Trẻ em và thanh thiếu niên cần được bảo vệ an toàn trực tuyến. Vấn đề là làm sao để có biện pháp vẹn toàn. (Nguồn: pixabay.com)
Mối quan hệ giữa xã hội và tuổi vị thành niên khá là phức tạp. Chúng ta vừa muốn bảo vệ và chăm sóc lứa tuổi này như khi còn là trẻ em, nhưng cũng muốn giúp các em trở nên độc lập và tự chủ. Trong quá trình này, thanh thiếu niên phải đối mặt với nhiều rủi ro và thách thức, từ việc học cách tự lập, xây dựng mối quan hệ với bạn bè, tới phát triển bản thân và thậm chí là phải học hỏi từ những sai lầm.
Thế giới kỹ thuật số mang đến cho thanh thiếu niên cả những nguy hại lẫn cơ hội mới, và điều này đã làm dấy lên tranh cãi về vấn đề sử dụng mạng xã hội của tuổi vị thành niên.
Mối lo ngại về cách thanh thiếu niên (từ 13 đến 17 tuổi) sử dụng mạng xã hội đã thúc đẩy các tiểu bang và chính phủ liên bang đề ra nhiều biện pháp nhằm kiểm soát và bảo vệ lứa tuổi này khi sử dụng Internet và mạng xã hội. Theo Khuyến nghị của Y Sĩ Trưởng về Truyền Thông Xã Hội và Sức Khỏe Tâm Thần Thanh Thiếu Niên (Advisory on Social Media and Youth Mental Health) được công bố ngày 23/5/2023, chính quyền Biden đã thành lập Lực Lượng Đặc Nhiệm về Sức Khỏe và An Toàn Trực Tuyến Cho Trẻ Em (Kids Online Health and Safety Task Force).
Khi xem xét vai trò của chính phủ liên bang trong việc thiết lập các quy định về vấn đề sử dụng mạng xã hội của thanh thiếu niên, nhiều chuyên gia tin rằng cần phải đảm bảo các biện pháp và quy định không chỉ tập trung bảo vệ thanh thiếu niên trước nguy cơ bị thương mại hóa danh tính, mà còn cần phải cân nhắc hỗ trợ cho nhu cầu được tự do và giao tiếp xã hội của các em.
Các bác sĩ nhi khoa từ Trung Tâm Phát Triển Truyền Thông Xã Hội và Sức Khỏe Tâm Thần Thanh Thiếu Niên của Viện Hàn Lâm Nhi Khoa Hoa Kỳ sẽ không đề cập đến bất kỳ điều luật hiện hành nào, mà chỉ nói tới những yếu tố quan trọng mà bất kỳ chính sách nào liên quan đến trẻ em và công nghệ cũng nên xem xét.
Luật thế nào thì là lý tưởng?
Trách nhiệm: đây là điều quan trọng nhất để đảm bảo hiệu quả của bất kỳ đạo luật nào về an toàn trực tuyến cho trẻ em. Các nền tảng trực tuyến cần phải được thiết kế phù hợp với nhu cầu của trẻ em và thanh thiếu niên, thay vì chỉ chú trọng vào mục tiêu tăng cường tương tác và doanh thu.
Các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư mặc định cũng rất quan trọng. Trẻ em và thanh thiếu niên thường nhận được liên lạc từ người lạ, dù cho các em không muốn. Những người lạ này được gọi là “randos,” thường là các nhà tiếp thị đang muốn quảng cáo sản phẩm hoặc dịch vụ của mình, hoặc cũng có thể là những kẻ xa lạ đang muốn tiếp cận các em với mục đích không rõ ràng. Thanh thiếu niên thường rỉ tai nhau những cách để giữ an toàn khi sử dụng Internet và mạng xã hội, nhưng không phải tất cả đều có hiệu quả.
Các biện pháp để ngăn chặn lạm dụng tình dục trẻ em trên Internet hiện nay chưa đủ hiệu quả. Các dự luật có thể tập trung vào một số biện pháp hữu ích, bằng cách hạn chế người lạ tiếp cận với thanh thiếu niên một cách dễ dàng trên Internet. Đầu tiên, các trang mạng xã hội có thể đặt tài khoản của trẻ em và thanh thiếu niên theo mặc định ở chế độ riêng tư. Khi đó, chỉ những người bạn và cộng đồng mà các em đã chấp nhận hoặc tìm kiếm mới có thể tiếp cận thông tin của các em. Việc quan trọng thứ hai là nên khuyến khích các nền tảng trực tuyến hợp tác với nhau để nhận diện và gắn cờ những người dùng có tiềm năng gây nguy hiểm và là mối đe dọa.
