Liệu Đạo Luật Giảm Lạm Phát Có Thực Sự Giúp Giảm Lạm Phát?

HOA KỲ – Hoa Kỳ sắp chi 490 tỷ đô la trong 10 năm để giảm phát thải khí nhà kính, cải thiện chăm sóc sức khỏe và giảm thâm hụt liên bang. Tất cả số tiền đó đến từ đâu?

Học giả về kinh tế Nirupama Rao của Trường Michigan giải thích cách mà đạo luật mới sẽ giúp tăng đủ nguồn thu để trả cho các khoản miễn thuế trong lĩnh vực năng lượng sạch, các khoản trợ cấp theo Đạo luật Affordable Care Act và các ưu đãi cho các nhà sản xuất sử dụng công nghệ sạch hơn, cũng như các sáng kiến ​​khác nữa. Và rằng, với tên gọi của nó, liệu Đạo Luật Giảm Lạm Phát (Inflation Reduction Act – IRC) có thực sự làm giảm lạm phát hay không? Bài viết được đăng trên trang TheConversation.

Đạo luật mới tự kiếm nguồn thu tự tài trợ, chủ yếu thông qua một tập hợp các biện pháp liên quan đến thuế và tiết kiệm tiền chi trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Trên thực tế, nguồn thu dự kiến sẽ còn cao hơn số tiền cần chi trả, giảm thâm hụt khoảng 250 tỷ đô la trong 10 năm.

Nguồn thu lớn nhất, mà Ủy ban Joint Committee on Taxation dự kiến là khoảng 222 tỷ đô la, đến từ mức thuế tối thiểu mới (15%) dành cho các công ty. Ngoài ra còn có 124 tỷ đô la khác dự kiến thu được từ việc Sở Thuế Vụ tăng cường thực thi thuế. Ủy ban còn dự kiến hai biện pháp về thuế khác nữa - bao gồm đánh thuế 1% đối với việc mua lại cổ phiếu của các công ty - sẽ huy động được khoảng 126 tỷ đô la.

Bên cạnh đó, Quốc Hội hy vọng sẽ tiết kiệm được 265 tỷ đô la thông qua một số điều khoản cho phép đàm phán giá thuốc khi chính phủ mua các loại thuốc kê đơn theo chương trình Medicare.

Mức thuế tối thiểu (15%) cho các công ty nhằm vào các công ty báo cáo lợi nhuận lớn (doanh thu trên 1 tỷ đô la/ năm).

Nhìn thấy các tiêu đề báo chí ra rả nói về các công ty thành công mà chỉ trả ít hoặc thậm chí không phải trả thuế đã khiến cho công chúng suy giảm niềm tin vào hệ thống thuế Hoa Kỳ.

Ngoài ra, nguồn thu từ tiền thuế doanh nghiệp đã giảm trong những năm gần đây, kết quả của việc cắt giảm thuế cho các công ty, cơ sở sản xuất năm 2017, và các biện pháp khác. Nguồn thu từ thuế doanh nghiệp đã giảm gần một nửa so với tỷ trọng tổng sản phẩm quốc nội từ năm 2015 đến năm 2020.

 

Những công ty phải đóng mức thuế tối thiểu mới là các công ty Hoa Kỳ kiếm được trung bình ít nhất 1 tỷ đô la trong báo cáo thu nhập họ gửi cho các cổ đông - trong ba năm trước đó. Các công ty nước ngoài có báo cáo doanh thu 100 triệu đô la cũng sẽ bị tính mức thuế này.

Về cơ bản, các công ty bị ảnh hưởng bởi mức thuế tối thiểu sẽ bị tính thuế theo 2 kiểu – một kiểu là theo quy tắc tính thuế thu nhập doanh nghiệp thông thường, và kiểu kia là tính 15% trên mức thu nhập trong sổ sách báo cáo doanh thu có điều chỉnh của họ. Kiểu nào cho kết quả lớn hơn thì họ sẽ đóng thuế theo kiểu đó. Về mặt lý thuyết, điều này đảm bảo họ phải trả tiền thuế tối thiểu.

Cũng có một số điều chỉnh quan trọng trong đạo luật để giới hạn số tiền mà các công ty phải trả theo mức thuế tối thiểu. Thí dụ: để tránh các công ty phải đối mặt với số tiền thuế tối thiểu phải đóng quá cao, họ sẽ có thể được phép sử dụng một số khoản miễn thuế và khấu trừ thuế tương tự như khi họ sử dụng để được miễn giảm thuế doanh nghiệp thông thường.

