HÀ NỘI (Reuters) - Quốc hội CSVN nói bầu cử vào tháng tới sẽ mở rộng và công khai hơn bao giờ hết, nhưng chế độ độc đảng vẫn được duy trì.
Lần đầu tiên trong một cuộc tranh cử, 762 ứng cử viên - từ Tổng Bí Thư Nông Đức Mạnh trở xuống - phải kê khai tài sản, coi như một phần của phong trào chống tham nhũng.
Tuy nhiên việc kê khai tài sản là một hình thức hơn là về thực chất, vì 40 triệu cá nhân người đi bầu không được quyền biết rõ bản kê khai của các ông lớn.
Mai Thúc Lân, Phó chủ tịch Quốc hội, tuyên bố trong một cuộc họp báo ngày thứ sáu 26-4 rằng chỉ có những tập thể cử tri trong các quản hạt bầu ra đại diện - sau khi làm đơn thỉnh nguyện - mới được quyền xem các bản kê khai chớ không phải các cá nhân cử tri nói chung.
Trong danh sách 762 ứng cử viên ra tranh 500 ghế Quốc hội có 152 người không phải là đảng viên, nhiều hơn những lần trước. Nhưng Lân nói đó không phải là sự thách thức đối với chế độ độc quyền cai trị của đảng Cộng sản.
Lân gạt bỏ câu hỏi liệu có cho các quan sát viên quốc tế theo dõi tiến trình bầu cử hay không. Ông ta nói: "Ở Việt Nam chúng tôi có một đảng duy nhất lãnh đạo. Chúng tôi không theo chế độ đa đảng".
Lân nói: "Mọi cuộc bầu cử cho đến nay đều được tiến hành trong các điều kiện dân chủ, theo đúng luật pháp, bởi thế việc mời các quan sát viên độc lập không được đặt ra".
Cuộc bầu cử ngày 19-5 sắp tới sẽ là cuộc bầu cử lần thứ 11 của chế độ Cộng sản thành hình từ sau Đệ nhị Thế chiến.
Cuộc bầu cử sẽ không làm thay đổi bao nhiêu khung cảnh chính trị ở Việt Nam, nhưng người ta cho rằng sẽ có nhiều thay đổi trong chính phủ và một nhóm trẻ sẽ nổi lên để xúc tiến đổi mới kinh tế thị trường.
Vào đầu năm nay, nhiều người cho rằng Phan Văn Khải, người theo chủ trương đổi mới, sẽ rút lui. Ông ta đã 69 tuổi, quá hạn về hưu từ lâu ở Việt Nam. Nhưng bây giờ các nhà ngoại giao và phân tích tình hình không còn chắc như vậy.
Có người tin rằng Khải sẽ còn giữ thêm ít nhất nửa nhiệm kỳ 5 năm nữa của ghế Thủ tướng.
Người có thể tranh chức Thủ tướng của Khải là Nguyễn Tấn Dũng, nhưng hồi tháng Ba có tin thuật lại lời tuyên bố của Dũng là cả ông ta và chính phủ CSVN đều nghĩ Khải đã làm tốt công tác và cần phải được lưu lại trong chức vụ.
Dũng cũng như Khải đều chủ trương đổi mới kinh tế mau hơn, nhưng Dũng có cái gốc Công an là niềm lo ngại của những người Việt Nam có óc phóng khoáng muốn làm giảm bớt quyền hành của Dũng.
Những người sẽ rút lui về hưu sau bầu cử có thể là Ngoại trưởng Nguyễn Di Niên, Bộ trưởng Công nghiệp Đặng Vũ Chu, Bộ trưởng Đầu tư Trần Xuân Giá và Phó Thủ tướng Nguyễn Mạnh Cầm.
Vũ Khoan, hiện là bộ trưởng Thương mại, được coi trọng vì đã thúc đẩy được việc ký kết thương ước với Mỹ, nên nhiều người cho rằng Khoan sẽ được thăng chức làm Phó Thủ tướng.
Lân nói kết quả cuộc bầu cử sẽ được công bố một tuần lễ sau ngày bầu cử, và thành phần chính phủ sẽ được phê chuẩn trong khóa họp đầu của Quốc hội mới vào ngày 19-7. Nhiệm kỳ của các đại biểu Quốc hội là 5 năm.
Các nhà ngoại giao Âu châu hỏi có bao nhiêu ứng cử viên được ghi là ứng viên không phải đảng viên, đại diện các nhóm tôn giáo và các sắc tộc thiểu số, Lân nói không có ghi như vậy vì đó là "kỳ thị".
Dư luận thế giới, nhất là ở Mỹ và các nước Âu châu, đang theo dõi tình hình chế dộ CSVN đối xử với các sắc dân thiểu số ở Cao nguyên Trung phần, nơi đã xẩy ra các cuộc biểu tình phản kháng và rối loạn về vấn đề xâm chiếm đất đai va đàn áp tôn giáo.