Cách hữu ích khác của các luật về an toàn trực tuyến cho trẻ em là yêu cầu các nền tảng trực tuyến phải cải thiện quyền truy cập và kiểm soát các cài đặt. Một thách thức mà người dùng mạng xã hội ở mọi độ tuổi đều gặp phải: là tìm kiếm và điều chỉnh các cài đặt có sẵn khác nhau. Các cài đặt này nên được chuẩn hóa để dễ dàng truy cập hơn, thay vì phải mò mẫm và bấm chuột khắp nơi để tìm ra các cài đặt bảo vệ ẩn bên trong cài đặt ứng dụng. Thanh thiếu niên nên có nhiều quyền kiểm soát hơn trong việc sử dụng các nền tảng, bao gồm quyền kiểm soát nội dung, đặt lại hoặc cập nhật thuật toán, cũng như xóa thông tin hoặc tài khoản.
Ngoài ra, biện pháp cấm thu thập dữ liệu từ những người dùng trẻ tuổi cũng sẽ có hiệu quả. Dữ liệu về hành vi (behavioral data) từ dấu vết kỹ thuật số (digital breadcrumbs) trên Internet tiết lộ rất nhiều thông tin về người dùng. Các công ty công nghệ sử dụng dữ liệu này để phân loại người dùng vào các nhóm, từ đó dự đoán người dùng sẽ mua hoặc bấm chuột vào những nội dung gì trong tương lai. Tuy nhiên, việc làm này là vô đạo đức, vì có thể bị sử dụng để lợi dụng những khía cạnh nhạy cảm của người dùng, đặc biệt là những người có khuynh hướng tự tổn hại bản thân hoặc khả năng kiểm soát cảm xúc kém, dễ bị ảnh hưởng. Việc thu thập dữ liệu trực tuyến để định hình hành vi người dùng cũng không phù hợp với quá trình phát triển lý tưởng của thanh thiếu niên: các em cần được khám phá, trải nghiệm và thay đổi để trưởng thành; nhưng lại bị các trang web và ứng dụng đẩy vào những khuynh hướng nhất định nào đó để kiếm lợi nhuận.
Pháp luật cũng có thể yêu cầu các công ty công nghệ phải nghiêm túc xem xét những vấn đề mà người dùng báo cáo. Các công ty có thể làm rõ quy trình báo cáo nội dung hoặc những người dùng có vấn đề, và những bước sẽ thực hiện sau khi nhận được báo cáo. Theo các chuyên gia, thanh thiếu niên không báo cáo vấn đề với các nền tảng trực tuyến vì cho rằng có báo cáo cũng vô ích, chẳng được tích sự gì. Có một số cách tiếp cận khả thi, bao gồm báo cáo trực tiếp cho các nền tảng, hoặc chỉ định một bên trung gian ghi nhận những báo cáo về các tương tác có vấn đề trên các nền tảng.
Các nhà lập pháp cũng có thể tập trung vào việc giảm thiểu tác động của thông tin sai lạc. Đây là một vấn đề khác mà thanh thiếu niên thường gặp phải, và với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), việc tạo ra và lan truyền thông tin sai lạc đang ngày trở nên phổ biến hơn. Để giải quyết vấn đề này, có thể buộc các nền tảng trực tuyến phải đóng dấu mờ (watermark) những nội dung do AI tạo ra. Ngoài ra, các nền tảng cũng có thể ngăn chặn sự lan truyền của các thông tin không đáng tin cậy bằng cách xác định các nhà sản xuất nội dung lớn (super-producers), và hạn chế về số lượng bài đăng của họ, nhằm tránh tình trạng tắc nghẽn luồng tin của mọi người.
Chính phủ liên bang cũng có thể tài trợ cho thêm nhiều nghiên cứu. Mặc dù trong thập niên qua, có rất nghiên cứu về truyền thông xã hội đã được thực hiện, nhưng vẫn còn thiếu các tiêu chuẩn chung về định dạng dữ liệu, các chỉ số để đo lường những khái niệm quan trọng và các biện pháp can thiệp để tăng cường sự vui khỏe cho mọi người. Việc tài trợ cho các nghiên cứu, bao gồm cả các dự án có sự tham gia của các nhà nghiên cứu từ chính phủ, học viện và ngành công nghiệp, sẽ giúp cho lĩnh vực này tiến bộ và đổi mới.
Cuối cùng, luật pháp có thể hỗ trợ trong việc xác định độ tuổi của người dùng. Để tăng cường bảo vệ cho thanh thiếu niên, các nền tảng trực tuyến cần đảm bảo biết được liệu người dùng có phải là vị thành niên hay không. Tuy nhiên, việc đảm bảo độ tuổi và xác định độ tuổi là những vấn đề phức tạp, và đang được nghiên cứu bởi các nhà nghiên cứu, nhà lập pháp và nhà phát triển công nghệ, để tìm ra cách thức thực hiện mà không làm ảnh hưởng đến quyền riêng tư của người dùng. Một trong những biện pháp khả thi là thiết lập một cài đặt mới, cho phép các thiết bị chỉ ra cho các nền tảng, trình duyệt và ứng dụng biết người dùng thuộc vào nhóm tuổi nào. Sau đó, họ có thể triển khai các biện pháp bảo vệ phù hợp cho những người dùng trẻ tuổi.
