Trang Tử nổi tiếng là hiền sĩ. Thuở đương thời được nhiều người theo học, nên gà vịt muối dưa không bao giờ túng thiếu. Ngày nọ, nhân tiết trời ấm áp, Trang Tử liền dẫn đám học trò lên núi đặng tìm hái nhân sâm, phòng khi nguy biến. Lúc đến nơi, Trang Tử mới chọn một tàng cây rậm mát, rồi gọi học trò đến, mà nói rằng:
- Hôm nay thầy trò ta đi hái nhân sâm, để mưu cầu tuổi thọ. Chỉ là từ nào tới giờ ta giỏi chuyện nói năng, nên cuốc xới tìm moi chẳng ngon gì hết cả!
Lúc ấy, có Triệu Trọng là học trò giỏi của Trang Tử. Nghe thầy nói vậy, mới vòng tay lại. Thưa:
- Thầy dạy đạo Thánh hiền. Vui cùng chữ nghĩa, mà nay chịu leo đèo vượt suối, là một điều vui. Thầy bỏ giờ dạy kèm, để cùng với môn sinh chơi màn… thể dục, cho lòng thêm trong sáng, là hai điều vui. Mà giả như không đào được nhân sâm, nhưng thầy trò đặng bên nhau nô đùa trong gió, là ba điều vui. Thầy! Cho dầu tuổi hạc đã cao, nhưng bước dài chân cứng, chứng tỏ sức khỏe đang hồi phong độ, là bốn điều vui. Với bốn điều vui ấy. Dẫu cho bị… giựt hụi cũng chưa thấy sao. Huống chi củ nhân sâm đang nằm chơi đâu đó!
Trang Tử đầu thì gật. Môi nở nụ cười tươi. Thân thiết nói:
- Nhân sâm là vật quý, lại ẩn mình dưới đất. Nếu không thật tâm đi tìm. Há có được hay sao" Cũng vậy. Lời Thánh nhân ẩn trong bụng dạ người quân tử. Nếu không… rượu thịt đắp vô. Làm sao kiếm thấy"
Rồi bày đồ ra mà nhậu. Được đâu vài vòng. Chợt Trang Tử dõi mắt vào cõi xa xăm. Thảng thốt nói:
- Sinh ký tử quy. Sống gởi thác về. Ai cũng biết cõi này là tạm bợ, mà vẫn muốn bám chặt vào. Không chịu dứt đi. Là cớ làm sao"
Đám môn sinh bỗng lặng nghía nhìn nhau, nhưng chẳng nói năng gì hết cả. Mãi một lúc mới thấy Ngu Thúc đứng lên. Mạnh dạn thưa rằng:
- Từ nào tới giờ, đã có hàng tỉ người thăng về cõi trên, nhưng chưa có ai kể chuyện cõi trên nó mần răng hết cả, nên tha nhân lòng bỗng ngại. Do dự tới lui, khiến phút chia tay chảy ra nhiều nước mắt. Còn hồng trần tạm bợ. Tiếng là rèn luyện châu thân. Trau dồi bản ngã, nhưng đàn ca hát xướng, rượu thịt ê hề. Đã vậy lại nhà cửa rộng to. Xe nhìn mới cáo - thì thử hỏi - Một đàng không biết. Một đàng rõ như chỉ bàn tay, thì lẽ được hơn đã bày ra trước mắt!
Trang Tử gật gù mấy cái, rồi sảng khoái đáp:
- Ngươi nói đúng, nhưng chưa đủ… đô. Chứng tỏ chốn tâm can chưa có phần an lạc.
Ngu Thúc nghe thầy dẫn giải. Ngạc nhiên nói:
- Những điều con nói, là lời dạy của thầy. Lẽ nào sai được hay sao"
Trang Tử cười cười đáp:
- Học một biết mười là hiếm. Học một biết năm là quý. Học một biết hai là giỏi. Học một biết một là thường. Học một mà chẳng biết chi, thì chỉ có nước về đuổi gà cho vợ. Ngươi! Thuộc hạng thường, nhưng vẫn hy vọng ở ngày mai, sẽ nhìn xa trông tới!
