(Tản Mạn về Phim và Những Ngày Ở Sài Gòn)
"Vừa nghe tiếng nói thốt lên, ông đang thiu thiu, ngồi nhỏm dậy, hỏi:
-"Ai đó... lâu lắm mới được nghe giọng Hà Nội".
Trong nhóm Sáng Tạo, Mai Thảo là người đi ra nước ngoài sớm nhất, tuy cũng trải qua hình như là ba niên, sống "chui", trong khi chờ "dịp may". Những người kia còn ở tù, hoặc ở trong trại cải tạo. Chi tiết về những ngày sống chui, đã nhiều người kể rồi, và dù không có người kể ra, những độc giả của ông cũng đoán ra được, từ cuộc sống chui của họ. Khi người viết ra được ngoài này, ông còn sống, nhưng không có dịp gặp lại. Những ngày trước 1975, tuy thường gặp, nhưng thật khó mà là bạn thân, một phần ông đã có địa vị trong giới viết văn, một phần do "ngần ngại", ở cả hai phía.
Có thể vì các bạn ông đều ở tù, rồi cả nước ở tù, cho nên những ngày đầu, ông "chống cộng thẳng thừng", nghe nói còn tuyên bố, không thèm đọc những gì từ phía những nhà văn cộng sản. Thái độ đó có thể còn là do hình ảnh vẫn còn đọng lại mãi trong ông, khi giã từ Hà Nội: "Phượng nhìn xuống Hà Nội, vực thẳm ở dưới đó." (Đêm Giã Từ Hà Nội).
Nhưng trong thâm tâm, ông không thể nào quên thành phố đó, tôi tin như vậy.
Tôi nhớ một lần, ngồi ở quán Cái Chùa, nhân nói chuyện di cư (nghĩa là tại sao rời bỏ Hà Nội), ông cho biết, "Thì mình tính, chỉ sau hai năm là tuyển cử, là thống nhất, thế là đi, biết chắc một điều, lời được hai năm."
Ngẫm nghĩ một hồi, ông gật gù, "Vậy mà là lời hơn nhiều..".
Tuy nói "lời", nhưng nghe thật bùi ngùi.
Lần trở lại Hà Nội, tôi được một nữ thi sĩ kể cho nghe, về lần gặp Mai Thảo, nhân chuyến ghé thăm Tiểu Sài Gòn.
"Vừa nghe tiếng nói thốt lên, ông đang thiu thiu, ngồi nhỏm dậy, hỏi:
-"Ai đó... lâu lắm mới được nghe giọng Hà Nội".
Tờ The Guardian, trên lưới, số đề ngày 23 tháng 11, 2002, giới thiệu bài viết của Salman Rushdie, "Những Mảnh Tôi" (Divided Selves: Những Cái Tôi Bị Chia Cắt), bằng những dòng: một nước Ấn bị chia sẻ đã cắt gia đình của Salman Rushdie ra làm hai, và ông làm cho nó hết còn chia sẻ, bằng tác phẩm của cả cuộc đời của mình.
Qua trích đoạn bài viết trên Guardian, "cuốn sách quí giá nhất" mà ông có được, là tấm giấy thông hành. Nhưng vẫn theo ông, tấm giấy thông hành là "cái chó gì", nói cho cùng. Chỉ là một món đồ thông thường, tiện dụng.
Mai Thảo rời dất nước theo kiểu chui, nghĩa là chẳng có giấy thông hành. Cái tấm giấy thông hành đầu tiên của ông, chắc là để đi thăm bạn. Hình như ông có ghé Hồng Kông thăm trại tị nạn thì phải, vì có một bài viết của ông nhan đề "Hồng Kông ở dưới chân." Tôi chưa được đọc, nhưng cái tít làm tôi nhớ đến bài viết đầu tay - Đêm Giã Từ Hà Nội - và câu văn khởi nghiệp văn của ông - "Phượng nhìn xuống Hà Nội: vực thẳm ở dưới đó." Và tôi thử lập lại câu văn của ông:
"Phượng nhìn xuống Hồng Kông, những đứa con của Hà Nội bỏ chạy Hà Nội ở dưới đó."
Đột nhiên, tôi nhớ đến Phượng. Của Greene:
"Phượng có nghĩa là Phượng Hoàng, nhưng những ngày này chẳng có chi là huyền hoặc, và chẳng có gì tái sinh từ mớ tro than của loài chim đó"
(còn tiếp)
Quách Tường
Gửi ý kiến của bạn
