Một Vấn Đề Lương Tâm
Vi Anh
Lương tâm Con Người quan trọng hơn hay luơng tâm nhà báo quan trọng hơn" Đó là điều đáng suy gẫm qua việc Ô Bộ Trưởng Quốc Phòng Mỹ Robert Gates than phiền hãng tin Associated Press (AP) của Mỹ đã đưa lên hàng đầu một tấm hình của một thủy quân lục chiến Mỹ Joshua Bernard, 21 tuổi, bị lựu đạn rất nặng, tan nát mất cả hai chân, đang nằm gục trên mặt đất, hấp hối một lát rồi chết, ở chiến trường Afghanistan.
Trong thư phản đối hãng tin AP, gởi cho ông Tom Curley, chủ tịch công ty AP, Ong Bộ Trưởng bày tỏ nỗi thất vọng sâu xa "tại sao quý vị phớt lờ lời thỉnh nguyện của họ, quả là điều tôi không làm sao hiểu được. Sự thiếu lòng nhân đạo và ý thức khi đưa hình binh sĩ trẻ đó lên trang nhất các tờ báo thực là khủng khiếp". Ong Bộ Trướng nhận định "đây là vấn đề quan điểm và sự tử tế bình thường", không nên cho sử dụng tấm ảnh đau thương đó. Ông Gates còn nhắc đưa hình ảnh như thế lên là đã phản lại lời cam kết của giới truyền thông sau vụ 9/11, nhất là AP lại không màng tới yêu cầu của thân nhân tử sĩ.
Ong John Daniszewski, giám đốc điều hành AP, trả lời rằng Ong "kính trọng quan điểm của ông Gates nhưng thỉnh thoảng quan điểm của chính phủ và của báo chí khác nhau". Nhưng "Chúng tôi lại nghĩ tấm ảnh nói lên một hy sinh cao cả, một hình ảnh của sự can trường. Chúng tôi thấy dân chúng nên thấy và biết có loại hy sinh can đảm đó chứ".
Để bên cạnh lập trường chánh trị phản chiến, lời qua tiếng lại của một bộ trưởng chịu trách nhiệm điều hành về quốc phòng Mỹ và vị giám đốc điều hành một thông tấn xã tư lớn của truyền thông đại chúng Mỹ, làm cho nhiều người đọc thời sự này, phải tự vấn lương tâm: Lương tâm Con Người quan trọng hay lương tâm nhà báo quan trọng"
Phân tích tình và lý về quan niệm của Ong John Daniszewski, giám đốc điều hành AP. "Chúng tôi lại nghĩ tấm ảnh nói lên một hy sinh cao cả, một hình ảnh của sự can trường. Chúng tôi thấy dân chúng nên thấy và biết có loại hy sinh can đảm đó chứ". Một, việc đưa hình đó lên là để nói lên sự hy sinh cao cả, một hình ảnh của sự can trường theo quan điểm của AP. Quan niệm hy sinh xương máu mình cho Tổ Quốc là cao cả là đúng. Nhưng tấm hình về cái chết kinh khủng của người Thủy Quân Lục Chiến để nói lên hình ảnh của sự can trường thiết nghĩ cần xem xét lại. Xét lại vì nhà báo AP bất chấp lời thỉnh cầu của thân nhân tử sĩ là trái với phong tục và đạo lý. Thân nhân gần nhứt của người quá cố theo truyền thống và phong tục phải là người được báo tử trước, chớ không phải công chúng. Từ cảnh sát, bịnh viện, đến quân đội đều theo đạo lý này.
Có nhiều cách để nói lên sự hy sinh cao cả và sự can trường của tử sĩ, chớ không phải chỉ có một cách là đưa tấm hình tan xương nát thịt của tử sĩ lên mặt báo. Có thể quan niệm tấm hình kinh khủng này phù hợp với quan niệm làm báo của của một số nhà báo tin rằng có máu là tin hàng đầu, một tấm hình bằng một nghìn chữ, con chó cắn người không phải là tin, người cắn chó mới là tin. Một khuynh hướng làm báo, làm tin duy bạo lực, duy quái lạ còn đang tranh luận. Khuynh hướng này có thể làm cho báo đặc biệt hấp dẫn, giựt gân, nhưng gây nhiều hậu quả nhân bản..
Đứng trên phương diện tình người và nhân đạo thì không phù hợp. Tấm hình kinh khủng đó làm cho gia đình đau khổ, độc giả ghê rợn cảnh xương tan thịt nát, nhứt là đối với trẻ em, làm nản lòng chiến sĩ, mất tinh thần xã hội. Trái với thông lệ được xã hội văn minh chấp nhận, gia đình theo phong tục và đạo lý cỗ truyền là người được báo tử, báo thương trước, chớ không phải công chúng qua báo chí.