Rồi đảo mắt nhìn đám học trò. Thong thả nói:
- Có tiền mua tiên cũng được. Không tiền mua cái lược cũng hổng xong. Cõi hồng trần này. Chỉ cần có tiền là người ta sẽ có được tùm lum thứ, nên… đạp nhau mà tìm. Còn ở cõi kia, người ta không định giàu nghèo qua đồng tiền, mà là qua những việc hy sinh cho người khác - nên dầu biết đó là nơi chốn phải… quy - cũng muốn níu được phút nào hay phút đó…
Rồi ngừng lại để thở. Chợt nghe Triệu Trọng hỏi rằng:
- Thầy thấm nhuần lời của Thánh nhân, mà vẫn đi tìm nhân sâm, là cớ làm sao"
Trang Tử với tay chiêu vài hớp rượu. Dzớt lẹ miếng mồi. Cao hứng nói:
- Ta muốn tìm nhân sâm, để kéo dài tuổi thọ, hầu nhắc lại lời xưa. Quyết không để tâm huyết của Thánh nhân rơi vào nơi tăm tối!
Rồi an lòng chén thù chén tạc với đám môn sinh, ra chiều thống khoái, đến độ chẳng để ý chuyện… đào xới làm chi nữa. Tối đó, nhân lúc Trang Tử đã ngủ say, Triệu Trọng mới lục túi lấy xị nếp than ra ngoài lưng núi uống, bất chợt gặp Ngu Thúc, bèn lấy làm lạ, mà hỏi rằng:
- Ngu huynh thuộc dạng trong nhà thì ngại gió, ra ngoài ngại mù sương, mà lại ở đây vào lúc này, là cớ làm sao"
Ngu Thúc nén lòng đáp:
- Lời nói và việc làm thường khó đi đôi với nhau. Có phải vậy chăng"
Triệu Trọng nghe giọng nói có vẻ bùi ngùi, ắt trong lòng đang ấp ủ mối ưu tư, bèn cẩn thận đáp:
- Điều huynh nói rất đúng! Chỉ là khi nói thì người ta mong mỏi điều tốt nhất, nhưng đến khi chạm vào thực tế, thì mới hiểu tầm tay mình ngắn ngủi. Trí hổng mấy cao, nên khó đi đôi là vì duyên cớ đó.
Ngu Thúc lại dõi mắt vào cõi xa xăm. Khổ sở nói rằng:
- Đành là vậy, nhưng thầy tài cao trí rộng. Lẽ nào cũng dính vào chuyện thường tình như vậy hay sao"
Triệu Trọng, biết uẩn khúc đã dần dần hé mở, nhưng muốn cho chắc ăn, nên từ từ hỏi tiếp:
- Huynh có gì không bằng lòng với thầy. Có phải vậy chăng"
Ngu Thúc lặng người đi một chút, rồi chậm rãi nói:
- Thầy nói lên núi để đào củ nhân sâm. Ta hết lòng tin vậy, nên xách mai đi đào. Nào dè thầy đột ngột chuyển tông. Từ đào qua… nhậu, khiến ta không có bia bọt góp vô. Thiệt là tức chết!
Triệu Trọng nghe vậy, liền kéo áo lấy xị nếp than ra. Thân thiết nói:
- Vạn vật như nằm trong giấc ngủ. Trăng đã lên cao, mà đệ huynh mình cùng nhau uống chung… niềm cay xé. Chẳng đã lắm ư"
Rồi mỗi người tu một phát, như cố đưa cái đau trở lại vào lòng, rồi trong lúc Ngu Thúc thả hồn theo nhịp đập lung tung. Chợt Triệu Trọng nói rằng:
- Vô tri bất mộ. Không hiểu làm sao mà thương mến được đây" Thầy! Đối với môn sinh là số một, nhưng về nhà là số… năm, nên phải dương đông kích tây mới tránh đi phần hậu hoạn.
