Bốn Mùa Lá Rụng
Thích Thái Hòa
Trong văn học cũng như trong thực tế, người ta thường đề cập đến mùa thu có lá rơi, nhưng ít ai lại thấy thực tế hơn, chính xác hơn là trong bốn mùa, mùa nào cũng có lá rơi rụng cả.
Người ta thường thấy mùa xuân hoa nở, nhưng ít người thấy mùa xuân có lá rụng. Chính không thấy mùa xuân có lá rụng, khiến cho nhiều người đã định hướng cuộc đời của mình một cách mơ hồ, không thực tiễn.
Trong mùa xuân có mặt của cả mùa đông và mùa hạ, trong mùa hạ có mặt của cả mùa xuân và mùa thu, trong mùa thu có mặt của cả mùa hạ và mùa đông, và trong mùa đông đều có mặt của cả mùa thu và mùa xuân, đó là cách nhìn hết sức thực tiễn của thiền quán.
Và cách nhìn thực tiễn và chính xác hơn nữa, là trong mỗi mùa đều có chất liệu của cả ba mùa kia, nên mùa nào cũng cóù lá rụng và mùa nào cũng có hoa nở cả.
Bằng cái nhìn thiền quán ấy, ta mới khám phá ra nơi tự thân của chính ta và của những người chung quanh ta, với bất cứ độ tuổi nào cũng có thể nở hoa và với bất cứ độ tuổi nào cũng có thể rơi rụng và với độ tuổi nào ta cũng có niềm vui và nỗi buồn của chính độ tuổi ấy.
Chúng ta đừng bao giờ nghĩ rằng, tuổi già không có niềm vui và tuổi trẻ không có nỗi buồn. Hiện nay giới trẻ, có những vị có rất nhiều nỗi buồn, có những vị buồn cho số phận hẩm hiu của chính mình, có những vị buồn cho hoàn cảnh của gia đình mình, cha và mẹ không hòa thuận với nhau, anh và em không có sự thương yêu tương kính, tương thuận nhau, nhưng cũng có những vị buồn vì cho rằng:
“Lũ chúng ta đầu thai lầm thế kỷ
Bị quê hương ruồng bỏ giống nòi khinh”.
Cảm giác rằng, mình sinh ra đời không đúng lúc và sai lầm thời đại, đó là những cảm giác thất vọng và khổ đau, nhưng cảm giác thất vọng và khổ đau hơn nữa, là mình đã vọng tưởng rằng, mình đã bị quê hương ruồng bỏ, mình đã bị giống nòi khinh! Và nếu ta sống với những cảm giác như vậy, thì cuộc đời của ta bốn mùa đều là lầm lũi và trở nên băng giá.
Trong tất cả chúng ta, đến hành tinh này đều là thụ động và rồi ta từ giã hành tinh cũng là thụ động. Ta đâu có tự sinh mà cha mẹ của ta sinh, khi sinh rồi ta đâu có muốn chết, mà cái chết vẫn đến với ta bất cứ lúc nào và bất cứ ở đâu. Nên ta không có thẩm quyền để chọn lựa sự sinh ra và sự chết đi của ta ngay từ buổi ban đầu. Ngay từ buổi đầu ta có thẩm quyền chọn lựa đâu mà lầm với không lầm! Khi nào ta có thẩm quyền chọn lựa cha mẹ, dòng họ và thời đại hay xã hội đểø ta sinh ra mà ta sinh ra không đúng với những gì mà ta đã chọn lựa, thì đó mới gọi là lầm, nhưng thử hỏi trong tất cả chúng ta ai là người không lầm?
