Trang Sử Việt: Nguyễn Công Trứ

(Lời tâm tình: Bài viết về “Sử Việt” chỉ khái quát, không đi sâu từng chi tiết của mỗi nhân vật. Cuối mỗi bài viết, phần “Thiết nghĩ” nếu có chỉ là góp ý của tác giả, không ngoài mục đích làm sáng tỏ thêm về nội dung đã biên soạn. Trang Sử Việt luôn mong mỏi nhúm nhen tình tự dân tộc, niềm yêu thương quê hương và giữ gìn Việt ngữ cùng văn hóa Việt. Trang Sử Việt đăng trên Vietbao Online thứ Ba và thứ Sáu hằng tuần).

________________                  

                                    

(1778 -1858)

.

Nguyễn Công Trứ tự Toàn Chất, hiệu Ngộ Trai, biệt hiệu Hy Văn, thân phụ là quan Đức Ngạn hầu Nguyễn Công Tấn, quê làng Uy Viễn, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh. 
.

Năm 1819, ông đỗ Giải nguyên lúc 41 tuổi. Năm 1820, Nguyễn Công Trứ giữ chức Hành tẩu ở Quốc sử quán. Năm 1823, làm Tri huyện Đường Hào (Hải Dương). Năm 1824, làm Tư nghiệp Quốc tử Giám. Năm 1825, giữ chức Phủ thừa phủ Thừa Thiên. Năm 1826, làm Tham tán quân vụ rồi thăng Thị lang Bộ hình. Năm 1828, ông được thăng Hữu tham tri Bộ hình sung chức Dinh điền sứ, ông lập hai huyện Kim Sơn (Ninh Bình) và Tiền Hải (Thái Bình), hai huyện này, ông cho lập trường học, để nâng cao dân trí và sửa sang đường sá để lưu thông dễ dàng. Nên có nhiều đình chùa tại hai huyện này đã thờ và tôn ông làm Thành hoàng.

      .

     Năm 1832, ông giữ chức Bố Chánh sứ tỉnh Hải Dương, rồi thăng Tham tri Bộ binh, giữ chức Tổng đốc tỉnh Hải An, Tuần phủ An Giang. Nơi quan trường có khi ông được thăng thưởng rất trọng hậu. Năm 1827, vua thưởng ông một chiếc kim khánh khắc 4 chữ “lao năng khả tướng”. 

Vào năm 1843, bị giáng xuống làm lính thú ở Quảng Ngãi, khi đến Quảng Ngãi, ông mặc quân phục người lính, thản nhiên vào trình diện quan Tổng đốc sở tại. Vị quan này đã có lần chịu ơn Nguyễn Công Trứ, thấy tình cảnh một người từng là Thượng thư nay là lính, vị quan ấy bảo ông đừng mặc đồ lính, ông nói: “Lúc làm Đại tướng tôi không lấy làm vinh, thì nay làm lính tôi cũng không lấy làm nhục. Người ta ở địa vì nào, có nghĩa vụ đối với địa vị ấy, làm lính mà không mang đồ ấy thì sao gọi là lính được”. Lúc đấy, Nguyễn Công Trứ đã 65 tuổi. Tính thẳng thắn và tinh thần trách nhiệm của ông, người đời rất kính phục. 
.

Nguyễn Công Trứ xin vua xét lại vụ án buôn lậu ở An Giang, sau khi điều tra, vua hiểu rằng ông bị Nguyễn Công Nhàn vu cáo. Do đó, đến năm 1845, ông được bổ nhiệm chức Chủ sự Bộ hình, năm sau làm quyền Án sát Quảng Ngãi, rồi đổi ra làm Phủ thừa Phủ Thừa Thiên. Ông từng làm Tham tán quân vụ ở Trấn Tây (Nam Vang, Cao Miên).            
.

Nguyễn Công Trứ đã nhiều lần cầm quân đánh dẹp loạn các nơi: Năm 1827, dẹp giặc Phan Bá Vành; năm 1833 dẹp giặc Nông Văn Vân; năm 1835 dẹp giặc Khách. Ông còn có công lớn trong cuộc chiến tranh Việt-Xiêm (1841-1845). 

     Năm 1848, ông 70 tuổi xin về hưu an dưỡng tuổi già. Đến năm 1858, quân Pháp tấn công Đà Nẵng, mặc dù ông đã 80 tuổi, vẫn xin vua đi đánh giặc, nhưng triều đình không chấp thuận. Ông mất năm 1858, hưởng thọ 80 tuổi.

.

     Nguyễn Công Trứ đã trở thành một người phi thường, phi thường trong chiến trận để yên dân, phi thường trong văn chương và phi thường trong cả cuộc chơi nữa. Ông đã tạo nên một nếp sống đặc biệt cho mình, mấy ai bì kịp?!.   

Tuổi già nhàn nhã, thảnh thơi thân!
______________

 1- Nghĩa Nôm: Cô dâu muốn hỏi tuổi đức lang quân

              Năm mươi năm trước mình mới hăm ba

 2- Vam: Tiếng địa phương cổ, nghĩa là: vừa

 3- Trần Tu, là một người đời xưa, đã già mà lấy vợ còn rất trẻ.

.