Ngu Thúc nghe mà chẳng hiểu mô tê gì cả, nên trợn tròn đôi mắt, mà hỏi rằng:
- Đệ nói vậy nghĩa là làm sao"
Triệu Trọng buồn buồn đáp:
- Thày dạy đạo Thánh hiền, nên lấy nhu làm gốc, mong đặng thắng cương. Thét rồi sợ… sư mẫu lúc nào cũng chẳng biết. Chừng khi tỉnh lại, thì gạo đã thành cơm, khiến nếp cũ xa xưa cứ vầy mà lăn tới. Đã vậy Trời cho thầy tính tình đôn hậu. Thích giao kết bạn bè, mà sư mẫu không cho thầy vui một chút… men, thì tình thân sao có" Cho nên, ngộ biến phải tùng quyền. Thầy bày chuyện đào củ nhân sâm, đặng kiếm chút thảnh thơi nơi cõi đời ô trọc, mà quên đi cái họa ở nhà. Dễ cột vào mà lại khó gỡ ra. Cho dẫu có giỏi thế nào đi chăng nữa…
Rồi dzô một hớp rượu, lại từ từ nói tiếp:
- Đã là người, thì hỉ nộ ai ô đều phải nếm. Phải biết, và phải cắn răng mà chịu. Nay huynh đã rõ đầu đuôi ngọn ngành. Có thể vì tình mà quên hết được chăng"
Ngu Thúc lặng người đi mà suy nghĩ, rồi tự nhủ lấy thân:
- Thầy có lỗi. Ta thấy, nên trách thầy. Phần ta. Cũng lỗi tràn ra đó, nhưng nhất thời vẫn giấu được chung quanh, nên vẫn tưởng ngon ăn. Cứ cho mình… quân tử!
Nghĩ vậy, liền dịu giọng nói:
- Tha thứ mang đến sự bình yên. Huynh muốn đặng bình yên, thì còn để trong tâm làm chi nữa!
Triệu Trọng bỗng nhẹ cả người, liền thở ra một cái, mà nói rằng:
- Thầy đức độ hơn người, nhưng lỡ buộc ràng vô tình phu phụ, nên sống khổ âm thầm. Cô đơn chiếc bóng, có vợ cũng bằng không. Ngó con thêm buồn tủi, như cây khô trơ trụi ven đường - đưa đẩy thầy yêu giọt nước mùi… men - Cho quên sầu nhân thế!
Ngày nọ. Trang Tử bị thương hàn. Tưởng là nhẹ, ngờ đâu mỗi ngày một nặng thêm, khiến Trang Tử như ngọn đèn sắp tắt. Học trò thấy vậy, mới tụ tập quanh thầy. Trước là cho tình thêm gắn bó, sau bàn chuyện hậu sự ra sao, để nghĩa nặng ân sâu được một lần báo đáp. Triệu Trọng nói:
- Thầy được nhiều người biết đến, mà làm nhỏ, thì không xứng với danh vị của thầy. Cầm bằng như tổ chức to, thì trái với sự giản đơn thầy hay căn dặn. Thiệt là khó tính!
Trang Tử thấy vậy, mới gượng ngồi lên, mà nói rằng:
- Ta lấy đất làm quan quách. Mặt trời mặt trăng làm hai viên ngọc. Các ngôi sao làm các hạt châu báu. Muôn vật làm đồ tống táng. Đám ma ta đã to là vậy. Còn làm lớn được hay sao"
Học trò nhao nhao đáp:
- Thầy mà làm như vậy. Chúng con chỉ sợ kên kên, quạ bầy. Chúng rỉa mất thì sao"
Trang Tử mĩm cười nói:
- Xác người chết mà để trên đất thì diều quạ ăn. Để dưới đất thì sâu bọ khoét. Bây giờ các ngươi toan cướp của loài kia mà cho loài này, thì còn gọi là công bằng được hay sao" Tâm các ngươi đã thiên lệch, thì việc các ngươi làm - khó mà ngay ngắn - mà một khi không còn ngay ngắn, thì sự thật đã đi xa. Khó mà níu đặng!
Rồi gục đầu xuống mà thở. Lúc ấy, Ngu Thúc mới quay qua Triệu Trọng, mà nói rằng
- Đệ tuy tuổi còn nhỏ, nhưng được thầy cất nhắc lên làm Trưởng tràng. Quán xuyến anh em, thì không thể để thầy… thăng như thế!
