Nhiều người đã đổ lỗi cho nhiều nguyên do khiến các vụ xả súng hàng loạt thương tâm đang xảy ra với tần suất ngày càng cao ở các trường học, văn phòng và rạp hát trên khắp đất nước. Nhưng chính các nhà sản xuất súng đóng một vai trò quan trọng trong việc gây ảnh hưởng đến văn hóa súng đạn ở Hoa Kỳ. (Nguồn: pixabay.com)
HOA KỲ – Nhiều người đã đổ lỗi cho nhiều thứ, từ bệnh tâm thần đến chưa đủ an ninh, là nguyên do khiến các vụ xả súng hàng loạt thương tâm đang xảy ra với tần suất ngày càng cao ở các trường học, văn phòng và rạp hát trên khắp đất nước.
Vụ mới nhất, xảy ra vào ngày 24 tháng 5 năm 2022, tại một trường tiểu học ở Texas và khiến ít nhất 19 trẻ em và 2 giáo viên thiệt mạng, là vụ xả súng hàng loạt thứ 213 trong năm nay - và là vụ thứ 27 diễn ra tại một trường học.
Tuy nhiên, trong phần lớn các cuộc tranh cãi về nguyên nhân gốc rễ của bạo lực súng đạn hiện nay ở Hoa Kỳ, các nhà sản xuất súng lại thường không bị nhắc tới. Là một nhà nghiên cứu về sức khỏe cộng đồng, giáo sư Michael Siegel cho rằng điều này thật kỳ quặc, vì có bằng chứng cho thấy văn hóa xung quanh việc sở hữu súng góp phần đáng kể vào bạo lực súng đạn. Và các nhà sản xuất súng giữ một vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến văn hóa súng đạn của người dân Hoa Kỳ.
Thay đổi bắt đầu xảy ra, đặc biệt là kể từ khi thỏa thuận trị giá 73 triệu đô la giữa gia đình các nạn nhân trong vụ xả súng ở trường tiểu học Sandy Hook năm 2012 và nhà sản xuất súng trường được sử dụng trong vụ thảm sát. Điều này có thể mở ra nhiều vụ kiện chống lại các nhà sản xuất súng trong tương lai.
Để hỗ trợ cho cuộc thảo luận, giáo sư Siegel muốn chia sẻ một số thông tin quan trọng về ngành công nghiệp vũ khí mà ông đã rút ra được từ nghiên cứu về phòng chống bạo lực súng.
Doanh số bán súng ngắn tăng vọt
Chỉ tính riêng trong năm 2020, các nhà sản xuất súng của Hoa Kỳ đã sản xuất 11.1 triệu khẩu súng, tăng từ 5.4 triệu khẩu năm 2010. (theo trang TheConversation; nguồn: Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives)
Hoa Kỳ đã bão hòa với súng, và ngày càng có nhiều súng hơn thế trong thập niên qua. Chỉ tính riêng trong năm 2020, các nhà sản xuất súng Hoa Kỳ đã sản xuất 11.1 triệu khẩu súng, tăng từ 5.4 triệu khẩu năm 2010. Súng ngắn và súng trường chiếm khoảng 75% tổng số.
Ngoài ra, chỉ có một số ít các nhà sản xuất súng thống trị thị trường. Chỉ riêng năm nhà sản xuất súng lục hàng đầu đã phân phối hơn 70% tổng sản lượng vào năm 2020: Smith & Wesson; Sig Sauer; Sturm, Ruger & Co; Glock and Kimber Manufacturing. Tương tự, các nhà sản xuất súng trường lớn nhất - Sturm, Smith & Wesson, Springfield, Henry Rac Holding và Diamondback Firearms – chiếm 61% thị trường đó.
Nhưng tất cả những điều đó chỉ nói lên một phần của câu chuyện. Nhìn vào cỡ nòng của súng lục được sản xuất trong thập niên qua, có thể thấy sự thay đổi đáng kể về nhu cầu đã định hình lại ngành công nghiệp.
Sản xuất súng lục ở Hoa Kỳ
Nhu cầu ngày càng tăng đối với các loại súng lục cỡ lớn và cỡ nòng .38 cho thấy người dân Hoa Kỳ ngày càng yêu thích các loại súng được thiết kế đặc biệt để tự vệ và vũ khí giấu kín. (theo trang TheConversation; nguồn: Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives)
Số lượng súng lục cỡ lớn được sản xuất có thể bắn được những viên đạn lớn hơn hoặc bằng 9 mm đã tăng vọt trong 15 năm qua, tăng từ hơn 0.5 triệu khẩu năm 2005 lên hơn 3.9 triệu khẩu vào năm 2020. Số lượng súng ngắn cỡ nòng .38 - loại súng ngắn được thiết kế đặc biệt để có thể giấu kín khi mang theo - đã tăng lên mức kỷ lục 1.1 triệu vào năm 2016 và tổng cộng là 660,000 vào năm 2020, so với 107,000 vào năm 2005.
Điều này cho thấy nhu cầu ngày càng tăng đối với các loại vũ khí sát thương hơn, đặc biệt là những loại vũ khí chuyên tập trung vào khả năng tự vệ và có thể giấu kín khi mang theo.
Việc sản xuất súng trường cũng tăng lên, tăng gấp đôi từ 1.4 triệu khẩu năm 2005 lên 2.8 triệu khẩu năm 2020, mặc dù giảm từ mức kỷ lục 4.2 triệu khẩu năm 2016. Điều này chủ yếu do nhu cầu cao hơn đối với vũ khí bán tự động, bao gồm cả súng trường tấn công.