Ban đầu, đạo luật cũng sẽ buộc các quỹ đầu tư tư nhân phải chịu mức thuế tối thiểu này, nhưng việc vận động hành lang quyết liệt của TNS Arizona Kyrsten Sinema đã giúp cho lĩnh vực này được miễn trừ. Cuối cùng, có không tới 150 công ty – bao gồm nhiều tên tuổi như Amazon, AT&T và General Motors - dự kiến sẽ phải chịu mức thuế này.

Đạo luật phân bổ 80 tỷ đô la cho Sở Thuế Vụ. Ủy ban Joint Committee on Taxation kỳ vọng từ khoản đầu tư này sẽ thu về được 204 tỷ đô la trong 10 năm, hoặc 124 tỷ đô la khi trừ đi các khoản chi tiêu tăng thêm.

Mục tiêu chính của khoản chi này nhắm vào khoảng chênh lệch thuế (tax gap), hiện ước tính khoảng 600 tỷ đô la một năm. Chênh lệch về thuế (tax gap) là sự khác biệt giữa số tiền người đóng thuế doanh nghiệp hoặc cá nhân nợ IRS và số tiền mà cơ quan có thể thu về được.

Nguồn thu mới dự kiến đến từ việc tăng cường kiểm toán, chủ yếu nhắm vào những người nộp thuế có thu nhập cao. Bộ Trưởng Tài Chánh Janet Yellen và Ủy viên IRS Charles Rettig đều cam kết rằng các công ty nhỏ và hộ gia đình có thu nhập dưới 400,000 đô la một năm sẽ không bị ảnh hưởng từ việc tăng cường kiểm toán thuế.

Nhiều dân cử Đảng Dân Chủ, cùng với cựu Bộ Trưởng Tài Chánh Larry Summers, tin rằng IRS sẽ huy động được nhiều tiền hơn ước tính vì có nhiều người nộp thuế sẽ tuân thủ nghiêm hơn để tránh bị kiểm toán.

Khoản đầu tư 80 tỷ đô la cũng sẽ được sử dụng để cập nhật công nghệ mới và thuê mướn thêm nhân viên cho IRS. Hệ thống máy tính hàng thập niên và tình trạng thiếu nhân viên đã gây khó khăn cho IRS trong việc trả lời các truy vấn của người đóng thuế, theo dõi các khoản tiền thuế còn nợ và sử dụng các phép phân tích đơn giản để hướng dẫn việc thực thi.

Mặc dù khoản đầu tư 80 tỷ đô la để thu về 204 tỷ đô la nghe có vẻ khá ấn tượng, nhưng đó có thể chỉ là một đánh giá thấp hơn thực tế.

Có lẽ là không nhiều.

Một số biện pháp trong đạo luật, chẳng hạn như thu hẹp khoản thâm hụt, giảm giá thuốc và giúp cho Hoa Kỳ ít bị tổn thương hơn do giá năng lượng tăng đột ngột, tất cả sẽ giúp giảm lạm phát phần nào.

Mặc dù chính sách tiền tệ là công cụ chính để chống lạm phát, nhưng cũng có thể đạo luật mới sẽ cho mọi người thấy rằng Quốc Hội có chức năng và sẵn sàng thực hiện các bước để giải quyết lạm phát, và cảm giác đó có thể dẫn đến kỳ vọng giảm lạm phát trong tương lai, có thể đó là một lời tiên đoán tự hoàn thành (lời tiên tri tự ứng nghiệm, lời tiên tri tự thành hiện thực, là hiện tượng khi một người rất tin tưởng vào một điều chưa diễn ra, và cuối cùng điều đó sẽ trở thành sự thật.)

Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng trực tiếp đến lạm phát, bất chấp tên gọi của đạo luật, có thể sẽ rất nhỏ. Penn-Wharton Budget Model, công bố phân tích kinh tế về tác động tài khóa của chính sách công, gợi ý rằng mức giảm lạm phát của Đạo Luật Giảm Lạm Phát “về mặt thống kê sẽ không khác con số 0 là mấy.”

Đó là cách nói của một kinh tế gia, khi nói đến tác động của đạo luật đối với lạm phát, có thể hiểu là đừng quá hy vọng!