Luật thế nào thì là có hại?
Các quy định yêu cầu sự cho phép của phụ huynh sẽ không tốt. Cách tiếp cận hạn chế này sẽ giới hạn quyền truy cập vào những chốn an toàn cho nhiều thanh thiếu niên, và còn những trẻ vị thành niên không có gia đình hoặc không được gia đình quan tâm thì sao? Những cách tiếp cận kiểu này cũng chồng thêm gánh nặng lên vai phụ huynh, biến họ thành người kiểm soát, đưa ra mọi quyết định về việc được vào trang nào, không được vào trang nào. Điều này có thể làm tăng mâu thuẫn và xung đột trong gia đình.
Việc buộc đóng cửa các trang mạng xã hội nhất định cũng có vấn đề. Chỉ trích riêng từng nền tảng không giải quyết được các vấn đề chung về thiết kế và mô hình kinh doanh tập trung vào lợi nhuận, vốn đã mang tính hệ thống và tồn tại trong toàn bộ ngành.
13 là độ tuổi tối thiểu chung cho các nền tảng truyền thông xã hội. Áp đặt giới hạn độ tuổi từ 13 đến 16 cũng sẽ không ích lợi gì. Không có bằng chứng rõ ràng chỉ ra độ tuổi nào là phù hợp nhất cho tất cả thanh thiếu niên. Đối với những bạn trẻ 13 tuổi, việc muốn kết nối trực tuyến với bạn bè cùng trang lứa là khuynh hướng phát triển phù hợp với độ tuổi các em.
Bản thân thanh thiếu niên tự thấy cần phải đạt các mốc phát triển trước khi được phép sử dụng mạng xã hội, và cũng tự biết rằng mỗi cá nhân các em có thể đạt được những mốc này ở tuổi khác nhau. Nói cách khác, một số em không gặp vấn đề gì khi bước vào tuổi 13, trong khi các bạn khác có thể vẫn gặp khó khăn với mạng xã hội khi đã 17 tuổi. Quá tập trung giới hạn độ tuổi có thể khiến các nhà lập pháp sao nhãng trong việc đảm bảo các nền tảng phải tuân thủ các quy định và phương pháp tốt nhất cho tất cả mọi người.
Luật lệ không phải là toàn năng
Thanh thiếu niên thường tự lên mạng và giao tiếp trực tuyến mà không có sự giúp đỡ từ người lớn. Cần có các phương pháp để giáo dục và thu hút phụ huynh – cùng với cộng đồng – tham gia hỗ trợ thanh thiếu niên khi các em bước vào thế giới trực tuyến.
Các vấn đề quan trọng khác, bao gồm vấn đề bắt nạt trực tuyến, sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên và sự mệt mỏi của phụ huynh, có thể cần các phương pháp và chính sách riêng biệt. Tuy nhiên, chỉ riêng chính sách sẽ không thể giải quyết hết tất cả các vấn đề phức tạp và chồng chéo lên nhau trong thế giới kỹ thuật số.
Cần làm gì và nên làm gì
Pháp luật là một cách tiếp cận mạnh mẽ để cải thiện an toàn trực tuyến cho giới trẻ. Điều quan trọng là phải nhận ra rằng, thanh thiếu niên, là những người sử dụng mạng xã hội nhiều nhất, cũng có những ý tưởng sâu sắc của riêng mình về cách thiết kế và kiểm soát mạng xã hội để tăng cường an toàn cho bản thân.
Các gia đình và những người làm việc với thanh thiếu niên cũng cần nguồn lực để hỗ trợ các em tốt hơn. Trung Tâm Xuất Sắc về Truyền Thông Xã Hội và Sức Khỏe Tâm Thần Thanh Thiếu Niên đang tìm cách cung cấp những tài nguyên đó thông qua cổng thông tin và hỏi đáp, các khóa học, hội thảo, tài liệu, sách và các nguồn thông tin khác được cập nhật thường xuyên.
Cuối cùng, người lớn chính là tấm gương cho con em mình trong việc sử dụng các thiết bị công nghệ và mạng xã hội. Nhiều bạn trẻ tâm sự rằng cha mẹ chỉ lo ‘lướt’ mạng xã hội mà không tương tác nhiều với con cái, và có ảnh hưởng tiêu cực tới các em. “Lá vàng là bởi đất khô. Nhìn cây sửa đất, nhìn con sửa mình.” Người lớn cần phải là tấm gương cho con em. Xin hãy đặt điện thoại xuống để dành thời gian có mặt trong tuổi dậy thì của các con – một giai đoạn quan trọng, đầy rối ren và hỗn loạn, nhưng cũng rất tuyệt vời.
Cung Đô biên dịch
Nguồn: “Online child safety laws could help or hurt – 2 pediatricians explain what’s likely to work and what isn’t” được đăng trên trang TheConversation.com.
Gửi ý kiến của bạn