Các nhà sản xuất súng hàng đầu của Hoa Kỳ
Bảng xếp hạng Các nhà sản xuất súng hàng đầu của Hoa Kỳ (theo trang TheConversation; nguồn: Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives)
Giải thích các số liệu thống kê
Vậy điều gì có thể giải thích sự tăng vọt trong việc bán súng ngắn cỡ lớn và súng trường bán tự động?
Các nhà sản xuất súng đã quảng cáo tiếp thị sản phẩm của họ rất hiệu quả, như những công cụ cần thiết để tự vệ - có lẽ phần lớn là để bù đắp cho sự sụt giảm nhu cầu sử dụng cho giải trí.
Ví dụ, vào năm 2005, Smith & Wesson đã công bố một chiến dịch tiếp thị mới tập trung vào “an toàn, an ninh, bảo vệ và thể thao.” Số lượng súng mà công ty bán ra đã tăng vọt, tăng 30% vào năm 2005 và 50% vào năm 2006, dẫn đầu là doanh số bán súng lục tăng vọt mạnh mẽ. Để so sánh, số lượng súng bán ra trong năm 2004 đã tăng 11% so với năm trước.
Tại sao người dân Hoa Kỳ sở hữu súng?
Trong hai thập niên qua, ngày càng ít người dân Hoa Kỳ coi săn bắn và thể thao là lý do để sở hữu súng. Năm 2021, 88% người sở hữu súng cho biết lý do tự vệ là lý do chính. (theo trang TheConversation; nguồn: Gallup)
Có bằng chứng khảo sát mạnh mẽ cho thấy những người sở hữu súng ngày càng ít lấy lý do là săn bắn hoặc thể thao hơn, thay vào đó họ chỉ đề cập đến vấn đề an toàn cá nhân. Theo Gallup, tỷ lệ chủ sở hữu súng nói rằng lý do họ sở hữu súng là để săn bắn đã giảm xuống 40% vào năm 2019, từ gần 60% vào năm 2000. Tỷ lệ lấy “thể thao” là lý do để sở hữu súng thậm chí còn giảm nhiều hơn. Có 88% chủ sở hữu súng vào năm 2021 cho biết lý do chính là tự vệ, tăng từ 67% vào năm 2005.
Quyền sở hữu súng ước tính trong gia đình
Wyoming có tỷ lệ cất súng trong nhà cao nhất, với 70% hộ gia đình cho biết có ít nhất một khẩu súng. Hawaii có mức thấp nhất là 17%. Dữ liệu tính đến năm 2020. (theo trang TheConversation; nguồn: Centers for Disease Control and Prevention)
Luật ‘Stand your ground’ phát triển mạnh mẽ
Một lời giải thích khả thi khác cho sự gia tăng của súng ngắn có thể là việc áp dụng rộng rãi luật “Stand your ground” trong những năm gần đây. Những luật này cho phép con người sử dụng vũ lực, kể cả phi pháp để tự vệ khi thấy đối phương có thể gây ra mối nguy cho mình.
Utah ban hành biện pháp “Stand your ground” đầu tiên vào năm 1994. Cho đến năm 2005, luật thứ hai được thông qua ở Florida. Một năm sau, đạo luật “Stand your ground” ra đời, chỉ riêng trong năm 2006, đã có 11 tiểu bang ban hành nó. Kể từ đó, có thêm 15 bang khác cũng đã thông qua luật tương tự, nâng tổng số bang có luật “Stand your ground” lên 28 bang.
Từ năm 2004 đến năm 2022, 28 tiểu bang đã ban hành luật “Stand your ground,” cho phép một người bắn người khác nếu họ nhận thấy có mối đe dọa cho bản thân. (theo trang TheConversation; nguồn: National Conference of State Legislatures)
Các luật này là kết quả của một chiến dịch vận động hành lang của Hiệp Hội Súng Quốc gia (National Rifle Association – NRA). Ví dụ, luật ở Florida, mà George Zimmerman đã sử dụng để thoát tội giết Trayvon Martin vào năm 2013, được soạn thảo bởi cựu Chủ tịch NRA Marion Hammer.
Không rõ liệu chiến dịch tuyên truyền các điều luật “Stand your ground” đó có thúc đẩy sự gia tăng sản xuất súng ngắn hay không. Nhưng có thể đó là một phần của nỗ lực lớn hơn nhằm bình thường hóa việc sở hữu súng ống để tự vệ.
Bức tranh tổng thể cho thấy rằng một sự thay đổi trong tiếp thị đã thúc đẩy nhu cầu ngày càng tăng đối với các loại vũ khí mang tính sát thương cao hơn. Ngược lại, dường như nó cũng đã thúc đẩy sự thay đổi trong văn hóa sử dụng súng, từ việc ưu tiên sử dụng súng để săn bắn, thể thao và giải trí chuyển sang quan điểm rằng súng là thứ cần thiết để bảo vệ cho an toàn bản thân.
Liệu sự thay đổi trong văn hóa sử dụng súng có ảnh hưởng đến tỷ lệ bạo lực do sử dụng súng hay không, và ảnh hưởng như thế nào, là vấn đề mà giáo sư Michael Siegel đang nghiên cứu.
***
Bài phỏng dịch theo ý kiến của Michael Siegel, Giáo sư thỉnh giảng về Y tế Công cộng và Y học Cộng đồng, Trường Tufts, được đăng trên trang TheConversation.
Gửi ý kiến của bạn
