Hôm nay,  

Nobel Y Học 2024: Hai Khoa Học Gia Khám Phá Ra MicroRNA: Chìa Khóa Kiểm Soát Gen Và Triển Vọng Trong Điều Trị Bệnh Tật

11/10/202400:00:00(Xem: 374)

Nobel y hoc
Hai khoa học gia Victor Ambros và Gary Ruvkun đoạt Giải Nobel Y học năm 2024 nhờ khám phá ra phân tử microRNA. (Nguồn: Chụp lại từ YouTube)
 
Vào thập niên 1980, hai khoa học gia Victor Ambros và Gary Ruvkun đã khám phá ra một phân tử mới gọi là microRNA. Phát hiện quan trọng này đã làm thay đổi hoàn toàn những hiểu biết cơ bản về sinh học phân tử vào lúc bấy giờ, gọi là luận thuyết trung tâm (central dogma). Với phát minh này, họ vừa được trao Giải Nobel Y học năm 2024.
 
Luận thuyết trung tâm (central dogma) cho rằng thông tin di truyền trong cơ thể chỉ chảy (flow) theo một hướng: từ DNA ‘chuyển ngữ’ thành RNA, và RNA lại được ‘chuyển ngữ’ thành protein. Nhưng có một số RNA không bao giờ được chuyển thành protein, và dạng RNA đặc biệt này là microRNA. Đây là một loại RNA không mã hóa (noncoding RNA), nghĩa là không trực tiếp tạo ra protein. Thay vào đó, microRNA có nhiệm vụ điều khiển các RNA khác chịu trách nhiệm mã hóa protein. Nói cách khác, microRNA có thể bật hoặc tắt các gen cụ thể để kiểm soát quá trình tạo ra protein trong cơ thể. Điều này rất quan trọng vì giúp điều chỉnh hoạt động của gen và ảnh hưởng đến sự phát triển, chức năng của tế bào.
 
Trong nhiều thập niên, sự chú ý chủ yếu tập trung vào DNA và protein nhiều hơn là vào RNA. Tuy nhiên, phát hiện về microRNA đã thay đổi quan điểm này, cho thấy rằng RNA có vai trò điều chỉnh gen phức tạp và quan trọng hơn nhiều so với những gì chúng ta từng nghĩ. Giải Nobel cho phát hiện về microRNA là minh chứng rằng dạng RNA đặc biệt này không chỉ có vai trò quan trọng trong sinh học, mà còn hứa hẹn sẽ mang lại những liệu pháp điều trị hiệu quả cho nhiều loại bịnh tật, bao gồm cả ung thư.
 
MicroRNA và bịnh tật
 
MicroRNA đóng vai trò chủ chốt trong việc điều chỉnh bộ gen nhờ khả năng liên kết và điều chỉnh nhiều RNA mã hóa protein. Một microRNA có thể kiểm soát từ 10 đến 100 RNA mã hóa (coding) protein khác nhau, giúp kiểm soát hoạt động của nhiều gen trong tế bào. Thay vì ‘chuyển ngữ’ (translating) RNA thành protein, microRNA liên kết với các RNA mã hóa protein và ngăn chặn quá trình này, làm cho các gen bị im lặng.
 
Đặc điểm nổi bật của microRNA là có thể liên kết với các RNA mục tiêu ngay cả khi không hoàn toàn khớp nhau, cho phép chúng kiểm soát một nhóm lớn các RNA tham gia vào những quá trình sinh học tương tự trong tế bào, tạo ra phản ứng mạnh hơn và hiệu quả hơn.
 
Tuy nhiên, vì microRNA có thể kiểm soát nhiều gen cùng lúc, nên một khi loại RNA đặc biệt này hoạt động không bình thường, có thể dẫn đến nhiều loại bệnh tật. Các gen mà microRNA điều chỉnh có thể trở nên mất kiểm soát, làm thay đổi hoạt động bình thường của tế bào và góp phần gây ra các bệnh như ung thư.
 
