Hannah Arendt: Sự Dung Tục Của Cái Ác (3)

Tác phẩm "Những nguồn gốc của chủ nghĩa toàn trị" của Arendt là một hiện tượng học về quyền lực toàn trị (totalitarian rule). Ảnh hưởng Heidegger, nhưng Arendt đã chuyển tầm nhìn của ông thầy vào những ứng dụng rất khác biệt. Một trong những điểm then chốt của tư tưởng Arendt về chủ nghĩa toàn trị là, sự thống trị mang tính toàn trị tìm cách tái sản xuất (refabricate) con người, [theo kiểu chủ nghĩa xã hội cần những con người xã hội chủ nghĩa], triệt bỏ, hoặc, thay gân đổi cốt bản chất con người, được giả dụ như là có thể tha hồ uốn nắn, gọt rũa, dàn mỏng ra cho tới vô hạn. Phương án, thiết kế, công trình... mang tính toàn trị, là: nhân loại, nói cho cùng, chỉ được coi như là một nguyên liệu thô, và tha hồ tái tổ chức, sắp xếp nó, nhân danh "cái gọi là" những định luật của thiên nhiên hay của lịch sử.

Sống tại Nữu Ước trong những năm còn lại của Đệ Nhị Chiến, Arendt thai nghén tác phẩm Những nguồn gốc của chủ nghĩa toàn trị. Cuốn sách được xuất bản năm 1951, đúng mười năm sau khi bà tới Mỹ, cũng là năm bà trở thành công dân nước này. Đây là thời kỳ mở đầu cuộc Chiến Tranh Lạnh.

Chưa từng có cuốn nào gây ấn tượng và tạo tiếng vang như "Những nguồn gốc của chủ nghĩa toàn trị." Cuốn sách vẽ lại những bước đường dẫn tới bạo quyền, và những tội ác xẩy ra trong thế kỷ 20, bởi hai bạo chúa là Hitler và Stalin, và chỉ ra, văn hóa Tây Phương, và thế giá của con người (human status) đã bị tổn thương tới mức nào, và đã biến đổi ra sao, một khi Cái Ác vươn tới một đỉnh cao như thế: Chủ nghĩa toàn trị, một khi được đem ra thi hành, lấy nhân loại làm con vật thí nghiệm, qua những chiến dịch của "cái ác cơ bản" (the operations of the "radical evil"), chỉ có thể cảm nhận được bằng những mô tả địa ngục của thời trung cổ. Nói một cách khác, những lò thiêu người, những trại tập trung cải tạo chính là những mô tả địa ngục của thời trung cổ đã biến thành hiện thực.

Như trên đã viết, thập niên 1950 là thời kỳ mở đầu Cuộc Chiến Lạnh. Cuốn sách đã tạo ấn tượng, gây tiếng vang, và còn gây hồ nghi, khi tác giả đã để cho hai cái ác rong ruổi bên nhau: Cái Ác Lò Thiêu, của Đức Quốc Xã, và Cái Ác trại tập trung cải tạo của Nga xô dưới chế độ Stalin (mặc dù những thanh trừng mang tính ý thức hệ, sắc tộc, và những cuộc chiến tranh do Stalin phát động từ năm 1941 tới 1945). Sự so sánh giữa hai chế độ trên còn gây thêm hồ nghi ở một số độc giả, chủ yếu là do người ta không thể nào kiểm chứng được những nguồn tin, từ phía bên kia bức màn sắt. Nhưng Arendt nhấn mạnh tới số phận của những người Do Thái vào thời kỳ thoái trào của những lý tưởng Thời Soi Sáng, và sự kiện, rằng Đệ Tam Reich đã tiến hành hai cuộc chiến tranh cùng một lúc, một chống lại Đồng Minh, và một chống lại dân tộc Do Thái: đây là hai điểm sáng trong nhận định của bà, sau này được chứng thực bởi các nhà sử gia. Trên tất cả, Arendt đã đưa ra luận cứ này: chủ nghĩa toàn trị như là một hình thức mới của "autocracy" (chuyên quyền), như là một nguồn suối ngầm ở bên trong xã hội Tây Phương, và được đẩy tới cực điểm của nó với những tội ác ghê tởm nhất, nhằm thống trị, hoặc để trả thù. Chuyên quyền, hay là cái ác tiềm ẩn nằm bên trong xã hội Tây Phương, là còn do mê tín (the superstitious belief), rằng có những sức mạnh siêu nhiên, vô ngã - và theo Arendt, chính cái niềm tin mê tín này đã biện minh cho những cuộc làm cỏ cả một, hay nhiều dân tộc, nhiều giai cấp con người, ở thế kỷ 20. Bà kết luận, Lò Thiêu chỉ có thể khả hữu, biến thành hiện thực, như là một kết hợp của khủng bố toàn trị (totalitarian terror), sự kiêu căng, xấc xược kỹ thuật (technological hubris) và một ý thức hệ mang tính hư vô (nihilistic ideology), một kết hợp mà chính cái ao ước hủy diệt sau cùng đã trở thành mục tiêu của nó; nghĩa là giết và giết, chỉ có vậy.

(còn tiếp)

Jennifer Tran

• Bush Trầm Và Buồn
• TT Pháp Thăm Đông Châu Phi Kết Thân Kinh Tế, Văn Hóa
• Louisiana: 25,000 Bao Gói Xác, 2,000 Bưu Tín Viên Thất Lạc
• Tạo Sinh Vô Tính Người Sẽ Có Nhiều Bất Toàn