Có lẽ kể từ cơn suy thoái xẩy ra vào thập niên 1930, chưa bao giờ như bây giờ, các nhà tư tưởng trên toàn thế giới đua nhau tấn công mặt trận kinh tế. Họ tự hỏi, thảm cảnh trần gian như vừa kể trên, là do những quốc gia mà kinh tế "không phát triển" (chúng ta hãy gọi đúng tên của nó) đã theo đuổi những chính sách kinh tế nội địa sai lầm" Hay họ là những nạn nhân ngây thơ vô tội, bị bóc lột bởi cái phần thế giới đã được kỹ nghệ hóa" Liệu có ích lợi chi, khi đẩy mạnh phát triển kinh tế mà vờ đi cơ cấu hạ tầng về xã hội cũng như về chính trị, và luôn cả một thể chế chính trị dân chủ thực sự" Hay là những định chế tốt đẹp như vậy chỉ có thể tốt đẹp một khi mà mức sống, điều kiện vật chất của người dân đã đi vào "tương đối" ổn định" Viện trợ từ bên ngoài có thêm thắt gì không hay là chỉ làm tăng thêm tư bản đỏ, thí dụ vậy, trong khi người dân vẫn nghèo hoàn nghèo"
Theo ông, thảm cảnh trần gian tại những nước nghèo đói trên thế giới, là do một tên lưu manh, một tên ác ôn cồn đồ mà ra. Và tên côn đồ lưu manh này (this vilain) thì thực là đáng ghét. Nó tên là Quỉ (hay Quĩ) Tiền Tệ Thế Giới (the International Monetary Fund), thường được gọi tắt là Quỉ (Quĩ, Fund).
IMF đã có những tiền thân của nó, cả một lô những cơ quan trực thuộc Liên Hiệp Quốc, được thành lập đúng theo đường lối lạc quan kể trên, nổi bật nhất là Chương Trình Phát triển của LHQ (UN Development Program), UN Conference on Trade and Development. Cơ quan Thực phẩm và Nông nghiệp (The Food and Agriculture Organization) được thành lập vào năm 1945 nhưng sau tách ra khỏi LHQ. Cơ quan lo về sức khỏe (The World Health Organization (1948). Ngân hàng thế giới cho việc Tái xây dựng và Phát triển, thường được gọi là Ngân hàng Thế giới, được thành lập vào năm 1944 chủ yếu tái xây dựng Âu Châu bị tơi tả vì chiến tranh, nhưng sau đó chuyển qua giúp thế giới phát triển, khi mục đích đầu tiên của nó đã hoàn tất.
IMF là kẻ đến muộn nhất. Được thành lập liền sau Ngân hàng Thế giới (1944), nhiệm vụ đầu tiên của nó là gìn giữ sự ổn định thị trường tài chính quốc tế, bằng cách giúp những xứ sở, về cả hai mặt, thứ nhất: điều chỉnh kinh tế khi mất thăng bằng, nghĩa khi không trả được những món nợ thế giới, và thứ nhì: giữ giá đồng bạc nội địa của họ, theo một chế độ ổn định thường trực đã được ấn định về tỷ giá hối đoái trên thế giới.
Nhưng vào đầu thập niên 1970, người ta nhận ra rằng thật khó mà giữ thường trực ổn định tỷ giá hối đoái, và một kiểu thả nổi đã đi vào thực tế, trở thành tiêu chuẩn (norm). Hơn thế nữa, những nền kinh tế Tây Phương ngày càng thêm mạnh, ngày càng có thêm những quốc gia mất thăng bằng trong cán cân chi thu, gặp khó khăn trong việc giữ cho đồng bạc của họ được ổn định, và cần ngoại tệ để trả nợ nước ngoài, và IMF ngày càng có thêm khách hàng. Như là một hậu quả tất nhiên, IMF ngày càng có tiếng nói, ngày càng liên can (involved) vào vấn đề phát triển kinh tế. Và như chúng ta đều biết, sự phát triển kinh tế tại nhiều quốc gia cứ tà tà đi xuống - ngay cả tại những nơi mà IMF đã giữ một vai trò đáng kể - chính sách cũng như hành động của IMF ngày càng bị lôi cuốn vào trong cuộc tranh luận: kẻ nào, cái gì đã gây nên nguồn cơn "điêu đứng" như thế này"
Joseph E. Stiglitz, trong cuốn "Toàn cầu hóa và những bất mãn của nó" ("Globalization and Its Discontents", nhà xb Norton, 282 trang, $24.95 USD), đã đưa ra những cái nhìn của ông, về cả hai mặt: cái gì đã trật đường rầy, và cái gì phải làm cho khác đi. Nhưng trọng tâm của cuốn sách của ông là: ai là kẻ cần phải trách cứ"
Theo ông, thảm cảnh trần gian tại những nước nghèo đói trên thế giới, là do một tên lưu manh, một tên ác ôn cồn đồ mà ra. Và tên côn đồ lưu manh này (this vilain) thì thực là đáng ghét. Nó tên là Quỉ (hay Quĩ) Tiền Tệ Thế Giới (the International Monetary Fund), thường được gọi tắt là Quỉ (Quĩ, Fund).
