên, trong thời gian những tín đồ Hồi Giáo hành hương trở về Thánh Địa để được chiêm ngưỡng miếng Huyền Thạch (Black Stone) thì mật độ dân số của Mecca vọt lên tới trên hai triệu người.
Đứng về mặt hành chánh, thành phố Mecca được đặt dưới quyền một viên chức hành chánh cao cấp do chính quốc vương Saudi Arabia bổ nhiệm. Viên chức này có bổn phận duy trì trật tự và pháp luật trong thành phố và chịu trách nhiệm trước bộ trưởng bộ nội vụ. Bên cạnh viên chức cao cấp này, một hội đồng thành phố được thành lập bao gồm 14 thành viên được chính dân chúng trong thành phố chọn lựa qua một cuộc bầu cử và được chính bộ trưởng nội vụ chấp thuận. Tại thành phố Mecca, giáo dục từ tiểu học lên đến đại học và toàn bộ những chi phí liên quan đến y tế bệnh viện đều hoàn toàn miễn phí cho tất cả mọi người không hề phân biệt nam nữ.
LỊCH SỬ VỀ THÁNH ĐỊA MEDINA
Trước khi Giáo Chủ Mohammed đặt chân đến Medina, thành phố này có tên Yathrib. Tuy nhiên cùng với sự hiện diện của Giáo Chủ Mohammed và sự lớn mạnh của Hồi Giáo, những người Hồi Giáo đã quyết định đổi tên thành phố này thành Madìnat Rasùl Allah với ý nghĩa Thành Phố Của Thiên Sứ. Nhìn vào lịch sử của thành phố Medina, cho đến nay không có bằng chứng gì nhiều chứng tỏ sự hiện hữu của nó trong những năm tháng bình minh của lịch sử mặc dù ai cũng thừa nhận tại thành phố này đã có những người Do Thái sinh sống trong thời gian trước Công Nguyên. Tuy nhiên những dòng thác người Do Thái đổ vào thành phố này phải tính từ khi có những cuộc đàn áp Do Thái vào năm 135 Tây Lịch dưới thời hoàng đế La Mã Hadrian. Mặc dù thời gian đó những bộ lạc như Aws và Khazraj chiếm đóng vùng ốc đảo xanh tươi Medina này nhưng nhìn chung thì người Do Thái vẫn được coi là đông đảo và trở thành nhân tố chính ngự trị và tạo nên sự thịnh vượng của Medina cho đến thế kỷ thứ tư.
Vào ngày 20 tháng chín năm 622, tức là gần đúng 1379 năm về trước, Mohammed đã chính thức đặc chân đến thành phố Medina trên con đường trốn tránh sự truy lùng của thế quyền đương thời tại thành phố Mecca, quê hương của chính Mohammed. Chính nhờ có sự hiện diện của Mohammed nên trong một thời gian ngắn, thành phố Medina đã trở thành một Thánh Địa thứ hai của những người Hồi Giáo. Sau khi Giáo Chủ Mohammed tạ thế vào năm 632, thành phố Medina trải qua một loạt những cơn lốc quyền lực của những phe phái trong chính đế quốc Hồi Giáo và trở thành một lãnh thổ sống trong sự bảo hộ của Ai Cập.
Đến khi Ai Cập bị đế quốc Ottoman chinh phục thì thành phố Medina lại rơi vào tay người Thổ Nhĩ Kỳ kể từ năm 1517. Chiến Tranh Thế Giới Thứ Nhất chấm dứt đánh dấu sự sụp đổ của thế lực Thổ Nhĩ Kỳ, Thánh Địa Medina lại tiếp tục trải qua những cuộc tranh giành quyền lực giữa những thế lực chính trị khác nhau trong đó có sự nhúng tay của chính Đế Quốc Anh. Đến năm 1925, cùng với sự chiến thắng của vương triều Sacùd, Thánh Địa Medina thực sự thuộc về vương quốc Saudi Arabia.
* * *
Thành phố Medina là một trong những thành phố thơ mộng tọa lạc giữa một vùng đất phì nhiêu ở một độ cao hơn 600 thước trên mực nước biển, cách Thánh Địa Mecca khoảng hơn 400 cây số về hướng bắc và cách biển Hồng Hải không đầy 140 cây số. Phía đông của Medina được bao bọc bằng những cánh đồng phì nhiêu do phún thạch của núi lửa từng hoạt động cách đây khoảng bẩy thế kỷ về trước. Còn lại ba phía bắc, tây và nam thì thành phố được bao bọc bởi những ngọn đồi trọc thuộc vùng núi Hejaz trong đó có những ngọn cao tới hàng ngàn thước.