Vì là thụ động trong sự sinh ra và trong cái chết đi, nên đầu thai lầm thế kỷ là điều khó tránh khỏi, nhưng khi lớn lên ta đã được học hành và ta đã có ý thức đối với cuộc sống, mà ta chọn cho ta một cách sống hay một định hướng sai lầm, đó mới là điều thật đáng than trách. Và điều đáng than trách hơn nữa, là do ta đã chọn cách sống và định hướng sai lầm, nên ta đã bỏ dòng họ và quê hương của ta và rồi ta có cảm giác là ta bị quê hương ruồng bỏ giống nòi khinh! Nhưng thực ra, chẳng có quê hương nào ruồng bỏ mình mà do mình mặc cảm quê hương, rồi trốn chạy; và chẳng có ông bà nào trong dòng họ mà khinh con cháu, nhưng do con cháu vì mặc cảm tự tôn hay mặc cảm tự ty mà chạy theo tà kiến, nên không những quên mất dòng họ mà còn kết án dòng họ!
Quên mất dòng họ, chính là quên mất quê hương và quên mất quê hương là quên mất đường về. Đối với tuổi trẻ đánh mất quê hương, chính là đánh mất bản chất mùa xuân của chính mình. Và đối với tuổi già cũng có những vị đã đánh mất quê hương và dòng họ của chính họ, nên họ đã trầm mình trong những tháng ngày đông giá lạnh. Nhưng cũng có những vị đã tìm ra được những niềm vui thanh khiết, trong những ngày còn lại của đời người và họ sống hết sức có ý nghĩa, và họ đã tạo ra được mùa xuân cho chính họ vào tuổi già, đồng thời họ cũng đã tạo ra được mùa xuân cho cả con cháu của họ.
Bởi vậy, mùa thu hay mùa đông, mùa xuân hay mùa hạ của thiên nhiên là có ước lệ của thời gian nhất định, nhưng mùa thu hay mùa đông, mùa xuân hay mùa hạ thuộc về tâm hồn của con người là bất định về thời gian, nghĩa là có khi chỉ cần trong một khoảnh khắc mà sự sống con người trở thành vĩnh cửu và vô hạn, nhưng cũng có khi, con người kéo lê đời mình cả trăm năm trong vô vọng, mà chẳng có một chút ý nghĩa nào, ngoài sự lo lắng và sợ hãi, ngoài việc sống để giành giựt hơn thua, để rồi tạo ra mùa hè nóng bức hay mùa đông băng giá cho nhau!
Thực sự, trong cuộc sống của con người, ở nơi nào có đấu tranh, có giành giựt, thì ở nơi đó có sự oi bức của mùa hạ, chính sự oi bức của mùa hạ ấy, mới làm cho đời sống của con người bị chết ngột không có lối thoát; chính cái oi bức của mùa hạ ấy, mới đốt cháy hết sạch mọi hạnh phúc trong đời sống của con người. Sự oi bức do mùa hạ của thiên nhiên đem lại, con người có thể vượt qua được bằng những tiện nghi của khoa học hiện đại, nhưng sự oi bức của mùa hạ trong tâm hồn, thì không có một văn minh khoa học nào có thể giúp ta vượt qua, ngoài sự thiền quán để an tịnh tâm ý và nuôi dưỡng chất liệu từ bi trong ta.
Và sự băng giá hay lạnh cóng của khí hậu thiên nhiên mùa đông, ta cũng có thể sử dụng những tiện nghi của khoa học hiện đại để vượt qua, nhưng sự băng giá và lạnh buốt của tâm hồn, thì cho dù những tiện nghi của khoa học có hiện đại đến bao nhiêu đi nữa, cũng không thể giúp ta vượt ra khỏi tình trạng ấy. Ta có thể vượt ra khỏi tình trạng ấy, khi nào ta biết bật ngọn đèn chánh niệm ở nơi tâm ta lên, khi tâm ta đã có ngọn đèn chánh niệm, ta biết rõ ta đang hiện hữu với tất cả những gì toàn vẹn trong từng giây, từng phút của sự sống, và mỗi giây phút đi qua đời ta là mỗi giây phút sống động nhiệm mầu, là mỗi giây phút đưa ta đi đến với thời gian không giới hạn, với không gian vô cùng.