Cùng một việc đưa tin thể hiện lòng hy sinh và sự dũng cảm của tử sĩ, người ta có thể thể hiện lòng dũng cảm của tử sĩ băng cách khác. Như đưa tấm hình lớn của tử sĩ khi sinh thời với quân phục hẳn hòi, huy chương, biểu chương đầy đủ, tuổi trẻ sáng ngời với tựa đề hy sinh anh dũng để làm nỗi bật sư hy sinh những ngày hoa mộng của một thanh niên xả thân cho đất nước, lấy xương máu mình để bảo vệ cho chánh nghĩa quốc gia. Hơn là tượng trưng lòng dũng cảm bằng tấm hình tan xương nát thịt.
Hai, quan niệm của AP cho rằng "dân chúng nên thấy và biết có loại hy sinh can đảm đó "thiết nghĩ cũng cần xem xét kỹ. Đúng, công chúng được quyền biết và nhà báo có nhiệm vụ đem đến cho công chúng sự thật càng thật càng tốt trong phạm vi khả năng của nhà báo. Nhưng trên đời này không có gì tuyệt đối, bất cứ nguyên tắc nào cũng có biệt lệ. Vì quyền lợi đất nước và nhân dân có những bí mật mà chánh quyền phải giữ và có quyền giữ. Quốc Hội đại diện dân là cơ quan giám sát việc bảo mật này của Hành Pháp, chớ không phải báo chí. Luật sẽ định loại bí mật nào sẽ được giải mật, bạch hoá trong thời hạn nào đó. Tư Pháp, toà án không cho đăng hình những ngưòi toà đang xử, báo muốn minh hoạ thì dùng hình thì chỉ đưa hình vẽ phác thảo thôi. Một số ngành như cảnh sát, bịnh viện, quân đội không công bố tên người qua đời trước khi báo tử cho thân nhân gần nhứt. Quyền biết trước của những người trong gia đình cao hơn quyền được biết của công chúng. Biệt lệ gần đây nhứt là điều mà Ô Bộ Trưởng Quốc Phòng có nhắc lại trong thư gởi phàn nàn AP là lời cam kết tập thể của giới truyền thông sau vụ 9/11, không loan tải trước những tin tức nào có hại cho sinh mạng quân nhân trước cuộc hành quân và mất tinh thần sĩ khí.
Quyền tự do báo chí cũng như bất cứ quyền tự do nào không tuyệt đối - giớ tuyệt đối chưa gõ trên cõi ta bà này. Theo thông lệ bị giới hạn bởi quyền giữ sự riêng tư của tư nhân và niềm tin lẫn nhau giữa cơ quan và báo chí. Trong vụ đăng tải tấm hình của một thủy quân lục chiến tử thương này, Ô Bộ Trưởng Quốc Phòng Mỹ trách cứ hãng tin AP đã vi phạm niềm tin lẫn nhau (mutual trust) mà chánh quyền và giới truyền thông đã cam kết sau khi cuộc khủng bố 911 xảy ra vì quyền lợi tối thượng của Tổ Quốc Mỹ và sinh mạng của những quân nhân Mỹ ở chiến trường.
Trở lại vấn đề lương tâm của một nhà báo và lương tâm Con Người, cái nào quan trọng hơn. Người viết bài này năm nay đã hơn bảy bó, vinh nhục khá nhiều qua một số nghề nghiệp, dạy học, chiến đấu ngoài chiến trường và tranh đấu trong chính trường, trước khi cầm cây viết viết báo cũng gần một chục năm. Sau nhiều lần suy gẩm và qua kinh nghiệm sống ngoài đời cũng như trong tù, qua văn minh VN, cũng như Au Mỹ, bất cần tiếng kèn tiếng huyễn ông già cỗ lổ sĩ, với tất cả lòng thành thực với mình, với người nhận thấy. Lương tâm Con Người là căn bản của lương tâm nghề nghiệp. Có thương tuổi trẻ mới làm nhà giáo giỏi được. Có thương người mới làm người chiến sĩ có tinh thần hay làm chánh trị có vương đạo được. Nghề nghiệp chỉ là kỹ thuật, nghệ thuật, tài năng thôi. Chính lòng nhân đạo, tinh thần nhân bản, cái tâm muốn thăng hoa Con Người hướng về chân thiện mỹ mới thành kỹ thuật, nghệ thuật nhân sinh được. Đức thắng tài vi quân tử, tài thắng đức vi tiểu nhân thôi.
Gửi ý kiến của bạn