Triệu Trọng trầm ngâm một chút, rồi cẩn trọng đáp:
- Thầy sắp chết mà học trò muốn làm đám ma to cho thầy, là tỏ lòng trung hậu. Thầy lại muốn bỏ xác ra hòa lẫn với thiên nhiên, là tỏ lòng cao thượng hơn đời. Không chấp vào những luật lệ khắt khe, mà thế nhân khăng khăng cho là phải. Thầy! Ngay cả lúc sắp đi, còn ráng dạy học trò như thế, thì thiệt là bình tâm sáng suốt. Hiểu thấu lẽ… hư danh của con người nơi cõi tục…
Rồi mặt ngẩng lên. Tay nắm lại. Cương quyết nói:
- Ơn đền nghĩa trả. Lúc này mà không đáp lại ơn thầy. Phỏng còn kịp được hay sao"
Đoạn, bước tới bên thầy. Quỳ xuống, rồi nói nhỏ vào tai, khiến Trang Tử nở nụ cười hoan hỉ, mà an lòng về bên kia thế giới. Khi chung sự đã xong, Ngu Thúc mới đem một lít rượu trắng. Năm con khô, đến nhà Triệu Trọng, mà nói rằng:
- Thương cũng ở lời nói. Ghét cũng ở lời nói. Thầy đang chần chừ chưa chịu, mà đệ nói mấy câu, thì mọi việc xong xuôi như diều bay theo gió. Thiệt là quá đã!
Rồi bày ra mà nhậu. Được đâu vài tuần. Ngu Thúc lại nói:
- Trong lòng không yên thì không thể tính được những việc sâu xa. Đệ tính được việc sâu xa. Hẳn tự tại an nhiên đã đầy trong tâm trí.
Triệu Trọng mĩm cười đáp:
- Không phải vậy! Chỉ là biết người biết mình, nên mọi sự đặng yên. Xuôi chèo mát mái.
Ngu Thúc lại chiêu vài hớp rượu, rồi mạnh dạn hỏi:
- Huynh không nén nỗi tò mò thúc bách, nên muốn hỏi: Đệ đã nói gì, mà thầy ra đi nhẹ nhàng đến như thế"
Triệu Trọng tươi cười đáp:
- Đệ chỉ nói: Tiền bạc chúng con bao. Tuyệt không để sư mẫu phải nhào vô lo lắng!
- Hôm nay thầy trò ta đi hái nhân sâm, để mưu cầu tuổi thọ. Chỉ là từ nào tới giờ ta giỏi chuyện nói năng, nên cuốc xới tìm moi chẳng ngon gì hết cả!
Lúc ấy, có Triệu Trọng là học trò giỏi của Trang Tử. Nghe thầy nói vậy, mới vòng tay lại. Thưa:
- Thầy dạy đạo Thánh hiền. Vui cùng chữ nghĩa, mà nay chịu leo đèo vượt suối, là một điều vui. Thầy bỏ giờ dạy kèm, để cùng với môn sinh chơi màn… thể dục, cho lòng thêm trong sáng, là hai điều vui. Mà giả như không đào được nhân sâm, nhưng thầy trò đặng bên nhau nô đùa trong gió, là ba điều vui. Thầy! Cho dầu tuổi hạc đã cao, nhưng bước dài chân cứng, chứng tỏ sức khỏe đang hồi phong độ, là bốn điều vui. Với bốn điều vui ấy. Dẫu cho bị… giựt hụi cũng chưa thấy sao. Huống chi củ nhân sâm đang nằm chơi đâu đó!
