Những Đạo Luật Di Trú & Tị Nạn Vừa Được Ban Hành

Vào những tháng cuối cùng của năm 2000, trước khi chấm dứt nhiệm kỳ, cả hai phía hành pháp cũng như lập pháp Hoa Kỳ đã đồng thuận và thông qua một số các đạo luật mới, đặc biệt là những điều khoản liên quan đến lãnh vực di trú và tị nạn, ảnh hưởng trực tiếp đến rất đông các gia đình người Việt sinh sống ở Hoa Kỳ.
Chúng tôi xin tóm tắt hầu quý vị sau đây, một số những đạo luật vừa được quốc hội thứ 106 ban hành với sự phê chuẩn của tổng thống Bill Clinton.
1. "Đạo Luật Quốc Tịch Tự Động Cho Con Trẻ" (Child Citizenship Act of 2000):
Đạo luật mang danh số H.R.2883, và trở thành Công Luật P.L.#106-395, làm giảm thiểu rất nhiều điều kiện đòi hỏi phiền toái trước đây, khi Cha Mẹ xin Chứng Chỉ Công Dân Mỹ cho các con vị thành niên, đồng thời cho phép các trẻ em sanh ra ở nước ngoài cũng như con nuôi, được "tự động" có quốc tịch Hoa Kỳ nếu hội đủ ba điều căn bản dưới đây:
· Tối thiểu Cha hoặc Mẹ, một người đã nhập quốc tịch Hoa Kỳ.
· Người con phải dưới 18 tuổi,
· ...và là Thường Trú Nhân, đang sống ở Hoa Kỳ.
Trong một điều khoản khác, đạo luật này cũng cho phép những trẻ em sanh ra ở nước ngoài (như Việt Nam chẳng hạn). Nếu sau khi Cha hoặc Mẹ, một người nhập quốc tịch Hoa Kỳ, thì phụ huynh cũng có thể nộp đơn xin Chứng Chỉ Công Dân Mỹ cho các con dưới 18 tuổiù, dù người con đó chưa là Thường Trú Nhân hoặc đang sống ở Hoa Kỳ. Nhưng tiến trình và thủ tục nhập tịch phải được thực hiện tại Hoa Kỳ.
Tuy được tổng thống ký ban hành từ hôm 30, tháng 10, 2000, nhưng đạo luật nói trên chỉ bắt đầu có hiệu lực kể từ ngày 27, tháng Hai, năm 2001 và không có tính cách hồi tố.
2. "Đạo Luật Mang Họ Còn Sống Trở Về" (Bring Them Home Alive Act):
Đạo luật này được ký và có hiệu lực ngay kể từ ngày 9, tháng 11, 2000, cho phép bất cứ một cư dân nào ở nước ngoài cùng Vợ, Chồng, Con cái và Cha Mẹ của họ được định cư tại Hoa Kỳ theo diện tị nạn nếu mang được một người Mỹ hiện đang mất tích hay bị giam giữ trong chiến cuộc Việt Nam và Triều Tiên còn sống trở về hay giao họ cho nhà chức trách Hoa Kỳ ở bất cứ nơi đâu.
Đạo luật này đã gián tiếp trả lời rằng, các trường hợp khác như, đang lưu giữ hài cốt hay thẻ bài v..v.. của những người Mỹ mất tích đều không được bao gồm trong điều khoản mang tính cách "đền ơn" này.
Ngoài ra Cơ Quan Truyền Thông Quốc Tế của chính phủ Hoa Kỳ cũng được lệnh phải phổ biến đạo luật này một cách rộng rãi đến cư dân của những quốc gia liên hệ.
3. "Đạo Luật Miễn Trừ Tuyên Thệ Nhập Tịch" (Naturalization Oath Waiver):
Đây là đạo luật được tổng thống Bill Clinton phê chuẩn và ban hành kể từ ngày 6, tháng 11, năm 2000, hầu tu chính Luật Di Trú & Nhập Tịch / INA 316(a)(3), để cho phép những Thường Trú Nhân được y khoa chứng nhận, ví lý do tàn tật tâm thần hay thể xác, không có khả năng nhận thức hoặc hiểu biết ý nghĩa của lời tuyên thệ nhập tịch, sẽ được miễn điều kiện đòi hỏi này và cho phép đương sự trở thành công dân Mỹ.