Năm 2002, các nhà khoa học lần đầu tiên phát hiện rằng microRNA bị xáo trộn chức năng có liên quan đến bệnh ung thư máu chronic lymphocytic leukemia. Kể từ đó, hơn 2,000 loại microRNA đã được phát hiện ở người, và nhiều trong số chúng có sự thay đổi chức năng liên quan đến các bịnh tật khác nhau.
 
Việc thay đổi một microRNA có thể gây ra hàng loạt biến đổi gen khác, làm thay đổi sinh lý tế bào. Thí dụ, hơn một nửa số bệnh nhân ung thư có sự suy giảm đáng kể hoạt động của microRNA tên là miR-34a, loại microRNA này kiểm soát nhiều gen có vai trò ngăn chặn sự phát triển và lan rộng của tế bào ung thư. Khi mất đi miR-34a, nguy cơ phát triển ung thư sẽ tăng lên.
 
Hiện nay, các nhà nghiên cứu đang khám phá tiềm năng của microRNA trong điều trị ung thư, các bệnh tim mạch, và các bệnh thoái hóa thần kinh. Dù các kết quả trong phòng thí nghiệm rất hứa hẹn, nhưng việc đưa microRNA vào điều trị lâm sàng vẫn gặp nhiều khó khăn, chủ yếu là do khó khăn trong việc đưa microRNA vào đúng tế bào mục tiêu và tính ổn định kém.
 
Công nghệ đưa microRNA vào tế bào
 
Một trong những thách thức lớn nhất là làm thế nào để chỉ đưa microRNA vào các tế bào bị bệnh mà không ảnh hưởng đến tế bào khỏe mạnh. Không giống như vắc-xin mRNA COVID-19, microRNA cần phải “đánh lừa” được hệ thống miễn dịch để không bị tấn công trước khi đến các tế bào mục tiêu.
 
Các nhà khoa học đang nghiên cứu nhiều cách khác nhau để đưa microRNA vào đúng những tế bào cần điều trị. Một phương pháp đầy hứa hẹn là gắn microRNA trực tiếp với một loại phân tử nhỏ gọi là ligand – những phân tử này có thể liên kết với các protein đặc biệt trên bề mặt tế bào. Thí dụ, một ligand tên là GalNAc đã được chuẩn thuận để đưa RNA vào các tế bào gan, giúp điều trị các bệnh liên quan đến gan hiệu quả hơn.
 
Để vận chuyển các RNA nhỏ đến đúng tế bào mục tiêu, các tế bào đích phải có một số lượng lớn thụ thể để ligand có thể gắn vào. Thường cần hơn một triệu thụ thể trên mỗi tế bào để vận chuyển RNA hiệu quả.
 
Một trong những ligand hiệu quả nhất là folate, còn được gọi là vitamin B9, rất quan trọng trong giai đoạn tăng trưởng nhanh của tế bào như trong quá trình phát triển bào thai. Do các tế bào ung thư có nhiều thụ thể folate trên bề mặt, folate có thể giúp đưa RNA điều trị trực tiếp vào các tế bào ung thư. Thí dụ, một nghiên cứu gần đây đã phát triển phân tử FolamiR-34afolate liên kết với miR-34a – giúp giảm kích thước khối u ung thư vú và phổi ở chuột.
 
Tăng cường tính ổn định của microRNA
 
Một khó khăn khác khi sử dụng microRNA là chúng không ổn định, nhanh bị phân hủy trong cơ thể, nên cần phải tiêm nhiều lần để duy trì hiệu quả điều trị. Để giải quyết vấn đề này, các nhà khoa học đang phát triển các phương pháp chỉnh sửa cấu trúc của microRNA để tăng cường độ ổn định. Mỗi RNA cần một kiểu chỉnh sửa khác nhau, nhưng nếu thành công, những thay đổi này sẽ giúp RNA bền vững hơn. Thí dụ, chỉnh sửa GalNAc-siRNA đã giúp giảm liều tiêm từ vài ngày một lần thành mỗi sáu tháng ở các tế bào không phân chia.
 