Thực sự, không có sự sống nào gọi là sự sống khép kín, bản chất của sự sống là mở. Ta phải mở và thả ra tất cả những gì mà ta đã nắm bắt trong một đời người. Ta phải buông thả những ý niệm và những tri giác sai lầm trong ta về thời gian và không gian ra. Ta phải thả mùa xuân trong đời sống của ta ra, thì mùa hạ trong đời sống của ta không có lý do gì để có mặt. Trong đời sống của ta, mùa hạ đã không có lý do để có mặt, thì mùa thu và mùa đông cũng theo đó mà lặng yên.
Buông bỏ mùa xuân, nghĩa là buông bỏ mọi hạt giống vô minh, tham ái và hưởng thụ ở trong tâm thức ta, vì trong đời sống của con người, mùa xuân được tạo nên bởi những chất liệu này, mà không phải là những chất liệu của chánh niệm, tuệ giác và tình thương, nên mùa xuân ấy là mở đầu cho một sự sống hạnh phúc mơ hồ, mà thất vọng và khổ đau chắc chắn sẽ xuất hiện ở trong mùa hạ và trong những mùa kế tiếp của đời người.
Bằng đôi mắt thiền quán, khi ta thở vào hay ra là ta phải có ý thức toàn thân, chính ý thức ấy, khiến ta có thể tạo ra mùa xuân đầy sức sống, đầy ý vị cho ta suốt cả chiều dài, chiều rộng, chiều cao và chiều sâu của cuộc sống, từ những yếu tố sinh học và tâm học ở trong ta.
Thở với ý thức toàn thân là ta phải có ý thức về toàn thể không gian và thời gian trong lúc ta đang thở. Đối với không gian, hơi thở của ta liên hệ chặc chẽ với không khí, với hơi ấm, với thể lỏng và với thể rắn, đồng thời nó gắn chặt với các bộ phận sinh học khác ở trong cơ thể của ta.
Và quan trọng hơn hết là một khi hơi thở của ta đã gắn chặt được với không gian tâm thức, thì bấy giờ những hạt giống khổ đau ở trong tâm thức ta từ từ lắng yên và chuyển hóa. Lúc ấy mùa xuân đối với ta không gọi mời mà nó vẫn đến, không cần duy trì mà nó vẫn hiện hữu. Nó hiện hữu một cách thanh cao với ý nghĩa toàn vẹn và không có giới hạn.
Thở với ý thức toàn thân là ta ý thức rõ, ở trong thân thể ta từ đầu đến chân không có chỗ nào là không có mặt của hơi thở và trong các bộ phận của cơ thể, không có bộ phận nào là không gắn liền và không liên hệ với hơi thở. Chính hơi thở chánh niệm với ý thức toàn thân, chúng tạo ra năng lực mùa xuân hiện thực cho các bộ phận sinh học trong ta.
Sở dĩ, hơi thở và các bộ phận trong cơ thể, chúng gắn liền được với nhau là do chúng không có tự tính cho chính nó. Hơi thở không có tự tính cho chính nó, nên hơi thở có thể đến và hòa nhập vào với bất cứ bộ phận nào của cơ thể và có thể trở thành một với các bộ phận ấy.
Và các bộ phận trong cơ thể cũng vậy, chúng không có tự tính cho chính nó, nên chúng mới tiếp nhận hơi thở một cách tự nhiên. Hơi thở đi vào và hiện hữu ở trong các bộ phận và các bộ phận đi vào và hiện hữu ở trong hơi thở mà không hề có một sự chướng ngại nào cả.
Bởi vậy, khi thiền quán ta thấy rõ tự thân của ta vốn là “Nhất chân pháp giới”, nghĩa là vũ trụ đang hiện hữu ở trong sự thuần nhất chân thực. Sự hiện hữu này không làm trở ngại đối với sự hiện hữu kia, sự hiện hữu kia không làm trở ngại đối với sự hiện hữu này. Chúng hiện hữu trong nhau, để cùng nhau tạo ra một sự sống vô cùng, hay là một mùa xuân bất tận.