4. "Đạo Luật Thẻ Xanh Cho Diện PIP"ø (Indochinese Parolees):
Cũng vào sáng thứ Hai cùng ngày, 6, tháng 11, 2000, tổng thống Bill Clinton đã chính thức ký ban hành Dự Luật Chuẩn Chi Ngân Sách Công Tác Ngoại Vụ / H.R. 4811. Trong đó có một điều khoản tu chính di trú đặc biệt có tên là "Indochinese Parolees", dịch đúng nghĩa là "Người Đông Dương Tạm Dung", mục đích cho phép những người Việt, Miên, Lào được tạm dung ở Hoa Kỳ theo diện "P.I.P." (Public Interest Parole), có thể điều chỉnh tình trạng di trú để trở thành Thường Trú Nhân. Vì đa số những thành phần được thụ hưởng quyền lợi của đạo luật này là những người Việt Nam, theo Cha, Mẹ sang Hoa Kỳ đoàn tụ và do Anh, Chị, Em là công dân Mỹ bảo trợ nên chúng tôi xin diễn giải thêm những chi tiết và điều kiện dưới đây của đạo luật:
· Cho phép tất cả những công dân Việt, Miên, Lào đến Hoa Kỳ theo diện P.I.P.
kể từ ngày 01, tháng Mười, năm 1997 trở về trước, được lập thủ tục điều chỉnh tình trạng di trú, để trở thành Thường Trú Nhân ngay sau khi đạo luật được ban hành, và Sở Di Trú đưa ra thủ tục nhận đơn. (Có nghĩa là đương đơn không cần phải đợi đến thời gian chiếu khán nhập cảnh hiệu lực, do đó các chứng từ I-171 hoặc I-797 không còn cần thiết nữa).
· Nếu đơn xin điều chỉnh tình trạng di trú được chấp thuận, thì thời gian thường trú sẽ được tính kể từ ngày đương đơn đặt chân đến Hoa Kỳ. (Như vậy thì thời gian chờ đợi để xin nhập tịch Hoa Kỳ có thể thu ngắn lại).
· Miễn trừ những ràng buộc về các điều khoản cấm nhập cảnh của luật di trú
Hoa Kỳ như: INA 212(a)(4) / sống nhờ công quỹ - 212(a)(5) / giấy phép làm việc - 212 (a) (7)(A) & 212(a)(9) / nhập cảnh bất hợp pháp hoặc từng bị lệnh trục xuất vì phạm luật di trú v..v..
· Ngoài ra để tránh gây sự khó khăn cùng cực (prevent extreme hardship) cho
các thân nhân của đương đơn như Vợ, Chồng, Cha, Mẹ hoặc Con cái, nếu họ là Thường Trú Nhân hoặc mang quốc tịch Hoa Kỳ, Tổng Trưởng Tư Pháp tùy theo từng trường hợp, có thể miễn trừ thêm các điều khoản cấm nhập cảnh khác như: 212(a)(1) / tình trạng sức khỏe - 212(a)(6)(B) / trốn tránh lệnh trục xuất - 212(a)(6)(C) / khai gian để nhập cảnh Hoa Kỳ - 212(a)(6)(F) / sử dụng chứng từ bất hợp pháp - 212(a)(8)(A) / không ghi danh trưng binh hoặc trốn nhập ngũ v..v...
Các chi tiết vừa trình bày ở trên, đã được ghi vào công luật Hoa Kỳ, Public Law #
106-429, và có hiệu lực kể từ ngày được ban hành. Tuy nhiên vẫn cần phải chờ các điều lệ hướng dẫn thủ tục nộp đơn do Sở Di Trú ấn định.
5. "Đạo Luật Đua Tranh Nghề Nghiệp Hoa Kỳ" (American Competitiveness in the Twenty-First Century Act / AC21).
Đạo luật "AC21" có danh số là S. 2045, vẫn thường được người trong cuộc gọi là đạo luật tu chính chương trình H1-B. Đã được tổng thống Bill Clinton ký ban hành vào ngày 18, tháng 10, năm 2000 và sẽ được hiệu lực 60 ngày sau đó, tức là kể từ 17, tháng 12, năm 2000. Đạo luật này cho phép những người ngoại quốc, có khả năng và kiến thức cao về điện toán hoặc các ngành liên hệ đến lãnh vực này, được nhập cảnh Hoa Kỳ trong vòng 3 năm tới, với tỷ lệ khoảng 200 ngàn một năm.
6. "Đạo Luật Bảo Vệ Nạn Nhân Bị Bạo Hành và Chuyển Người Bất Hợp Pháp" (Victims of Trafficking and Violence Protection Act of 2000).