Mặc dù còn nhiều thử thách trước mắt, nhưng những thành tựu này cho thấy các liệu pháp điều trị microRNA rất hứa hẹn trong việc điều trị nhiều loại bệnh khác nhau, đặc biệt là ung thư.

VB biên dịch
Nguồn: “MicroRNA is the Nobel-winning master regulator of the genome – researchers are learning to treat disease by harnessing how it controls genes” được đăng trên trang TheConversation.com.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Sự gia tăng giá cả thực phẩm và nhiên liệu đã khiến ngành công nghiệp phô mai trở nên hấp dẫn đối với các tổ chức tội phạm. Để đối phó, các nhà sản xuất phô mai Parmesan tại Ý đã bắt đầu gắn vi mạch vào sản phẩm của mình nhằm dễ dàng theo dõi và xác minh nguồn gốc, bảo vệ khỏi các hành vi buôn lậu và giả mạo, theo tờ DN, Thụy Điển.
Nga đang huấn luyện lính đánh thuê để chiến đấu chống lại Ukraine tại bãi tập Kazachiy ở Crimea, vùng đất Ukraine mà Nga chiếm đóng từ 2014, theo phong trào du kích Atesh đưa tin vào Chủ Nhật, ngày 10 tháng 11.
Kinh Từ Bi, xuất phát từ Tạng Pali có tên là Kinh Metta Sutta, còn được gọi là Kinh Karaniya Metta, nội dung dạy tu thiền Tâm Từ, tức là lòng yêu thương vô lượng. Theo bản chú giải, duyên khởi cho Kinh Từ Bi là tích truyện một nhóm 500 vị sư sau khi nhận lời dạy từ Đức Phật đã tới một khu rừng để thiền định.
Đầu năm 2025, nước Mỹ sẽ bước sang giai đoạn của những chính sách mới. Không đồng ý người dân có quyền lên tiếng, qua truyền thông, qua mạng xã hội, hay xuống đường nói lên quan điểm của mình.
Kinh sách khuyên học Phật dù một câu một chữ cũng… quý! Lục tổ Huệ Năng lúc còn gánh cũi trên rừng chỉ nghe người ta tụng câu “Ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm” mà hoát nhiên đại ngộ. Lại nhớ chuyện một thiền sư cho đệ tử mỗi một chữ “Vô” để làm “thoại đầu” mà thiền tập…
Mục đích duy nhất của chúng tôi muốn viết bài này, là chỉ để thuật lại và chia sẻ cho các độc giả đọc những lời tâm sự từ đáy lòng của ông bạn chí thân cao niên này của chúng tôi, về nỗi buồn đơn độc, đêm ngày ông ra vô căn nhà ở của ông, cũng chỉ thấy có một thân một mình ông thôi.
Taiwan Semiconductor Manufacturing Company Limited (TSMC) đã thông báo với các đối tác tại Trung Quốc rằng họ sẽ ngừng sản xuất các chất bán dẫn tiên tiến nhất chạy bằng trí tuệ nhân tạo (AI) để phù hợp với các chính sách mới của Hoa Kỳ đối với ngành chip của Bắc Kinh, theo tờ Financial Times (FT) đưa tin vào thứ Sáu.
Mùa bầu cử năm 2024 tại Hoa Kỳ thật đặc biệt, thu hút sự quan tâm không chỉ của người Mỹ mà còn cả nhiều quốc gia trên toàn thế giới. Không khí bầu cử tại vùng Little Saigon Quận Cam cũng sôi nổi hơn so với những kỳ bầu cử gần đây. Tại trung tâm bỏ phiếu Garden Grove Sports & Recreation Center (thành phố Garden Grove), vào khoảng 12:00 PM ngày 5/11, người ta thấy cử tri xếp hàng dài để chờ bỏ phiếu. Chị Lindy, một nhân viên bầu cử tình nguyện gốc Việt, cho biết chưa bao giờ thấy người đi bầu đông như năm nay. Từ sáng trước khi phòng phiếu mở cửa đã có người xếp hàng, khiến nhân viên không có thì giờ để đi ăn. Đa số những người bỏ phiếu tại trung tâm này là người gốc Việt. Gương mặt của ai cũng có vẻ đăm chiêu, nghiêm trọng.