Đối với thời gian, khi ta thở với ý thức toàn thân, thì ta thấy cả bốn mùa đều có mặt trong nhau và bốn mùa đều có mặt trong từng hơi thở của ta. Ta thở vào và ra dài, hay ta thở vào và ra ngắn, thì sự vào và ra của hơi thở, nó liên hệ chặc chẽ từ không gian vật lý đến không gian tâm thức trong đời sống của ta. Và khi ta thở vào và ra dài hay ta thở vào và ra ngắn, thì sự dài ngắn của hơi thở, chúng có liên hệ chặc chẽ từ thời gian vật lý đến thời gian tâm thức trong đời sống của ta.
Không gian vật lý dù lớn mấy cũng nhỏ so với không gian tâm thức và thời gian vật lý dù dài mấy cũng ngắn so với thời gian tâm linh, nên khi thiền quán, có khi ta chỉ ngồi yên lặng để nhìn kỹ tâm ta, mà trong khoảnh khắc ta thấy cả mười phương vô tận thế giới, hay ta ngồi yên lắng để cảm nhận niềm vui của tâm chỉ mới thoáng chốc mà đã trải qua mấy mùa sương tuyết, hay khi ta hẹn ai và chờ đợi thì thời gian vật lý mới chỉ đi qua mấy phút mà ta có cảm giác lâu như thế kỷ.
Bởi vậy, không gian của tâm là không gian vô cùng, nên ta đi mãi trong đó mà không bao giờ chạm phải bởi bất cứ một biên cương nào cả. Và thời gian của tâm là thời gian vô tận, nên sống và chết ta cứ đi mãi ở trong đó, và ẩn hay hiện của chúng, chỉ là những trò chơi đuổi bắt, khi gió nghiệp thổi lên, khiến những ngọn sóng ái triều chập chùng khởi sinh vô tận.
Nhưng, một khi gió nghiệp lắng yên, sóng thức không còn có điều kiện để sinh khởi, biển tâm hoàn toàn an tịnh, không còn gợi lên một tý sóng cồn, bấy giờ ta sống trong biển tâm ấy, thì không gian chính là thời gian và thời gian chính là không gian, chúng không phải là một mà cũng không phải khác. Ở nơi đó mọi ý niệm hoàn toàn lắng yên. Thực tại vốn không có ý niệm, nếu ta sử dụng ý niệm để ý niệm về thực tại, thì thực tại đó là thực tại của ý niệm mà không phải là thực tại của thực tại.
Khi ta sử dụng ý niệm để phán xét và cảm nghiệm niềm vui và nỗi buồn của cuộc sống, thì chính cái ta đang sống và đang tiếp xúc để cảm nghiệm ấy, là cái đang sinh diệt, chúng là trò chơi được biểu hiện từ tâm thức. Và hẳn nhiên, thế giới mà ta đang sống và đang cảm nghiệm như thế, thì cả bốn mùa đều có lá rơi, chứ không phải chỉ có mùa thu mới có lá rơi và ta cũng có thể rơi bất cứ lúc nào và bất cứ ở đâu, đó là một sự thực của cuộcï sống, nó luôn luôn xảy ra cho ta và cho những người chung quanh ta là như vậy.
Nguồn:
https://thuvienhoasen.org/a40014/bon-mua-la-rung
.... o ....
Four Seasons of Falling Leaves
Author: Thích Thái Hòa
Translated by Nguyên Giác
In literature as well as in reality, people often refer to autumn as the season of falling leaves. However, few people realize that in all four seasons, leaves actually fall.
People often see flowers blooming in spring, but few notice the falling of spring leaves. The absence of fallen leaves in spring has caused many people to lead their lives in a vague and impractical manner.
In spring, there are elements of both winter and summer. In summer, there are elements of both spring and autumn. In autumn, there are elements of both summer and winter. And in winter, there are also elements of autumn and spring. That is a very practical perspective on meditation.
Meanwhile, a more practical and accurate view is that in each season, there is material from all three other seasons. Therefore, in every season, there are fallen leaves and blooming flowers.