Ngay từ những năm tháng xa xưa cách đây ngót 14 thế kỷ, thành phố Medina đã được những người Hồi Giáo coi là Thánh Địa đứng hàng thứ hai sau Thánh Địa Mecca. Chính vì vậy nên tất cả những ai đã không phải là tín đồ Hồi Giáo thì không những không được cư trú tại Medina mà ngay cả viếng thăm với tư cách du lịch cũng bị nghiêm cấm. Tuy nhiên phi trường của thành phố thì lại nằm hoàn toàn bên ngoài khu vực cấm cho nên khách du lịch có thể có một cái nhìn bao quát toàn bộ khu Thánh Địa này trong khi phi cơ hạ cánh cũng như khi cất cánh.
Chính vì Medina được coi là trung tâm điểm đầu tiên của Hồi Giáo và được coi là cái nôi khai sinh ra đế quốc Hồi Giáo sau này nên tại thành phố này, bất cứ người Hồi Giáo nào cũng thấy nhan nhản những vết tích linh thiêng, những dấu ấn huyền ảo gói ghém những kỷ niệm khi Giáo Chủ Mohammed còn tại thế khiến cho toàn bộ thành phố như được ướp trong những đường nét huyền bí của cổ tích với những đền đài, cung miếu phảng phất dấu vết của tiền nhân...
Sinh sống tại Medina đa số là những người Hồi Giáo thuộc hệ phái Sunnis tức là hệ phái chính thống tôn trọng tất cả những lời giáo huấn nguyên thủy của Giáo Chủ Mohammed. Nghề nghiệp chính của dân chúng trong thành phố Medina là làm ruộng, trồng cây ăn trái và làm đồ gốm. Riêng về mặt kỹ nghệ thì tuy thành phố Medina được coi như là một trong những thành phố đầu tiên của thế giới Hồi Giáo có kỹ nghệ chế tạo sắt thép, vũ khí và nữ trang nhưng toàn bộ những kỹ nghệ này không thực sự phát triển thành hình thức đại kỹ nghệ mà chỉ thuần túy phát triển theo hình thức tiểu thủ công. Nhìn chung thì những nghề chính tại Medina được ghi nhận là nghề thợ mộc, chế tạo gạch men, làm ngói, sửa chữa xe cộ...
Xuất thân từ một người dân giả bình thường, lớn lên trong nghèo khổ và dốt nát trong thời gian suốt bốn chục năm trời, vậy mà chỉ trong thời gian ngắn ngủi hơn hai chục năm, Mohammed đã thực sự tạo nên một tôn giáo, một đế quốc hùng mạnh chưa từng có trong lịch sử thời bấy giờ với vai trò của một người vừa là giáo chủ lại vừa là một thủ lãnh chính trị.
Tuy nhiên cho đến nay sau thời gian ngót 14 thế kỷ trôi qua, nhìn nhận lại toàn bộ tư tưởng và công lao của Giáo Chủ Mohammed đối với hậu thế, người ta nhận thấy có lẽ bên cạnh những ảnh hưởng to lớn của Hồi Giáo đối với văn hóa, khoa học, nghệ thuật cũng như tư tưởng đối với những quốc gia Trung Đông, điều được coi là trường tồn và đáng qúy nhất đối với thế giới Ả Rập chính là nhờ có Giáo Chủ Mohammed nên thế giới Hồi Giáo có sự hiện hữu của Kinh Koran. Mà chính nhờ có Kinh Koran và niềm tin Hồi Giáo nên cho đến ngày nay ngôn ngữ Ả Rập mới có thể tiếp tục tồn tại như là một ngôn ngữ nhất thống cho toàn thế giới Ả Rập chứ không bị địa phương hóa mà trở nên tàn lụi.
Nhưng hiển nhiên bên cạnh những công lao to lớn đó chúng ta cũng không thể không nhìn nhận những định kiến đầy nguy hiểm về niềm tin Hồi Giáo do Giáo Chủ Mohammed gieo rắc đã khiến cho những người Hồi Giáo chính thống có tư tưởng cực đoan muốn truyền giáo không phải chỉ bằng sức mạnh của niềm tin mà còn muốn truyền giáo bằng chính sức mạnh của gươm giáo.
Phạm Thái Lai
Gửi ý kiến của bạn