Ngày 22 tháng 12, 2024 tới đây vào lúc 6 giờ chiều, Pechanga Resort Casino hân hạnh giới thiệu cùng quý khán thính giả chương trình nhạc sống mang chủ đề “Mỹ Tâm – My Soul in USA”. Nhắc đến Mỹ Tâm, khán giả quen thuộc với dòng nhạc Việt Nam ngày nay hẳn ít ai không biết nữ ca sĩ với giọng ca rất khoẻ và cũng rất riêng này. Cô đã từng đoạt nhiều giải ca hát hoặc được vinh danh ở Việt Nam và ngoại quốc. Mỹ Tâm không chỉ trình bày nhạc phẩm của các nhạc sĩ sáng tác khác mà cô cũng đồng thời sáng tác nhạc chẳng hạn như nhạc phẩm “Mãi Yêu” được viết cùng nhạc sĩ Nguyễn Quang, “Vì Đâu”, “Nụ Hôn Bất Ngờ”…. Cô cũng được mọi người biết đến với nhạc phẩm Tóc Nâu Môi Trầm. Với cá tính đặc biệt, Mỹ Tâm đã được một số người ví với nữ danh ca Khánh Ly ở chỗ cô cảm nhận bài hát một cách rất tự nhiên qua âm thanh tiết tấu của nó.
Medicare Open Enrollment Period (Kỳ Ghi Danh Mở) cho Medicare hàng năm diễn ra từ ngày 15 tháng 10 năm 2024 đến ngày 7 tháng 12 năm 2024. Ngoài ra, Kỳ Ghi Danh Mở cho Bảo Hiểm Y Tế tại Tiểu Bang sẽ diễn ra từ ngày 1 tháng 11 năm 2024 đến ngày 15 tháng 12 năm 2024, một số Tiểu Bang khác sẽ kéo dài đến ngày 15 tháng 1 năm 2025.
Sky River Casino hào hứng thông báo chương trình khuyến mãi mới thú vị, các chương trình biếu tặng đang tiếp diễn và giải độc đắc lũy tiến gần đây, các yếu tố củng cố vị thế sòng bạc Sky River làm điểm đến đánh bạc hàng đầu ở Bắc California.
Có thể bạn đã từng thắc mắc tại sao Ngày bầu cử lại được tổ chức vào ngày Thứ Ba. Lẽ ra, việc mở cửa các điểm bỏ phiếu vào cuối tuần có vẻ thuận tiện hơn đối với hầu hết cử tri. Câu trả lời đơn giản là nó đã bắt đầu theo cách đó từ rất lâu rồi và chỉ bị trì hoãn, tiếp tục vào năm 2024 với Ngày bầu cử vào thứ Ba, ngày 5 tháng 11/2024. Sau đây là cách nhìn lại về cách truyền thống bầu cử vào thứ Ba bắt đầu.
Trong suốt cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm nay, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã chọn cách giữ im lặng, với thông điệp duy nhất được đưa ra là "một vấn đề nội bộ của Mỹ". Và bình luận duy nhất vào hôm thứ Tư lại rất thận trọng. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mao Ning đã khẳng định rằng họ hy vọng vào "sự chung sống hòa bình" và tôn trọng lẫn nhau. Tuy nhiên, có nhiều dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh đang hài lòng với kết quả cuộc bầu cử, và có thể coi đó là cơ hội để củng cố vị thế của mình trên trường quốc tế.
Nhiễm trùng là một trong những nguy cơ lớn nhất trong phẫu thuật cấy ghép, đặc biệt là khi đưa vật liệu lạ vào cơ thể. Một phương pháp mới, phát triển tại Đại học Kỹ thuật Chalmers ở Gotenborg, Thụy Điển, có thể giúp giải quyết vấn đề này một cách hiệu quả bằng cách sử dụng các thanh vàng với kích thước nano được làm nóng lên để tiêu diệt vi khuẩn.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.