Kết quả cuộc bầu cử Tổng Thống Đài Loan có nhiều ý nghĩa đối với tình hình quốc tế và khu vực. Nhưng trước hết hãy nhìn đến tình thế mới tại đảo quốc này, có thể nói như một sự chuyển mình không có cách nào đảo ngược. Trần Thủy Biển là lãnh tụ một chính đảng mới được thành lập 14 năm trước, trong thời kỳ Đài Loan còn bị thiết quân luật dưới quyền cai trị độc đoán của Quốc dân đảng. Đó là đảng Dân Chủ Cấp Tiến, đối lập với chính quyền Quốc dân đảng kể từ khi Quốc dân đảng Trung Hoa của Thống Chế Tưởng Giới Thạch phải chạy ra Đài Loan năm 1949. Sự thành lập đảng Dân Chủ Cấp Tiến năm 1986 là dấu hiệu tiên khởi kết thúc chế độ độc đảng.
Từ năm 1949 đến năm 1988, Đài Loan có hai vị lãnh đạo giữ nguyên tước hiệu từ thời Quốc dân đảng lên cầm quyền ở Hoa Lục, đó là Tưởng Giới Thạch và con ông là Tưởng Kinh Quốc. Năm 1988, ông Lý Đăng Huy được đảng đưa lên làm Tổng Thống. Nay ông Lý không ra ứng cử nữa. Nhưng ông là người có công đặt nền móng cho một thể chế đa nguyên đa đảng. Năm 1996 lần đầu tiên Đài Loan có cuộc bầu cử Tổng Thống do dân chúng trực tiếp bầu ra chớ không còn do Quốc dân đảng lựa chọn. Năm nay là lần thứ hai có cuộc bầu cử phổ thông và trực tiếp như mọi chế độ dân chủ khác. Cuộc bầu cử Tổng Thống năm 2000 có ba ứng viên là ông Liên Chiến, Phó Thổng Thống, đại diện Quốc dân đảng, ông James Soong (Tống Sở Du), cựu đảng viên Quốc dân đảng ra ứng cử với tư cách độc lập và ông Trần Thủy Biển đại diện đảng đối lập Dân Chủ Cấp Tiến.
Ông Trần Thủy Biển là người như thế nào" Trần, 49 tuổi tốt nghiệp Luật khoa Đại học Đài Loan năm 1974. Năm 1979, những người chủ biên một tờ báo gốc Đài Loan đã tổ chức một cuộc biểu tình đòi dân chủ. Đoàn biểu tình này bị chính quyền Quốc dân đảng đàn áp, những người tổ chức bị bắt, trong đó có bà Annette Lu (Lữ Tú Liên), hiện đứng chung danh sách với ông Trần để làm Phó Tổng Thống. Ông Trần lúc đó làm luật sư cho các bị can trước tòa án. Năm 1986, những người bị bắt được thả, họ đã thành lập đảng Dân Chủ Cấp Tiến. Như vậy đảng Dân Chủ Cấp Tiến có thể được coi như đảng của những người gốc Đài Loan và lập trường công khai của đảng từ khi thành lập vẫn là tranh đấu cho nền độc lập của Đài Loan. Sự đắc thắng của đảng đối lập gốc Đài Loan có nghĩa là chính quyền đã đổi tay về người gốc Đài Loan. Nó đã chuyển về tay đa số đúng theo quy luật dân chủ. Và nó cũng nói lên đa số đó muốn gì.
Đài Loan có 22 triệu dân, họ vẫn coi họ là người Trung Hoa. Những người Quốc dân đảng kể cả quân cán chính và thường dân từ Hoa lục chạy qua Đài Loan năm 1949 chỉ là một thiểu số so với dân gốc bản xứ, nghĩa là những người sinh ra ở Đài Loan chớ không phải sinh ra ở Hoa Lục. Cái gốc bản xứ này cũng có nhiều ý nghĩa quan trọng. Trước hết có một sự thật không thể chối cãi là những người từ Hoa lục chạy qua Đài Loan năm 1949 nay đã già. Một thế hệ đã qua rồi và nay con cháu của họ cũng đều là những người sinh ra ở Đài Loan, không thiếu gì những người trẻ đó đã bỏ phiếu ủng hộ Dân Chủ Cấp Tiến. Chính quyền mới của ông Trần Thủy Biển hiển nhiên là chính quuyền của những người trẻ. Một điểm khác cần được ghi nhận là trong 3 ứng cử viên, ông Liên Chiến, 64 tuổi, sinh ở Tây An, Hoa Lục, ông James Tống, 58 tuổi sinh ở Hồ Bắc, Hoa Lục. Chỉ có ông Trần Thủy Biển sinh ở Đài Nam, phía Nam Đài Loan và cũng là nguời trẻ nhất, 50 tuổi.
Và cũng phải nói thêm, chính ông Lý Đăng Huy, đảng viên Quốc dân đảng, cũng sinh ra ở Đài Loan. Ông là người dọn đường cho thể chế dân chủ đa nguyên hiện nay, kết thúc 72 năm chính quyền độc đoán của Quốc dân đảng kể từ khi Tưởng Thống chế lên cầm quyền ở Trung Hoa. Họ Lý cũng là lãnh tụ đầu tiên đưa ra một chủ trương đã làm Bắc Kinh muốn nổi khùng năm 1998. Đó là chủ trương “quan hệ giữa Hoa Lục và Đài Loan phải là quan hệ giữa quốc gia và quốc gia”. Mặc dù những lời tố cáo đả kích thậm chí đến hăm dọa vũ lực của Bắc Kinh, ông Lý vẫn không chịu rút lại lập trường này. Trong cuộc tranh cử năm 2000, trong ba ứng viên không hề thấy ông nào bác bỏ lập trường của ông Lý Đăng Huy.
Trong những tháng tranh cử, ông Trần Thủy Biển đã đưa ra lập trường “Hãy để cho Đài Loan biểu quyết vấn đề độc lập”, nhưng sau ông đã mềm dịu lại và nói cuộc biểu quyết độc lập đó chỉ có nếu Trung Quốc tấn công Đài Loan. Có thật trong thâm tâm ông đã có sự chuyển biến hay không" Trong lúc còn tranh cử, ông Trần đã từng nói một câu đầy hàm ý sâu sắc rằng đây là cuộc bầu cử Tổng Thống và Phó Tổng thống thứ 10 của Trung Hoa Dân Quốc. Ông đã dùng từ ngữ đúng theo danh xưng chế độ kể từ khi Quốc dân đảng cầm quyền. Sau khi thắng cử ông nói: “Với tư cách Tổng Thống thứ 10 của Trung Hoa Dân Quốc, tôi nhấn mạnh chủ quyền của Đài Loan cần phải được bảo đảm vĩnh viễn. Tìm kiếm hòa bình trường cửu ở eo biển Đài Loan không phải chỉ là một sứ mạng mà còn là một thiên mạng”.
Như vậy Đài Loan đã thắng và Trung quốc đã thua chăng" Tôi không thích kết luận theo kiểu đó. Tôi chỉ muốn nói một cách thật đơn giản: Dân chủ đã thắng. Ai đau khổ vì chuyện này thì mặc họ.