Trang Sử Việt: Phan Văn Hùm

(1902 - 1946)

   

     Phan Văn Hùm bút hiệu Phù Dao, quê làng An Thạnh, Thủ Dầu Một, Bình Dương. Ông sinh trong một gia đình nông dân, thuở nhỏ Phan Văn Hùm học tại Sài Gòn, sau ra Hà Nội học trường Công chánh, rồi đi làm tham tá công chính ở Huế.

     Đến năm 1927, ông bị thôi việc vì ủng hộ trường Đồng Khánh (Huế) bãi khóa nhân đám tang của ông Phan Chu Trinh. 

 

     Năm 1928, ông với Nguyễn An Ninh bị cảnh sát xét giấy tùy thân và bị đánh tại đấy. Ông đánh trả nên bị bắt vào khám lớn. Trong tù, ông viết cuốn “Ngồi tù khám lớn”. 
 

     Năm 1929, ông ra tù sang Pháp học tại Đại học Sorbonne, tốt nghiệp cao học triết. Thời gian ở Pháp, ông chịu ảnh hưởng Đệ Tứ Quốc tế Cộng sản, an ninh Pháp lùng bắt, ông trốn về nước năm 1933. Ông hợp tác với Nguyễn An Ninh, Tạ Thu Thâu, Nguyễn văn Tạo... xuất bản báo La Lutte (Tranh đấu), làm chủ bút tờ Đồng Nai và viết cho nhiều báo khác... 

 

     Ngoài việc viết báo, ông còn đi dạy học ở các trường trung học tư thục, trường Trung học Paul Doumer. Năm 1936, Phan Văn Hùm với Tạ Thu Thâu, Nguyễn Văn Tạo, trúng cử vào Hội đồng thành phố Sài Gòn. Nhóm của ông đã gây một tiếng vang và có tư tưởng chống Pháp, nên chính quyền bảo hộ rất ghét. 

      Tháng Tư năm 1939, ông trúng cử vào Hội đồng Quản hạt Nam Kỳ, nhưng bị nhà cầm quyền Pháp loại trừ còn bắt giam và kết án đày đi Côn Đảo. 

      Đến năm 1942, được thả nhưng vẫn bị quản thúc tại Tân Uyên (Biên Hoà). Những ngày ở Tân Uyên, ông viết bộ Phật giáo triết học.

 

     Đầu năm 1946, Pháp muốn tái chiếm Nam Bộ, trong lúc rối ren, ông bị Kiều Đắc Thắng giết tại miền Đông Nam Bộ. Tuy nhiên, có tin Dương Bạch Mai thuộc Đệ Tam Quốc tế giết ông chỗ đường sắt giữa ga Phan Thiết và Tháp Chàm. 

 

                Cảm niệm: Phan Văn Hùm