Ma Trận Và Mê Lộ

Tuần này dân nghiền khoa học ở Mỹ đã có dịp đi xem buổi chiếu đầu tiên của cuốn phim khoa học giả tưởng được quảng cáo từ lâu có tựa đề là "The Matrix Reloaded" (Ma trận nạp lại). Bạn nào đã xem cuốn "The Matrix I" năm 1999 đều biết qua cốt truyện. "Ma trận nạp lại" là tập thứ hai để rồi đây nó sẽ còn tập thứ ba. Báo chí Mỹ phổ thông hay chuyên về điện ảnh đã có nhiều lời bình về "The Matrix reloaded" và dự liệu phim này sẽ hốt bạc ở các rạp chiếu bóng. Nhưng một bài báo đăng trên tờ Mercury News San Jose của Bruce Newman làm tôi chú ý, không phải chỉ vì đây tiếng nói có giá trị của vùng Thung lũng điện tử mà còn vì những ý nghĩa sâu sắc khiến tôi có cảm hứng viết bài này.
Cốt truyện tập đầu là trong một tương lai không xa lắm ở trên Trái đất, một chuyên viên trẻ tuổi lấy bí danh là Neo có tài đi theo siêu xa lộ điện tử để chui vào các máy điện toán khổng lồ và phát hiện được một tình trạng kinh dị: tất cả sinh hoạt của loài người đều bị điều khiển bởi một "Ma trận" tối cao do máy móc tạo ra và chiếm cả Địa cầu để nô lệ hóa nhân loại. Neo liền gia nhập một nhóm anh hùng "kháng chiến" đứng đầu là Morpheus chống lại Ma trận. Trong tập II "Ma trận nhồi lại", Neo theo Morpheus tiếp tục lãnh đạo phe kháng chiến chống đoàn quân người máy bảo vệ "Matrix" và những điệp viên của Ma trận hiện hình thành người thật và cùng có một tên gọi giống nhau là "Smith". Chuyện khoa học giả tưởng đã "viễn tưởng" quá xa để trở thành ảo tưởng chăng" Khoa học điện tử ngày nay đã có những tiến bộ khổng lồ. Khoảng 10 năm trước, khoa học đã tạo ra tình trạng "virtual reality" theo đúng nghĩa là "hầu như sự thật" và tôi đã dịch là "sự thật ảo" tuy vô lý nhưng dễ hiểu. Ngày nay lằn ranh giữa cái "hầu như thật" và cái "đúng là thật" đã mờ dần như kỹ thuật cuốn phim đã cho thấy. Như vậy kỹ thuật học sẽ là "chúa" của thế giới hiện đại chăng" Vấn đề thật hấp dẫn nhưng cũng thật đáng sợ. Bởi vì thực tế của cuộc sống ngày nay - không cần chờ đến một tương lai "không xa lắm" - là đã có những "người thật" ôm máy computer suốt ngày, thân thiết với máy hơn cả với người thân yêu trong gia đình, mê say chuyện trò với những người bạn "hầu như thật", quên cả việc ra khỏi mái nhà của mình để sống như một vị "ẩn tu". Không ai muốn cho con em mình rơi vào tình trạng này, nhưng rất ít người vẫn không chịu ngừng hẳn cuộc sống lý thú trên Internet.
