Trang Sử Việt: Trần Tấn

TRẦN TẤN
 (? - 1874)

.

     Trần Tấn, quê huyện Thanh Chương, Nghệ An. Xuất thân làm bang biện huyện Thanh Chương. Ông rất xót xa khi triều đình Huế ký hoà ước Nhâm Tuất (1862) giao đất cho Pháp.

 .

     Năm 1865, ông và học trò là Đặng Như Mai (Tú Mai) với Phó tổng Phan Điểm, Hoàng Đức Đề, Nguyễn Mỹ Nghi, Nguyễn Văn Vinh... kịch liệt phản đối hoà ước đầu hàng giặc. Vua Tự Đức ra lệnh thu bằng biện, đánh ông 80 trượng và đánh 7 người khác trong nhóm, rồi bắt giam vào ngục.

.

     Ngày 20-11-1873, Francis Garnier đánh chiếm Hà Nội, ông kêu gọi Tổng đốc Hà Tĩnh là Tôn Thất Triệt, họp các sĩ phu cùng lo việc đánh Tây. Trong cuộc họp đã cử ông và Đặng Như Mai đứng đầu tổ chức kháng chiến. Sau đấy, ông mời được một số nhân sĩ nữa cùng hợp tác chống Pháp: Nguyễn Huy Điển (Tú Khanh) ở Hà Tĩnh; Trương Quang Thủ ở Quảng Bình... Mọi người tôn Trần Tấn làm chủ soái. Ông làm bài thơ kêu gọi đồng bào khởi nghĩa, có đoạn:

 .

      Dựng cờ khởi nghĩa chỉ trong 10 ngày, có trên 15.000 người ứng nghĩa. Tháng 5-1874, nghĩa quân chiếm thành Nghệ An và phát triển đến các tỉnh kế bên. 

    Tháng 8-1874, Triều đình cử Khâm sai Nguyễn Văn Tường, Lê Bá Thận, hợp với quân Pháp tấn công nghĩa quân ác liệt, Trần Quang Cán và 2000 nghĩa quân đã hy sinh tại trận. Quân khởi nghĩa rút lui về huyện Cam Môn, ông bị bệnh qua đời, con ông là Trần Hướng tiếp tục kháng chiến nhưng bị bắt. 

    Đặng Như Mai đem quân chiếm huyện Quý Châu, sau đó cũng bị bắt hành hình.

.

.

Nguyễn Lộc Yên