Trang Tử đầu thì gật. Môi nở nụ cười tươi. Thân thiết nói:
- Nhân sâm là vật quý, lại ẩn mình dưới đất. Nếu không thật tâm đi tìm. Há có được hay sao" Cũng vậy. Lời Thánh nhân ẩn trong bụng dạ người quân tử. Nếu không… rượu thịt đắp vô. Làm sao kiếm thấy"
Rồi bày đồ ra mà nhậu. Được đâu vài vòng. Chợt Trang Tử dõi mắt vào cõi xa xăm. Thảng thốt nói:
- Sinh ký tử quy. Sống gởi thác về. Ai cũng biết cõi này là tạm bợ, mà vẫn muốn bám chặt vào. Không chịu dứt đi. Là cớ làm sao"
Đám môn sinh bỗng lặng nghía nhìn nhau, nhưng chẳng nói năng gì hết cả. Mãi một lúc mới thấy Ngu Thúc đứng lên. Mạnh dạn thưa rằng:
- Từ nào tới giờ, đã có hàng tỉ người thăng về cõi trên, nhưng chưa có ai kể chuyện cõi trên nó mần răng hết cả, nên tha nhân lòng bỗng ngại. Do dự tới lui, khiến phút chia tay chảy ra nhiều nước mắt. Còn hồng trần tạm bợ. Tiếng là rèn luyện châu thân. Trau dồi bản ngã, nhưng đàn ca hát xướng, rượu thịt ê hề. Đã vậy lại nhà cửa rộng to. Xe nhìn mới cáo - thì thử hỏi - Một đàng không biết. Một đàng rõ như chỉ bàn tay, thì lẽ được hơn đã bày ra trước mắt!
Trang Tử gật gù mấy cái, rồi sảng khoái đáp:
- Ngươi nói đúng, nhưng chưa đủ… đô. Chứng tỏ chốn tâm can chưa có phần an lạc.
Ngu Thúc nghe thầy dẫn giải. Ngạc nhiên nói:
- Những điều con nói, là lời dạy của thầy. Lẽ nào sai được hay sao"
Trang Tử cười cười đáp:
- Học một biết mười là hiếm. Học một biết năm là quý. Học một biết hai là giỏi. Học một biết một là thường. Học một mà chẳng biết chi, thì chỉ có nước về đuổi gà cho vợ. Ngươi! Thuộc hạng thường, nhưng vẫn hy vọng ở ngày mai, sẽ nhìn xa trông tới!
Rồi đảo mắt nhìn đám học trò. Thong thả nói:
- Có tiền mua tiên cũng được. Không tiền mua cái lược cũng hổng xong. Cõi hồng trần này. Chỉ cần có tiền là người ta sẽ có được tùm lum thứ, nên… đạp nhau mà tìm. Còn ở cõi kia, người ta không định giàu nghèo qua đồng tiền, mà là qua những việc hy sinh cho người khác - nên dầu biết đó là nơi chốn phải… quy - cũng muốn níu được phút nào hay phút đó…
Rồi ngừng lại để thở. Chợt nghe Triệu Trọng hỏi rằng:
- Thầy thấm nhuần lời của Thánh nhân, mà vẫn đi tìm nhân sâm, là cớ làm sao"
Trang Tử với tay chiêu vài hớp rượu. Dzớt lẹ miếng mồi. Cao hứng nói:
- Ta muốn tìm nhân sâm, để kéo dài tuổi thọ, hầu nhắc lại lời xưa. Quyết không để tâm huyết của Thánh nhân rơi vào nơi tăm tối!
Rồi an lòng chén thù chén tạc với đám môn sinh, ra chiều thống khoái, đến độ chẳng để ý chuyện… đào xới làm chi nữa. Tối đó, nhân lúc Trang Tử đã ngủ say, Triệu Trọng mới lục túi lấy xị nếp than ra ngoài lưng núi uống, bất chợt gặp Ngu Thúc, bèn lấy làm lạ, mà hỏi rằng:
- Ngu huynh thuộc dạng trong nhà thì ngại gió, ra ngoài ngại mù sương, mà lại ở đây vào lúc này, là cớ làm sao"
Ngu Thúc nén lòng đáp:
- Lời nói và việc làm thường khó đi đôi với nhau. Có phải vậy chăng"
Triệu Trọng nghe giọng nói có vẻ bùi ngùi, ắt trong lòng đang ấp ủ mối ưu tư, bèn cẩn thận đáp:
- Điều huynh nói rất đúng! Chỉ là khi nói thì người ta mong mỏi điều tốt nhất, nhưng đến khi chạm vào thực tế, thì mới hiểu tầm tay mình ngắn ngủi. Trí hổng mấy cao, nên khó đi đôi là vì duyên cớ đó.