Từ ngữ Việt "ma trận" đã lôi tôi trở lại với thực tế và thời cuộc thế giới. Tiếng Anh "matrix" bình thường chỉ có nghĩa là cái khuôn để đúc hay cái cốt lõi của quặng để các hạt kim loại bám vào đó. Nhưng trong Vật lý lượng tử (quantum physics), "matrix" là một phép toán cao cấp, trình bày trên một cái khuôn hình chữ nhật, trong có những con số hay ký hiệu sắp xếp ngay ngắn từng hàng từng cột, tất cả có liên hệ và tương tác theo mọi đường dọc, ngang, chéo hết sức phức tạp. Matrix ở đây là giống một trận thế ma quái theo binh pháp cổ điển phương Đông, bởi vậy thuật ngữ Matrix được chuyển ngữ thành "Ma trận" coi như một sự dàn binh bố trận dánh nhau với ma. Khi có cuộc chiến tranh chống khủng bố sau ngày 11-9, chúng tôi đã nghĩ đến một cuộc chiến đấu giữa đoàn quân "thiện" hữu hình và đoàn quân "ác" vô hình, vì những kẻ khủng bố ôm bom tự sát đều vô hình, chúng chỉ hiện hình sau khi bom đã nổ, với những cái xác của chúng chết banh thây hay cháy xém. Đây không phải là "ma trận", bọn al-Qaida là người thật có tài ẩn núp để chờ thời hành động, và là người nên họ có những chỗ yếu của con người, chẳng hạn cũng có lúc ham tiền hay biết sợ chết. Nhưng nếu không có "ma trận", liệu có "mê lộ" không"
Trước khi Mỹ khởi cuộc tấn công Iraq, có nhà bình luận nhắc đến lời của một chiến lược gia thời xưa: Đáng ngại nhất là "sương mù" của chiến tranh. Chữ sương mù (fog) ở đây có nghĩa là tình trạng bất minh, không thể nhận biết đâu là bạn, đâu là thù. Dù vậy liên quân Mỹ-Anh đã thắng trong cuộc chiến Iraq một cách dễ dàng, chế độ Saddam Hussein bị lật đổ, liên quân đã làm chủ được Baghdad và nhiều thành phố lớn của Iraq. Nhưng khôi hài thay, bây giờ chữ sương mù lại hiện ra. Lần này người ta nói đến "sương mù" của hòa bình. Tình hình "hậu Saddam" ở Iraq thật rối ren và phức tạp, khiến Mỹ phải thay đổi toàn bộ nhân sự cao cấp trong việc quản trị hậu chiến, việc thành lập một chính quyền dân chủ cho Iraq có vẻ còn lâu mới thực hiện được. Đáng ngại nhất là thành phần shiite chiếm 60% dân số 24 triệu người của Iraq. Lãnh tụ shiite al-Sadr từ Iran về đã trở thành một nhân vật có thế lực nhất, công khai chống sự chiếm đóng của liên quân. Al-Sadr là kẻ tử thù của Saddam Hussein, vì Saddam đã giết cha ông ta trong cuộc nổi loan của dân shiite năm 1991. Nay Mỹ lật đổ Saddam, al-Sadr trở về đòi Mỹ ra đi để lập một chế độ giáo quyền ở Iraq thân Iran. Trước đó một lãnh tụ shiite lưu vong ở Anh trở về Iraq để vận động dân shiite hợp tác với liên quân Mỹ-Anh, đã bị đám đông dân shiite giết chết. Ở Baghdad cũng như ở phía Bắc Iraq, sự bất đồng giữa dân Turkmen gốc Thổ và dân gốc Kurd chiếm đa số tiếp tục lâm vào thế kẹt, còn đảng viên Baath (sunni) của Saddam đã lẩn trốn, một số cao cấp bị bắt, phần còn lại không chịu hợp tác với liên quân.
Tuần này, ba chiếc xe chở bom tự sát của al-Qaida đã tấn công có phối hợp đánh vào một khu cư ngụ của người Tây phương ở Riyadh, thủ đô Saudi Arabia, khiến ít nhất có 34 người chết trong đó có 7 người Mỹ, hơn một trăm người bị thương. Al-Qaida đã phục hồi và việc chọn Saudi Arabia làm mục tiêu đánh một đòn dữ dội nhất có một ý nghĩa đặc biệt: thúc đẩy tinh thần bài Mỹ ở tất cả các nước Ả rập để Hồi giáo shiite và sunni cùng nổi lên đánh đuổi Mỹ ra khỏi Trung Đông. Tại Palestine, "lộ trình hòa bình" của Mỹ đã bị trắc trở mặc dù đã được thắp sáng bằng 50 ngọn đèn mỗi ngọn một triệu đô la. Tại Trung Đông, Mỹ không vướng phải "ma trận", nhưng đang lâm vào một thứ "mê lộ" hòa bình, chưa thấy ánh sáng ở cuối đường hầm.

• Tướng Mỹ: Cần 10 Năm
• Hãnh Diện Thay Cho Một Thế Hệ
• Tại Sao Công An CS Tàn Ác
• Aù Châu Tăng Võ Trang Hải Quân Thêm 300 Tàu Chiến 20 Năm Tới