VUA KIẾN PHÚC: NGUYỄN PHÚC ƯNG ĐĂNG
(1869 - 1884)
.
Vua Kiến Phúc tên húy là Nguyễn Phúc Ưng Đăng, còn có tên là Nguyễn Phúc Hạo, thường gọi là Dưỡng Thiện, ông là con thứ ba của Kiên Thái vương Nguyễn Phúc Hồng Cai.
Vua Tự Đức không có con, nhận 3 người con trai của hai người em làm con nuôi, trong đó con trai nuôi đầu là vua Dục Đức. Năm 1870, Ưng Đăng được vua Tự Đức nhận làm con nuôi thứ ba và giao cho bà Học phi Nguyễn Thị Hương trông nom, dạy bảo.
.
Năm 1883, vua Tự Đức băng hà để di chiếu lập Dục Đức 31 tuổi lên ngôi, vậy mà còn cử Tôn Thất Thuyết, Nguyễn Văn Tường, Trần Tiễn Thành làm phụ chính đại thần. Các phụ chính đại thần đã phế lập các vua liên tục làm cho triều chính bị rối ren! Vua Dục Đức là vị vua thứ năm của nhà Nguyễn, lên ngôi ngày 20-7-1883, nhưng chỉ tại vị 3 ngày (chưa kịp đặt niên hiệu, Dục Đức chỉ là tên gọi nơi ở Dục Đức Đường) thì bị hai Phụ chính Đại thần là Tôn Thất Thuyết và Nguyễn Văn Tường hạch tội vua Dục Đức với 4 tội, gọi là tội lớn:
.
.
- Muốn sửa di chiếu của vua cha.
- Có đại tang mà mặc áo màu.
- Tự tiện đưa một giáo sĩ vào Hoàng thành.
- Thông dâm với nhiều cung nữ của vua cha.
Hạch tội xong cho phế truất, và tống giam vào nhà lao, khoảng hai tháng sau, vào ngày 6-10-1883, thì vua mất.
.
Các cường thần lập Hồng Dật là con út của vua Thiệu Trị lên ngôi ngày 30-7-1883, lấy đế hiệu Hiệp Hoà, vua muốn nhận chính sách bảo hộ để được yên ngôi nhưng các quan chủ chiến thì không chịu. Vì thế, nhà vua muốn tìm cách giảm quyền 2 cường thần Tường và Thuyết, đổi Nguyễn Văn Tường sang làm Binh bộ Thượng thư, giảm binh quyền của Tôn Thất Thuyết, đổi Thất Thuyết làm Lại bộ Thượng thư. Hai cường thần này thấy vậy liền ra tay, phế truất vua Hiệp Hòa và bắt giam bỏ đói (có tài liệu nói bắt uống thuốc độc) chết ngày 29-11-1883 , họ giết luôn Trần Tiễn Thành, vì phản đối việc phế lập.
.
.
Mùng 3 tháng 11 Quí Mùi (1-12-1883) lập Ưng Đăng (15 tuổi) lên ngôi, hiệu Kiến Phúc, mọi việc đều do hai cường thần phụ chính Tôn Thất Thuyết và Nguyễn Văn Tường quyết định. Trong thời gian vua Kiến Phúc tại vị thì ngày 6-6-1884, Nguyễn Văn Tường và Phạm Thận Duật đại diện triều đình Huế ký hoà ước Patenôtre, còn gọi là Hòa ước Giáp Thân công nhận sự bảo hộ của Pháp. Vua Kiến Phúc mất ngày 10 tháng 6 Giáp Thân tức 31-7-1884 dương lịch, hưởng dương 15 tuổi. Vua Kiến Phúc mất, nguyên nhân chưa rõ, có tài liệu ghi rằng: Nguyễn Văn Tường vào tư tình với bà Học Phi (người nuôi vua Kiến Phúc). Vua đang bệnh, giận nói; “khi nào lành bệnh, thì tao sẽ chặt đầu ba họ nhà mi”, Tường nghe được, lấy thuốc pha chế, rồi lén đưa bà Học Phi cho vua uống, sáng ngày vua mất (xem thêm Thiết nghĩ)?!
.
*- Thiết nghĩ: Nguyên nhân vua Kiến Phúc mất, có nhiều tài liệu ghi khác nhau, có thể thiếu chính xác, cần tìm hiểu để trả lại sự thật cho lịch sử. Sau khi chúng tôi nghiên cứu, có lẽ nguồn thông tin về giả thuyết đầu độc vua là không đúng, vì những người của phe chủ hòa và thực dân Pháp muốn tung tin thất thiệt để hạ uy tín Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết là kẻ chủ trương chống Pháp?!. Họ muốn làm cho triều Nguyễn rệu rã, suy vong. Trong thời gian vua Kiến Phúc trị vì thì giữa nhà vua và hai quan phụ chính chưa nảy ra mâu thuẫn, đồng thời, căn cứ vào sử liệu “Đại Nam thực lục chính biên”, cùng với quy chế nội cung liên quan, một số nhà nghiên cứu đã cho rằng: “Vua Kiến Phúc mất vì bệnh tái phát nguy kịch, mọi loại thuốc thang, do các quan ngự y dâng lên đều vô hiệu, bệnh không thể thuyên giảm”.
.
.
Tuy nhiên, Tường và Thuyết là 2 cường thần đã gây sóng gió tại triều đình Huế lúc bấy giờ. Ông Ích Khiêm là quan triều Nguyễn, đã ví von hai câu thơ về việc phế lập 3 vị vua trong thời gian 4 tháng, nước Việt và Pháp ở hai bên bờ sông Hương, cuối 2 câu thơ còn có tên của tường và thuyết.
.
.
Nhất giang lưỡng quốc nan phân thuyết.
Tứ nguyệt tam vương triệu bất tường
Nghĩa Nôm: Một sông hai nước không còn thuyết
Bốn tháng ba vua thật chẳng tường
.
Cảm niệm: Vua Kiến Phúc
.
Vua Kiến Phúc, lo lắng, ngại ngùng?!
Ngặt nghèo triều chính, khó ung dung!
Chủ hòa, chủ chiến không hòa hợp?!
Hoàng đế thiếu quyền, khó vẫy vùng!
.
Nguyễn Lộc Yên
.
.
Gửi ý kiến của bạn