Joseph Stiglitz xứng đáng, và đã từng lãnh Nobel về kinh tế. Nhiều năm trong nghề, ông đã có những đóng góp thật giá trị trong việc chú giải "trường" (field) kinh tế trên nhiều lãnh vực, bao gồm thuế vụ, lãi xuất, thái độ và cách ứng xử của người tiêu dùng, tài chính tổ hợp, và nhiều lãnh vực liên quan khác. Trong giới kinh tế gia, ông là một tay khổng lồ vẫn hăng say làm việc. Những năm gần đây, ông lao vào việc hoạch định đường lối kinh tế, trước hết, trong cương vị thành viên, và sau đó "chairman", của Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Hoa Kỳ (thời kỳ Clinton), và từ năm 1997 tới 2000, là "chief economist" của Ngân hàng Thế giới. Thành thử, trong rất nhiều trường hợp, những dữ kiện ông nêu ra ở trong cuốn sách của ông, là mới tinh.
Những vấn đề then chốt mà tác giả nêu ra trong cuốn sách của ông, là chuyện gì xẩy ra khi chúng ta thiếu những thông tin quan trọng dựa vào chúng mà quyết định, hoặc khi những thị trường dành cho những loại chuyển khoản quan trọng, thì không thỏa đáng, hoặc không có; khi những định chế kinh tế chuẩn mức khác nhằm bảo đảm cho sự suy đoán kinh tế của chúng ta, thì thiếu vắng hoặc bất toàn"
Theo ông thị trường tự do, nếu để mặc cho nó tự soay sở, chưa chắc đem lại lợi nhuận cho người kinh doanh đúng như theo sách vở kinh tế tiên đoán, theo đó, hễ có đủ thông tin là có thể buôn bán trong một thị trường đầy đủ và hiệu quả, và có thể dựa vào luật pháp cũng như những định chế khác. Những nghiên cứu tiến bộ mới đây về kinh tế - mà tác giả có dự phần - cho thấy, một khi tình trạng thiếu vắng, bất toàn như trên xẩy ra, sẽ có hậu quả là: "bàn tay vô hình" khi đó hoạt động dở nhất. ["Bàn tay vô hình" theo nghĩa "của từ trên trời rớt xuống"; đây là một "thuật ngữ" để chỉ lý thuyết kinh tế của nhà kinh tế người Ái Nhĩ Lan, Adam Smith, theo đó, tư lợi khi gặp cạnh tranh, có thể biến thành phúc lợi, một trong những tư tưởng then chốt của kinh tế thị trường tự do]. Nói khác đi, cứ theo đúng sách vở kinh tế như IMF đòi hỏi, mà làm, là chỉ từ chết tới bị thương!
Tác giả đã "than phiền", rằng IMF đã gây tổn thất nghiêm trọng qua những chính sách kinh tế của nó, theo đó, những xứ sở phải theo đúng chính sách, như nó được miêu tả, thì mới xứng đáng (qualify: hội đủ tiêu chuẩn) là khách hàng vay nợ của IMF. IMF và những tổ chức chân rết, những viên chức đã bỏ qua những dính líu (implications) của việc thông tin không đầy đủ, những thị trường không thỏa đáng, và những định chế kinh tế không có thể sử dụng được (unworkable institutions): tất cả những thứ này thực là rõ nét ở những xứ sở "đang phát triển". Cứ thế cứ thế, tác giả khẳng định, IMF đã đề ra những chính sách "phù hợp với những cuốn sách về kinh tế học, nhưng thật chẳng có một ý nghĩa nào đối với những xứ sở mà IMF yêu cầu họ phải làm đúng như vậy." Stiglitz, trong cuốn sách của ông, đã cố gắng chứng tỏ, hậu quả của những chính sách kinh tế như vậy, đã gây ra những thảm họa, không chỉ theo nghĩa trừu tượng, qua những con số thống kê, mà đây chính là nỗi đau khổ thực sự của con người, ở những sứ xở đi theo những đường hướng kinh tế mà IMF đòi hỏi.
(còn tiếp)
Jennifer Tran giới thiệu. (http://www.saomai.org/~tinvan/unicode/index.html )
Gửi ý kiến của bạn