Ngu Thúc lại dõi mắt vào cõi xa xăm. Khổ sở nói rằng:
- Đành là vậy, nhưng thầy tài cao trí rộng. Lẽ nào cũng dính vào chuyện thường tình như vậy hay sao"
Triệu Trọng, biết uẩn khúc đã dần dần hé mở, nhưng muốn cho chắc ăn, nên từ từ hỏi tiếp:
- Huynh có gì không bằng lòng với thầy. Có phải vậy chăng"
Ngu Thúc lặng người đi một chút, rồi chậm rãi nói:
- Thầy nói lên núi để đào củ nhân sâm. Ta hết lòng tin vậy, nên xách mai đi đào. Nào dè thầy đột ngột chuyển tông. Từ đào qua… nhậu, khiến ta không có bia bọt góp vô. Thiệt là tức chết!
Triệu Trọng nghe vậy, liền kéo áo lấy xị nếp than ra. Thân thiết nói:
- Vạn vật như nằm trong giấc ngủ. Trăng đã lên cao, mà đệ huynh mình cùng nhau uống chung… niềm cay xé. Chẳng đã lắm ư"
Rồi mỗi người tu một phát, như cố đưa cái đau trở lại vào lòng, rồi trong lúc Ngu Thúc thả hồn theo nhịp đập lung tung. Chợt Triệu Trọng nói rằng:
- Vô tri bất mộ. Không hiểu làm sao mà thương mến được đây" Thầy! Đối với môn sinh là số một, nhưng về nhà là số… năm, nên phải dương đông kích tây mới tránh đi phần hậu hoạn.
Ngu Thúc nghe mà chẳng hiểu mô tê gì cả, nên trợn tròn đôi mắt, mà hỏi rằng:
- Đệ nói vậy nghĩa là làm sao"
Triệu Trọng buồn buồn đáp:
- Thày dạy đạo Thánh hiền, nên lấy nhu làm gốc, mong đặng thắng cương. Thét rồi sợ… sư mẫu lúc nào cũng chẳng biết. Chừng khi tỉnh lại, thì gạo đã thành cơm, khiến nếp cũ xa xưa cứ vầy mà lăn tới. Đã vậy Trời cho thầy tính tình đôn hậu. Thích giao kết bạn bè, mà sư mẫu không cho thầy vui một chút… men, thì tình thân sao có" Cho nên, ngộ biến phải tùng quyền. Thầy bày chuyện đào củ nhân sâm, đặng kiếm chút thảnh thơi nơi cõi đời ô trọc, mà quên đi cái họa ở nhà. Dễ cột vào mà lại khó gỡ ra. Cho dẫu có giỏi thế nào đi chăng nữa…
Rồi dzô một hớp rượu, lại từ từ nói tiếp:
- Đã là người, thì hỉ nộ ai ô đều phải nếm. Phải biết, và phải cắn răng mà chịu. Nay huynh đã rõ đầu đuôi ngọn ngành. Có thể vì tình mà quên hết được chăng"
Ngu Thúc lặng người đi mà suy nghĩ, rồi tự nhủ lấy thân:
- Thầy có lỗi. Ta thấy, nên trách thầy. Phần ta. Cũng lỗi tràn ra đó, nhưng nhất thời vẫn giấu được chung quanh, nên vẫn tưởng ngon ăn. Cứ cho mình… quân tử!
Nghĩ vậy, liền dịu giọng nói:
- Tha thứ mang đến sự bình yên. Huynh muốn đặng bình yên, thì còn để trong tâm làm chi nữa!
Triệu Trọng bỗng nhẹ cả người, liền thở ra một cái, mà nói rằng:
- Thầy đức độ hơn người, nhưng lỡ buộc ràng vô tình phu phụ, nên sống khổ âm thầm. Cô đơn chiếc bóng, có vợ cũng bằng không. Ngó con thêm buồn tủi, như cây khô trơ trụi ven đường - đưa đẩy thầy yêu giọt nước mùi… men - Cho quên sầu nhân thế!