Mười ngày sau khi ký ban hành đạo luật H1-B vừa kể, tổng thống Hoa Kỳ cũng đã phê chuẩn một đạo luật quan trọng khác, nhằm mục đích ngăn chặn đường dây quốc tế chuyển người bất hợp pháp vào Hoa Kỳ, nhất là phụ nữ, để sử dụng họ vào công việc mãi dâm trá hình hoặc làm nô lệ tình dục, đồng thời bảo vệ nạn nhân của bọn buôn người nói trên. Đạo luật đó có tên là "The Trafficking Victims Protection Act" (Đạo Luật Bảo Vệ Nạn Nhân Của Bọn Buôn Người), bao gồm cả việc cho phép những nạn nhân vừa kể, đặc biệt là các trẻ vị thành niên, có thể sử dụng hai loại chiếu khán mới có tên là "T' và "U" visa, để xin được bảo vệ cũng như được thường trú ở Hoa Kỳ tạm thời hay vĩnh viễn
Điểm đặc biệt là đạo luật này được sát nhập chung với đạo luật "The Battered Immigrant Women Protection Act" (Đạo Luật Bảo Vệ Phụ Nữ Di Dân Bị Bạo Hành), để tu chính một đạo luật có sẵn từ vài năm qua, có tên là " The Violence Against Woman Act", (Đạo Luật Chống Bạo Hành Phụ Nữ), gọi tắt là VAWA, nhằm bảo vệ người phối ngẫu của Thường Trú Nhân hay công dân Mỹ, mà đa số là phụ nữ hoặc con trẻ, là nạn nhân của sự bạo hành. Nhất là những người theo chồng đến Hoa Kỳ, nhưng bị áp lực bởi điều lệ "thường trú có điều kiện" (conditional permanent resident), hay vẫn được gọi là "thẻ xanh tạm". Những phụ nữ bất hạnh này sợ nếu lên tiếng tố cáo thì đôi khi không được chồng tiếp tục bảo trợ, hoặc đòi ly dị thì đương sự sẽ bị trục xuất hay trả về nguyên quán.
Các điều khoản thay đổi cũng như hoàn thiện đạo luật VAWA bao gồm việc:
· Cho phép các nạn nhân của sự bạo hành được "tự bảo trợ" (self petition) để
điều chỉnh tình trạng di trú ngay tại Hoa Kỳ họặc ở ngoại quốc nếu chứng minh được sự bạo hành xẩy ra trên đất Mỹ.
· Đương đơn xin "tự bảo trợ", từ nay sẽ không bị đòi hỏi phải chứng minh lý do "khó khăn cùng cực" (extreme hardship) một khi bị trục xuất.
· Miễn trừ một số các điều khoản khác của luật "cấm nhập cảnh Hoa Kỳ", kể cả vấn đề "sống nhờ công quỹ" (public charge).
· Cho phép các nạn nhân của những trường hợp "đa thê" (bigamists), cũng có thể nộp đơn xin "tự bảo trợ".
· Cho phép các nạn nhân của sự bạo hành đang "tự bảo trợ", sau khi đơn xin
được chấp thuận, đương sự có quyền lập gia đình với người khác mà không ảnh hưởng đến việc điều chỉnh tình trạng di trú.
7."Đạo Luật Di Trú Hợp Pháp và Công Bằng Gia Đình" (Legal Immigration and Family Equity Act).
Sau cùng một đạo luật di trú, được xem là quan trọng và gây nhiều tranh cãi nhất
tại quốc hội thứ 106 của Hoa Kỳ trong những tháng qua, cũng đã được biểu quyết và tổng thống Bill Clinton phê chuẩn để thi hành kể từ ngày 21, tháng 12, 2000.
Đây chính là kết quả của những cuộc điều đình và thương lượng, không hẳn giữa
hai đảng Dân Chủ / Cộng Hòa, mà còn giữa hành pháp và lập pháp, mục đích là để san bằng những dị biệt giữa hai dự luật. Một của phía Dân Chủ, được tổng thống Clinton ủng hộ, có tên là "Latino and Immigrant Fairness Act" (LIFA), còn dự luật kia do các vị dân cử thuộc đảng Cộng Hòa, đặc biệt là những thành phần bảo thủ đề nghị, được gọi là "Legal Immigration Family Equity (LIFE) Act". Sau cùng thì phe Cộng Hòa đã thắng thế, có lẽ nhờ vào sự đồng nhất của các dân biểu thuộc khối này, cũng như nhờ vào tỉ lệ đa số dân cử mà họ đang kiểm soát ở lưỡng viện quốc hội Hoa Kỳ. Do đó đạo luật mang tên "LIFE", và có những điều khỏan quan trọng được tóm lược như sau:
· Cho phép một số người thuộc các thành phần được thụ hưởng đạo luật ân xá 1986 (IRCA/86), nhưng vì nộp đơn trễ có lý do chính đáng (late amnesty), và đang tranh tụng trước tòa, nay sẽ tiếp tục được cứu xét để có thể trở thành Thường Trú Nhân.
