Phù Phép Chứng Khoán

Mới hôm Thứ Sáu, ông trùm kinh tế Mỹ Alan Greenspan trong bài diễn văn tại Wyoming trước các kinh tế gia đã cảnh cáo rằng dân Mỹ đang say máu mua chứng khoán và điều này đã thúc đẩy giá cổ phiếu tăng vọt, một cách giả tạo so với hàng hóa và dịch vụ. Ông Greenspan còn đòi liên bang phải theo dõi kỹ hơn tình hình này vì sợ có khi “bể bong bóng.”
Kinh nghiệm Hoa Kỳ nơi đây cũng có thể lấy cho các nhà kinh tế Việt Nam nghiên cứu, nếu Việt Nam thực hiện nổi lời hứa thành lập một thị trường chứng khoán sớm vào cuối năm nay. Đó là các trò phù phép trên thị trường, đẩy cả nước lên cơn sốt làm giàu kiểu cao tốc. Chúng ta có thể tin là Việt Nam cũng sẽ trải qua vài cơn sốt như vậy, với truyền thống ưa giở trò phù thủy, thích đánh số đề và cá cược của dân mình.
Thí dụ ngay ở bên Mỹ. Hồi hộp nhất bây giờ vẫn là các chứng khoán Internet. Công ty Priceline.com có một sáng kiến là mở “đấu thầu ngược” trên Internet. Nghĩa là người ta đưa ra một giá mà họ sẵn lòng trả, thí dụ, cho vé phi cơ đi New York vào thứ Tư tới. Và các hãng hàng không và đại lý bán vé sẽ cạnh tranh nhau để bán theo đơn thầu này. Hiển nhiên là thương vụ Priceline.com tăng ào ào, nhưng hãng vẫn phải lo đếm bạc cắc đưa ngược vào lại quảng cáo và điều hành. Riêng năm ngoái, hãng đã lỗ 125 triệu đô trên thương vụ 190 triệu đô.
Vậy mà hai tuần trước, trị giá trên thị trường chứng khoán của Priceline (tức là lấy con số cổ phần nhân với giá mỗi cổ phần) thì khoảng 10 tỉ đô la — như vậy vẫn còn hơi dè dặt một chút so với con số 22 tỉ đô mà hãng này tính được trước đó vài tuần nữa. Tiền đâu mà cứ lên xuống ào ạt như vậy" Đó là trò phù thủy của Thị Trường Chứng Khoán vậy, mà Việt Nam trước kia từng nếm mùi rất nhẹ với các cơn sốt như nuôi cút, giá nhà đất... dù là chưa có thị trường nào cả. Đó là trị giá 10 tỉ đô cho một công ty “có thể sẽ không bao giờ có lời cả,” theo nhận xét của chuyên gia tài chánh Charles R. Morris, tác giả cuốn “Money, Greed and Risk: Why Financial Crises Happen,” trong một bài nhận định trên Los Angeles Times.
Thí dụ khác nữa. Như công ty Amazon.com, tiệm sách và đĩa nhạc lớn nhất thế giới trên Internet, có hơn 1 tỉ đô thương vụ hồi năm ngoái, nhưng lại chưa bao giờ lời tới một xu và không mong gì sớm lời trong thời gian gần. Trước đợt cổ phiếu xuống giá mấy tuần qua (vì bị ông liên bang hù dọa tăng lãi suất) trị giá thị trường của Amazon.com xấp xỉ gần bằng trị giá của hãng General Motor hay Boeing. Nghĩa là nhảy toàn bước chân ngàn dặm.
Câu hỏi: Tại sao người ta sẵn lòng chi tiền để mua các cổ phiếu đang tăng kiểu trời ơi đất hỡi như vậy" Tại sao mua cổ phiếu các hãng khó kiếm lời như vậy"
Rất đơn giản: Đây là màn đánh bạc hấp dẫn nhất và có vẻ ngon ăn nhất. Có vẻ thôi. Nếu bạn đầu tư vào hãng Amazon trong vài tuần đầu tiên mà hãng này ra IPO năm 1997, thì bây giờ số chứng khoán bạn mua lúc đó bây giờ cũng trị giá cỡ nửa triệu đô chỉ sau 18 tháng, mặc dù vào giữa tháng 8 thì nó chỉ còn cỡ 200,000 đô thôi, nghĩa là vẫn lời chán, mặc dù hãng Amazon.com chẳng bao giờ có lời cả.
Như vậy, các nhà đầu tư bơm tiền vào để đánh bạc với hy vọng vơ vét sớm khi giá cổ phiếu tăng vọt, trước khi cổ phiếu trở về với trị giá thật. Chuyện này cũng xảy ra nhiều lần trong lịch sử. Ngay cả thiên tài vật lý Isaac Newton cũng từng vướng bẫy với South Sea Bubble trong những ngày đầu, nhưng thấy ngay đó là trò lừa gạt nên nhảy ra và kịp bán có lời. Năm 1720, khi cổ phần của hãng South Sea Co. nhảy vọt cao hơn, chàng Newton không cầm lòng đặng bèn nhảy vào lại; và lần này thì thiên tài vật lý sạch túi. Chuyện này ghi trong báo Los Angeles Times ngày 8.8.1999, phần Commentary.
Chưa hết, còn nhiều cú nữa. Thí dụ như giá cổ phiếu xe lửa Mỹ thời 1870s lên cơn sốt suốt 20 năm, vân vân.
Internet thiệt sự là một cuộc cách mạng, hứa hẹn trong vài năm tới thương mại điện tử sẽ vượt 3 ngàn tỉ đô la. Từ bây giờ tới lúc đó thế giới sẽ nhảy qua nhiều cơn số cổ phiếu nữa. Ông Greenspan kêu gọi dè dặt cũng có lý do, nhưng các nhà đầu tư nhảy vào chụp giựt cũng có nhiều lý do thuyết phục hơn nữa. Và Việt Nam khi vào thị trường chứng khoán cũng sẽ gặp nhiều vố tương tự như vậy. Vấn đề của chính phủ phải là bảo vệ dân nghèo, nhưng không có nghĩa là vươn bàn tay sắt để bốc hốt. Bởi vì kinh tế thị trường dị ứng với tất cả những gì là phi tự do, phi dân chủ.
Và đặc biệt, nếu bạn muốn theo dõi tin tức thị trường hàng ngày để tránh bị sa bẫy các phù thủy tài chánh, bạn hãy vào đọc Vietbao Online, tại địa chỉ www.vietbao.com, hàng ngày.

• Bán Nhà Cũ Thấp Kỷ Lục 15 Năm, Nguy Cơ Giá Nhà Sẽ Xuống, Suy Thoái Trở Lại
• Chiến Binh LHQ Từ Từ Rời Haiti
• Thủ Tướng Anh Bị Nhiễm Covid-19 Lần Thứ 2, Chỉ 1 Tuần Có Tới 1 Triệu Người Mỹ Bị Truyền Nhiễm Dịch Bệnh
• Ngoại Trưởng John Kerry Tìm Kiếm Hoà Dịu Với Saudi Arabia