With that contemplative gaze, we realize that both within ourselves and in those around us, regardless of age, we have the ability to flourish and decline. At any age, we experience the joys and sorrows that come with it.
We should never think that old age has no joy and youth has no sadness. Nowadays, many young people experience a great deal of sadness. Some feel sad due to their own tragic circumstances, while others are saddened by the strained relationship between their parents or the lack of love and respect among siblings. Additionally, there are individuals who experience sadness for more profound reasons.
We were reborn in the wrong century,
forsaken by our homeland, and rejected by our own people.
(Excerpted from a poem by Vũ Hoàng Chương)
When you feel like you were born in the wrong time and era, you experience disappointment and suffering. However, the feeling of disappointment and suffering is even greater when you mistakenly believe that you have been abandoned by your homeland and despised by your own race! If you live with such feelings, then all four seasons of your life will be miserable and frozen.
We all come to this planet passively, and when we leave the planet, we will also depart passively. We are not born by ourselves but by our parents. Once we are born, we do not want to die, but death can still come to us at any time and in any place. So, we do not have the authority to choose our birth and death from the beginning. Right from the beginning, we have no freedom to choose and make no mistakes! When we do not have the ability to choose our parents, our family, the era, or the society in which we are born, and it does not align with our preferences, then that is considered a mistake. But let's ask, among all of us, who is not wrong?
We are born and will die passively, so it is difficult to avoid the feeling of being born in the wrong century. However, when we grow up, receive higher education, and gain a sense of purpose in life, but choose the wrong path or direction, it is truly lamentable. What is even more lamentable is that if we have chosen the wrong way of life and direction, we may find ourselves leaving our family and homeland, only to feel abandoned by our homeland and disrespected by our people. In fact, there are no people who are abandoned by their homeland, but only those who have conflicting feelings towards their homeland and choose to leave. Similarly, there are no grandparents in the family who despise their children and grandchildren. However, it is possible that the children and grandchildren, due to their own issues with self-esteem or feelings of inferiority, may adopt misguided beliefs. As a result, they not only forget their family heritage but also go as far as condemning their own family.
When it is said that a person has forgotten their family lineage, it means that they have also forgotten their homeland and the path back to their heritage. When a young person loses their homeland, they lose their own essence of spring. There are also elderly individuals who have lost their homeland and family, and as a result, they suffer during the cold winter days. But there are also those who have found pure joy in the remaining days of their lives. They live meaningfully, creating a season of spring for themselves in their old age. Simultaneously, they also create a season of spring for their children and grandchildren.
Therefore, nature's autumn, winter, spring, and summer have a certain time convention. But whether autumn, winter, spring, or summer belongs to the human mind is uncertain in conventional times. That means sometimes, in just a moment, human life becomes eternal and limitless. However, there are also times when people drag their lives for hundreds of years in vain, without any meaning. Many of them live in worry and fear, constantly competing for gain and loss, and inadvertently creating hot summers or icy winters for each other!
In human life, wherever there is struggle and competition, there is the oppressive heat of summer. The intense heat of such summers suffocates people's lives, leaving them with no escape and eroding all the happiness from their existence. Meanwhile, the detrimental heat caused by nature's summer can be mitigated by humans through the advancements of modern science. As for the oppressive heat of summer, there is no technological solution that can help us overcome it. Instead, we can turn to meditation to calm our minds and cultivate compassion within ourselves.
While the frost or freezing cold of the natural winter climate can be overcome by heating technologies, the frost and coldness in the human heart cannot be warmed by any kind of heating technology. You can only overcome the icy realm in your mind when you know how to ignite the lamp of mindfulness within your mind. When the lamp of mindfulness comes on, you know clearly that you are present with all that is complete in every second and every minute of life, and every moment that passes through your life is a moment of miraculous life, and that moment takes you to a realm of unlimited time and space.