· Bảo vệ người phối ngẫu cùng con cái của các thành phần trên không bị trục xuất, đồng thời cho phép họ được quyền làm việc.
· Điều khỏan thứ Ba, và có lẽ cũng là điều khoản ảnh hưởng mạnh mẽ và trực tiếp
nhất đến nhiều người Việt Nam, đó là việc tái tục áp dụng tạm thời điều luật di trú 245(i), cho phép những người xin thẻ xanh qua diện nghề nghiệp, và các thân nhân được bảo trợ gia đình theo thư tự ưu tiên (Family Preferences), như Anh, Chị, Em, hoặc Các con trưởng thành, hay đã lập gia đình của công dân My,õ cũng như Vợ, Chồng & Con cái độc thân của Thường Trú Nhân v..v.., có thể xin điều chỉnh tình trạng di trú và được phỏng vấn ngay tại Hoa Kỳ, thay vì phải trở về nơi cư trú nguyên thủy, nếu hội đủ ba điều kiện căn bản sau đây:
- Có mặt ở Hoa Kỳ vào ngày đạo luật được ban hành (tức là ngày 21, tháng 12, 2000)
- Nộp đơn xin bảo trợ qua Sở Di Trú theo diện gia đình (mẫu I-130), hoặc diện công việc làm (mẫu I-140) hay nộp đơn xin chứng nhận nghề nghiệp (application for labor certification) với Bộ Lao Động Hoa Kỳ, trước ngày 30, tháng Tư, 2001.
- Đóng $1000 dollars tiền phạt cho Sở Di Trú (vào thời điểm chiếu khán hiệu lực và nộp đơn xin điều chỉnh tình trạng di trú, mẫu I-485).
· Thêm vào đó, là một điều khoản ân huệ đặc biệt, giành cho Vợ, Chồng hoặc Con
cái vị thành niên của Thường Trú Nhân (tức là những người thuộc diện 2A), đã nộp đơn bảo trợ mẫu I-130, trước ngày đạo luật được ban hành. Trong lúc chờ đợi chiếu khán nhập cảnh hiệu lực, có thể kéo dài rất lâu, tùy theo công dân từng quốc gia. Nhưng nếu quá 3 năm, thì họ sẽ được cấp một lọai chiếu khán nhập cảnh mới, có tên là "V-Visa", hầu sớm đoàn tụ với người bảo trợ ở Hoa Kỳ, đồng thời còn được cấp giấy phép làm việc hợp pháp trong khi chờ phỏng vấn.
· Ngoài ra, một điều khoản khác của đạo luật này cũng cho phép Vợ hoặc Chồng,
cùng Các con vị thành niên của một công dân Mỹ, thành hôn ở nước ngoài, đang chờ thủ tục cứu xét để được cấp Thẻ Xanh. Trong lúc chờ đợi, đương sự có thể nhập cảnh Hoa Kỳ cũng như được phép làm việc theo chiếu khán "K-Visa". Đây là loại chiếu khán thường được cấp cho những trường hợp hôn thê hoặc hôn phu trước đây mà thôi.
8. Tình trạng thi hành các đạo luật định cư người tị nạn Việt Nam.
Tuy không có đạo luật nào liên quan đến người tị nạn VN trong niên khóa 2000, ngoại trừ việc biểu quyết gia hạn thời gian hiệu lực cho tu chính án Lautenberg. Nhưng một số thành viên ở quốc hội Hoa Kỳ vẫn để tâm theo dõi việc thi hành những điều khoản cùng một số đạo luật đã được ban hành vào cuối năm 1999, bao gồm cả tu chính án McCain mở rộng, cho phép các con thành niên của quý vị HO từng bị từ chối vì lý do trên 21 tuổi hoặc không sống cùng hộ khẩu, nay sẽ được đoàn tụ cùng Cha, Mẹ qua diện tị nạn. Theo Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ (BNG/HK) thì còn khoảng 1500 người ở hoàn cảnh này, kể cả Vợ, Chồng, Con cái của họ (nếu lập gia đình sau ngày bị từ chối), sẽ được định cư tại Hoa Kỳ trước ngày 30 tháng 9, năm 2001.