Ngày nọ. Trang Tử bị thương hàn. Tưởng là nhẹ, ngờ đâu mỗi ngày một nặng thêm, khiến Trang Tử như ngọn đèn sắp tắt. Học trò thấy vậy, mới tụ tập quanh thầy. Trước là cho tình thêm gắn bó, sau bàn chuyện hậu sự ra sao, để nghĩa nặng ân sâu được một lần báo đáp. Triệu Trọng nói:
- Thầy được nhiều người biết đến, mà làm nhỏ, thì không xứng với danh vị của thầy. Cầm bằng như tổ chức to, thì trái với sự giản đơn thầy hay căn dặn. Thiệt là khó tính!
Trang Tử thấy vậy, mới gượng ngồi lên, mà nói rằng:
- Ta lấy đất làm quan quách. Mặt trời mặt trăng làm hai viên ngọc. Các ngôi sao làm các hạt châu báu. Muôn vật làm đồ tống táng. Đám ma ta đã to là vậy. Còn làm lớn được hay sao"
Học trò nhao nhao đáp:
- Thầy mà làm như vậy. Chúng con chỉ sợ kên kên, quạ bầy. Chúng rỉa mất thì sao"
Trang Tử mĩm cười nói:
- Xác người chết mà để trên đất thì diều quạ ăn. Để dưới đất thì sâu bọ khoét. Bây giờ các ngươi toan cướp của loài kia mà cho loài này, thì còn gọi là công bằng được hay sao" Tâm các ngươi đã thiên lệch, thì việc các ngươi làm - khó mà ngay ngắn - mà một khi không còn ngay ngắn, thì sự thật đã đi xa. Khó mà níu đặng!
Rồi gục đầu xuống mà thở. Lúc ấy, Ngu Thúc mới quay qua Triệu Trọng, mà nói rằng
- Đệ tuy tuổi còn nhỏ, nhưng được thầy cất nhắc lên làm Trưởng tràng. Quán xuyến anh em, thì không thể để thầy… thăng như thế!
Triệu Trọng trầm ngâm một chút, rồi cẩn trọng đáp:
- Thầy sắp chết mà học trò muốn làm đám ma to cho thầy, là tỏ lòng trung hậu. Thầy lại muốn bỏ xác ra hòa lẫn với thiên nhiên, là tỏ lòng cao thượng hơn đời. Không chấp vào những luật lệ khắt khe, mà thế nhân khăng khăng cho là phải. Thầy! Ngay cả lúc sắp đi, còn ráng dạy học trò như thế, thì thiệt là bình tâm sáng suốt. Hiểu thấu lẽ… hư danh của con người nơi cõi tục…
Rồi mặt ngẩng lên. Tay nắm lại. Cương quyết nói:
- Ơn đền nghĩa trả. Lúc này mà không đáp lại ơn thầy. Phỏng còn kịp được hay sao"
Đoạn, bước tới bên thầy. Quỳ xuống, rồi nói nhỏ vào tai, khiến Trang Tử nở nụ cười hoan hỉ, mà an lòng về bên kia thế giới. Khi chung sự đã xong, Ngu Thúc mới đem một lít rượu trắng. Năm con khô, đến nhà Triệu Trọng, mà nói rằng:
- Thương cũng ở lời nói. Ghét cũng ở lời nói. Thầy đang chần chừ chưa chịu, mà đệ nói mấy câu, thì mọi việc xong xuôi như diều bay theo gió. Thiệt là quá đã!
Rồi bày ra mà nhậu. Được đâu vài tuần. Ngu Thúc lại nói:
- Trong lòng không yên thì không thể tính được những việc sâu xa. Đệ tính được việc sâu xa. Hẳn tự tại an nhiên đã đầy trong tâm trí.
Triệu Trọng mĩm cười đáp:
- Không phải vậy! Chỉ là biết người biết mình, nên mọi sự đặng yên. Xuôi chèo mát mái.
Ngu Thúc lại chiêu vài hớp rượu, rồi mạnh dạn hỏi:
- Huynh không nén nỗi tò mò thúc bách, nên muốn hỏi: Đệ đã nói gì, mà thầy ra đi nhẹ nhàng đến như thế"
Triệu Trọng tươi cười đáp:
- Đệ chỉ nói: Tiền bạc chúng con bao. Tuyệt không để sư mẫu phải nhào vô lo lắng!
Gửi ý kiến của bạn