Thích nghi nhất có lẽ là câu hỏi Thương ước Mỹ-Trung được phê chuẩn và thi hành sẽ có ảnh hưởng như thế nào đối với tình hình chính trị và kinh tế của Việt Nam. Muốn trả lời câu hỏi này, trước hết hãy nhìn những điểm chính trong thương ước Mỹ-Trung. Các nhà phân tích nói bản thương ước này đặt nền tảng cho một sự thay đổi sâu sắc nhất trong mối quan hệ Mỹ-Trung kể từ ngày chiếc tầu buôn đầu tiên của Mỹ đến Trung Quốc 216 năm trước đây. Trong thế kỷ 20, nước tư bản lớn nhất vẫn không tạo được sự giao thương đầy đủ với một thị trường đông người nhất thế giới chỉ vì chiến tranh, nội chiến và cách mạng ở Trung Quốc. Bây giờ Mỹ chuẩn bị tiến đến mục tiêu trông đợi từ lâu. Thuế đánh vào hàng Mỹ xuất cảng sang Trung Quốc sẽ hạ từ 25% năm 1997 xuống còn 9% vào năm 2005. Thuế sản phẩm kỹ thuật cao sẽ bãi bỏ. Thuế xe hơi còn giảm mạnh hơn, từ 80% xuống còn 25%. Thuế nông sản Mỹ sẽ giảm từ 31 xuống 14%, trong khi Trung Quốc bắt buộc phải chấp nhận tiêu chuẩn kiểm dịch và vệ sinh quốc tế.
Tóm lại đó là Trung Quốc mở cửa Thị trường cho Mỹ. Trong khi đó thị trường Mỹ đã mở cửa từ lâu, chẳng còn gì để mở nữa. Ngoài ra các công ty Mỹ còn tiến sâu vào thị trường Trung Quốc. Lần đầu tiên các công ty Mỹ được đặt những điểm phân phối hàng trên khắp Hoa lục và được quyền chiếm đến 50% sở hữu các dịch vụ về Internet và viễn liên. Những vụ trí tặc ở Trung Quốc về điện ảnh, nhu liệu điện toán và đĩa nhac CD sẽ bị xử lý theo tiêu chuẩn quốc tế, các dịch vụ về tài chính, bảo hiểm và ngân hàng Mỹ sẽ tiến vào Trung Quốc. Theo Hội Bàn Tròn Kinh doanh, một tổ chức quy tụ các lãnh tụ tổ hợp công ty Mỹ, tiểu bang California, với mức bán 3.5 tỷ đô-la sản phẩm một năm qua Trung Quốc tính theo thống kê năm 1998, sẽ có cơ hội nhiều hơn để bán máy điện toán và trang bị hệ thống network. Tiểu bang Florida thấy có khả năng đưa vào Trung Quốc nhiều nông sản, chỉ riêng trái cây như nho có thể đạt đến 40 triệu đô-la. Các công ty dụng cụ y tế và và kỹ thuật sinh học của Massassuchets sẽ kiếm lời khá nhiều. Texas sẽ hy vọng bán được nhiều bò, còn tiểu bang Washington sẽ thấy số xuất cảng trái bom sang Trung Quốc nhẩy vọt lên đến 75 triệu đô-la.
Nhưng dù với viễn ảnh xuất cảng đầy phấn khởi đó, vẫn không có gì bảo đảm cho Mỹ là sự thâm thủng giao thương với Trung Quốc nay lên đến mức 68 tỷ đô-la một năm sẽ được thuyên giảm. Sự thật việc này còn tùy thuộc vào mức tăng trưởng và hối đoái của hai bên. Và cũng không nên quên một điểm quan trọng. Mỹ không có cánh cửa thị trường nào nữa để mở ra chiêu đãi bạn hàng Trung Quốc, nhưng Mỹ cũng có một thứ đem ra mua việc mở cửa thị trường Trung Quốc. Mỹ dành cho Trung Quốc quy chế tối huệ quốc vĩnh viễn. Những người chỉ trích hỏi: Ký đã vậy, còn thi hành thì sao" Từ năm 1992, Mỹ và Trung Quốc đã ký 4 thỏa ước song phương về mở cửa thị trường, giải quyết vụ tù cải tạo sản xuất hàng hóa, bảo vệ tác quyền và hàng dệt tơ sợi, nhưng việc thi hành vẫn chẳng đi đến đâu.
Về mặt chính trị còn có những dị nghị nghiêm trọng hơn. Những người phê phán nói Mỹ cấp cho Trung Quốc tối huệ quốc thường trực, tức là đã bỏ rơi một vũ khí vô cùng lợi hại để chặn đứng thủ đoạn phổ biến vũ khí của Trung Quốc cũng như nạn vi phạm nhân quyền ở nước này. Khi ra điều trần trước Thượng Viện hồi đầu năm nay, ông John Sweeney, Chủ tịch Tổng công đoàn AFL-CIO, nói Mỹ bỏ cần bẩy thương mại sẽ làm chính quyền Bắc Kinh tiếp tục đàn áp dân của họ và vi phạm mọi tiêu chuẩn hành xử quốc tế, kể cả vấn đề Đài Loan. Những người ủng hộ thương ước cãi lại rằng sự gia tăng thương mại sẽ tiếp tay cho phe chủ trương cải cách ở Trung Quốc, đưa người dân ra khỏi cảnh nghèo khổ, khiến bọn bảo thủ cứng rắn phải buông lỏng tay kìm kẹp. Mặt khác luật cấp tối huệ quốc thường trực cho Trung Quốc đi kèm theo việc lập một ủy ban đặc biệt theo dõi tình hình nhân quyền ở Trung Quốc. Như vậy thương ước lợi hay hại cho bên nào" Nói một cách dung hòa, có lẽ cả hai bên cùng có lợi, nhưng cả hai bên cùng phải chấp nhận những thách thức và hiểm họa.
Còn đối với Việt Nam, viễn tượng không xa lắm là có một “đồng chí” láng giềng 1.3 tỷ người, buôn bán phát đạt, giầu về kinh tế cộng thêm với sức mạnh quân sự. Mạnh về súng lại mạnh về tiền, ông hàng xóm vốn khó chơi, nay trở thành một đối tượng thật đáng ngại. Nhưng đó là chuyện tầm xa, hãy nhìn đến việc ngay trước mắt. Trung Quốc làm mọi cách giao thương lớn với Mỹ và các nước tư bản Tây phương để làm gì vậy" Mục tiêu chiến lược căn bản của nó là tăng trưởng mau để trở thành một cường quốc kinh tế số 1 ở Á Châu. Muốn vậy, việc đầu tiên Trung Quốc cần phải làm là phát triển mạnh hạ tâng cơ sở. Hoa lục đất rộng dân đông, giao thông thiếu sót, muốn cải tiến một hạ tầng cơ sở như vậy Bắc Kinh cần đến một số vốn đầu tư khoảng 750 tỷ đô-la. Đây là số tiền khổng lồ chỉ có Mỹ và các nước Tây phương có thể mang đến. Như vậy toan tính của Trung Quốc là hút hết đầu tư ngoại quốc đổ vào Á châu.
Đừng nói đến những hiểm họa trong tương lai, hãy nhìn đến vấn đề trước mắt. Sự cạnh tranh giành giật đầu tư sẽ hiểm ác, không thiếu gì những đòn hớt tay trên. Vấn đề của Hà Nội là mở mắt ra mà nhìn, chớ không phải tự ru ngủ với thế quân bình nào đó trong mối quan hệ với Hoa Kỳ và Trung Quốc.