Trong khi thực hiện tài liệu này, tôi đã có dịp phỏng vấn Oâng Eric John, Phó Tổng Lãnh Sự Mỹ ở Saigon, nhân dịp trở lại Hoa Kỳ nghỉ lễ Giáng Sinh, ông đã cho biết thêm về nỗ lực dứt điểm chương trình tị nạn Việt Nam vào cuối tháng 9, năm 2001. Theo ông thì ngoài việc xúc tiến các buổi phỏng vấn diện McCain nói trên, BNG/HK còn ráo riết hoàn tất các chương trình khác như ROVR (Cơ Hội Định Cư Cho Các Thuyền Nhân Hồi Hương), còn khoảng 100 gia đình, diện HO còn 140 trường hợp, và diện cựu tù nhân chính trị gốc Thượng (Montagnards) có độ 40 gia đình. Riêng các diện Amerasian Children (Trẻ Lai Mỹ) cũng như Visa 93 (Bảo Lãnh Thân Nhân Của Người Tị Nạn), thì ông Eric John gọi đó là "ongoing programs" tức là sẽ tiếp tục vô hạn định. Theo thống kê hiện tại thì đang có khoảng 1700 hồ sơ thuộc hai diện này đang chờ được phỏng vấn.
Sau cùng, tôi có nhắc ông về một điều luật đã được ban hành năm ngoái, đòi hỏi BNG/HK phải lập danh sách phỏng vấn các hồ sơ xin tị nạn của những thành phần "Cựu Nhân Viên Sở Mỹ" (Former U.S. Gorverment Agency), đã nộp đơn từ trước năm 1994, nhưng chưa hề được phỏng vấn, ước lượng chừng 2000 trường hợp như vậy. Oâng Eric John nói rằng, trong những tháng đầu năm 2000, BNG đã gởi nhiều ngàn lá thư cho các đương đơn ở trong hoàn cảnh trên, trước là để tái xác nhận địa chỉ, sau là để dò ý xem họ còn giữ ý định xin tị nạn ở Hoa Kỳ nữa hay không. Kết quả là có khoảng 950 gia đình đã có tên trong danh sách và họ sẽ nhận được giấy mời phỏng vấn trong thời gian sau Tết Nguyên Đán Tân Tỵ.
Trả lời một câu hỏi khác về việc, liệu có hy vọng chính phủ Hoa Kỳ sẽ cứu xét một số trường hợp HO, thiếu 3 năm học tập chừng vài tháng, hoặc các trường hợp cựu quân nhân Biệt Kích, Biệt Hải, và Lực Lượng Đặc Biệt v..v.., từng chiến đấu qua sự chỉ huy của các Sĩ Quan Hoa Kỳ , hoặc các trường hợp của những nhà tranh đấu cho tự do, dân chủ, nhân quyền và tôn giáo, đang bị chính quyền Cộng Sản đàn áp ởû VN hiện nay. Oâng Eric John cho biết là sẽ không còn một chương trình nào khác ngoài các quy chế đã trình bày ở trên. Tuy nhiên, bất cứ ai nếu cảm thấy và có đầy đủ bằng chứng hay nhân chứng là đang bị trả thù hay ngược đãi vì các hoạt động quá khứ hay hiện tại, đều có thể gởi thư hoặc đơn cho Văn Phòng Tiếp Cư của BNG/HK để xin tị nạn ở Hoa Kỳ theo địa chỉ:
Office of Refugee Admission
Bureau of Population, Refugees and Migration
U.S. Department of State
2401 E Street, NW - Washington DC, 20522-0105
Tuy nhiên, theo ông Eric John thì nếu cánh cửa "Tị Nạn" từ Việt Nam có hẹp lại, thì lối ngõ để ra đi theo quy chế "Di Dân" sẽ mở rộng lớn hơn, và Việt Nam hiện là quốc gia có số lượng đơn xin chiếu khán nhập cảnh Hoa Kỳ, đông vào hàng thứ Tư trên thế giới.
Kính thưa quý vị độc giả, vì lý do hạn hẹp của khuôn khổ bài viết, rất tiếc chúng tôi không thể trình bày một cách đầy đủ mọi chi tiết cùng nội dung của những điều luật kể trên. Kính xin quý vị tìm thêm những tài liệu tham khảo hoặc vui lòng hội ý với các vị cố vấn di trú & tị nạn hoặc các luật sư chuyên môn để biết thêm tin tức hay được hướng dẫn kỹ lưỡng.
Nam Lộc / (213) 251-3460

• Pakistan: Xe Bom Tấn Công Dân Shites, 45 Người Chết
• Thứ Trưởng Tư Pháp Rosenstein, Người Cử Công Tố Viên Mueller, Từ Chức
• Thăm Hà Nội P1
• Iraq: 4 Người Mỹ Bị Bắn Sau Gáy, Xử Tử