Hội Cựu Học Sinh Trần Qúy Cáp Hội An Hải Ngoại Mời Dự: Đại Hội Thế Giới Kỷ Niệm 60 Năm Thành Lập Trường; Chủ Nhật, Ngày 24-6-2012, Tại Nhà Hàng Regent West, Santa Ana

Năm 1966, Hội An lại được mở thêm trường Nữ Trung Học. Tất cả các nữ sinh của trường Trần Quí Cáp phải chuyển qua học bên trường Nữ Trung Học Hội An.

Niên khóa 1974-1975, niên học cuối cùng dưới thời Việt Nam Cộng Hòa, trường Trần Quí Cáp có tất cả 60 lớp học, trên 3,000 học sinh, 150 giáo sư và nhân viên các cấp, vị Hiệu Trưởng đầu tiên Thầy Tăng Dục: 1952-1959, vị Hiệu Trưởng cuối cùng Thầy Trần Huỳnh Mính: 1973-1975

Vài nét về Nhà chí sĩ cách mạng Trần Quí Cáp sinh năm 1870, tự Dã Hàng, Thích Phu, hiệu Thái Xuyên. Ông sinh ra và lớn lên trong một gia đình nghèo ở thôn Thái La, làng Bát Nhị, quận Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Khi còn trẻ, ông đã nỗi tiếng học giỏi, thông minh lỗi lạc, học sinh của Cụ Đốc Học Mã Sơn Trần Đình Phong, tại trường Thanh Chiêm. Cùng với Phạm Liệu, Nguyễn Đình Hiển, Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Phan Quang đã đỗ đạt Tiến Sĩ, Phó Bảng, Cử Nhân trong các kỳ thi Hội, thi Đình do triều đình Huế tổ chức, nhưng ông và các đồng chí Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng cổ súy Phong Trào Duy Tân, không ra làm quan, dấn thân vào con đường canh tân cứu nước.

Năm 1904 ông cùng Phan Châu Trinh. Huỳnh Thúc Kháng lên tận các vùng rừng núi Quảng Nam, Đèo Le, Tí Sé, Dùi Chiêng để cổ động, khuyến khích mở rừng, làm ruộng, khai khẩn đất hoang, rừng núi, phát triển canh nông, công thương nghiệp.

Năm 1905 ba ông đi vào phương Nam, quan sát dân tình khắp nơi, truyền bá tư tưởng Duy Tân, cổ súy dân quyền. Khi đi ngang qua Bình Định, gặp kỳ thi, ba ông vào dự thí, Phan Châu Trinh làm bài thơ Chí Thành Thông Thánh, còn Trần Quí Cáp và Huỳnh Thúc Kháng làm bài phú Danh Sơn Lương Ngọc, để bài xích cái học cử nghiệp, ngâm vịnh, xa lìa quần chúng nghèo khổ. Hai bài thơ và bài phú đã gây tiếng vang lớn trong giới sĩ phu thời bấy giờ.

Lúc đi ngang qua Khánh Hòa, gặp chiến thuyền Nga chạy vào vịnh Cam Ranh, trốn sự săn đuổi của tàu Nhật Bản, ba ông xuống tàu, để quan sát về nền văn minh cơ khí, sức mạnh của vũ khí Tây phương.

Sau chuyến du Nam về, Trần Quí Cáp cùng các sĩ phu hô hào thành lập các thương hội, các trường học để mở mang dân trí, nâng cao dân sinh. Trong thời gian này, ông được chỉ thị của triều đình Huế, nhận chức Giáo Thọ Phủ Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam, lo về việc giáo dục người dân. Nhân cơ hội này, ông hợp pháp hóa chủ trương dạy chữ Quốc Ngữ, truyền bá tân học, khuyến khích người dân cắt tóc ngắn, ăn mặc dãn dị..

Do tinh thần canh tân đó, ông bị đám quan lại tay chân triều đình Huế nghi ngờ, ông bị thuyên chuyển vào làm Giáo Thọ ở Ninh Hòa, Khánh Hòa.

Năm 1908 xãy ra vụ biểu tình xin xâu, chống thuế ở Quảng Nam. Phong trào chống sưu cao, thuế nặng lớn mạnh và lan rộng khắp nơi gần như trên toàn cõi Việt Nam, làm nhà cầm quyền thực dân Pháp và triều đình Huế lo sợ, nên ông bị vu cáo là dính líu cầm đầu. Ông bị bắt, bị kết án "Mạc tu hữu" (không cần tội danh, chứng cớ) và lãnh án "yêu trảm" (chém ngang lưng). Ông mất ngày 17 tháng 5 năm Mậu Thân 1908, thọ 39 tuổi. Hiện nay đền thờ ông còn tại Diên Khánh, Khánh Hòa.