Actually, there is no such thing as a closed life because the nature of life is open. We must open up and release all that we have held in our lifetime. We must let go and release the incorrect thoughts and knowledge in our minds about time and space. We must allow spring to bloom in our lives; therefore, summer will have no reason to arise in our lives. In our lives, when summer has no reason to arrive, autumn and winter also follow suit and remain quiet.
Letting go of spring means letting go of all the seeds of ignorance, craving, and enjoyment in our minds because, in human life, spring is created by those materials, not the material of mindfulness, wisdom, and love. Thus, such a spring marks the onset of elusive happiness, which eventually gives way to disappointment and suffering that are bound to manifest in the summer and subsequent seasons of human life.
With the eyes of meditation, when we breathe in or out, we must be conscious of our whole body, because it is that awareness that will help us create a spring full of vitality and meaning for us at all lengths, widths, heights, and depths of life via the mental and biological factors inside us.
Breathing with full body awareness means being conscious of the entire space and time while we breathe. Regarding space, our breath is closely related to air, warmth, liquids, and solids and is closely linked to other biological parts of our body.
The most important point is that when our breath is firmly connected to our mental space, the seeds of suffering in our mind will gradually calm down and transform. At that time, spring does not require an invitation from us; it simply arrives. It does not need to be maintained, yet it still exists. Spring then exists in a noble way, with a complete and unlimited meaning.
Breathing with full body awareness means being consciously aware that breath is present throughout our entire body, from head to toe. Every part of our body is connected to and influenced by the breath. It is through practicing mindful breathing with whole-body awareness that the spring energy manifests and becomes a reality for our biological systems.
The reason why breath and body’s parts are linked together is that they do not have their own independent nature. The breath has no inherent nature, allowing it to flow and merge with any part of the body, becoming unified with those parts.
And the same goes for the body’s parts; they have no inherent nature, so they naturally receive breath. The breath enters and exists in the body's parts, and the body's parts enter and exist in the breath without any hindrance.
Therefore, when we meditate, we clearly see that we are inherently "The One True Dharma Realm," which means that the universe exists in true unity. This existence is not an obstacle to another existence, and another existence is not an obstacle to this existence. They exist in each other to create an infinite life or an endless spring together.
In terms of time, when we breathe with full body awareness, we realize that all four seasons coexist with each other, and all four seasons are encompassed within each of our breaths. Whether we inhale and exhale with long breaths or short breaths, the act of breathing connects our physical and mental spaces in our lives. And when we breathe in and out, whether with long breaths or short breaths, the different durations of breaths closely link physical time to mental time in our lives.
No matter how large the physical space may be, it is still small in comparison to mental space. Similarly, physical time, no matter how long, is still short compared to spiritual time. Therefore, when meditating, sometimes we simply sit quietly to closely observe our mind. However, in an instant, we perceive the boundless world in all ten directions. Similarly, when we sit quietly to experience the joy of the mind, even if it is only for a moment, we have traversed several seasons of frost and snow. On the other hand, when we make an appointment with someone and wait, only a few minutes pass in physical time, but it feels like a century.
Therefore, the space of the mind is infinite, and we can explore endlessly without ever encountering any boundaries. The mind's time is infinite, and within this time, we continue to live and die. Whether it remains concealed or becomes apparent, it is merely a game of tag. When the winds of karma blow, they stir up endless waves of passion.
However, when the karmic wind calms down, waves of consciousness no longer have the conditions to arise; the ocean of mind is completely calm and no longer evokes a single wave; then we live in that ocean of mind; then space is time, and time is also space; they are neither the same nor different. In that realm, all thoughts are completely quiet. Reality inherently has no thoughts. If we use thoughts to conceptualize reality, then that reality is the reality of thoughts and not the reality of reality.
When we use our thoughts to judge and experience the joys and sorrows of life, we are essentially turning the very thing we are living and experiencing into a game that is expressed through consciousness. And, of course, if that is the world we live in and experience, dying leaves keep falling in all four seasons, not just in autumn. And we can also fall at any time and in any place. That is a fact of life. It always happens to us and to those around us.
.... o ....