"Giam giữ một Cụ già 83 tuổi vô tội, bệnh hoạn, suy nhược cho đến chết. Đó là việc làm vô nhân đạo, là tội cố ý sát nhân", HT. Thích Quảng Độ đã viết thư trên cho UBND Phú nhuận
Công an hăm dọa, bắt đi "làm việc" liên tục nhị vị Hòa thượng Thích Quảng Độ, Thích Đức Nhuận và các Thượng tọa Thích Quảng Huệ, Thích Không Tánh, Thích Tuệ Sỹ, Thích Thanh Huyền, Thích Tâm Ân, Thích Nguyên Lý.
Tăng đoàn Thừa thiên-Huế sẽ tháp tùng với Viện Hóa Đạo đi Quảng Ngãi rước Đại lão Hòa thượng Thích Huyền Quang về Saigon.
26 chư Tăng đại diện các nước Cam Bốt, Hoa Kỳ, Lào, Miến Điện, Tích Lan, Thái Lan và Việt Nam làm lễ Cầu an cho Đại lão Hòa thượng Thích Huyền Quang và Phái đoàn Viện Hóa Đạo tại chùa Diệu Pháp ở Nam California.
Liên tục từ mười ngày qua, Công an và Ủy ban Nhân dân các quận châu thành Saigon đã "mời" chư Tăng giáo phẩm thuộc Viện Hóa Đạo, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, đến "làm việc"về các sinh hoạt của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, mà họ cho là "bất hợp pháp". Nhưng trọng tâm các buổi "làm việc" nhằm ngăn cấm, hăm dọa không được tháp tùng chuyến đi ra Quảng Ngãi rước Đại lão Hòa thượng Thích Huyền Quang về lại Saigon.
Ngày 18.5.01, Công an "làm việc" với Hòa thượng Thích Quảng Độ tại Ủy ban Nhân dân quận Phú Nhuận, trường hợp Thượng tọa Thích Không Tánh không trình diện, thì Công an đến "làm việc" tận chùa Liên Trì ở Thủ đức. Ngày 22.5 "làm việc" với ba Thượng tọa Thích Quảng Huệ, Thích Tâm Ân và Thích Nguyên Lý. Ngày 24.5 "làm việc" với Hòa thượng Thích Đức Nhuận ; ngày 25.5 "làm việc" với hai Thượng tọa Thích Tuệ Sỹ và Thích Thanh Huyền; rồi ngày 28.5 trở lui "làm việc" với Thượng tọa Thích Không Tánh.
Trường hợp cá nhân của từng vị được đem ra khai thác và hù dọa tối đa, nội dung "làm việc" xoáy vào 3 trọng tâm : Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất là một giáo hội "bất hợp pháp" ; cấm không được tán phát các tài liệu ; và cấm không được đi ra Quảng Ngãi rước Đại lão Hòa thượng Thích Huyền Quang về Saigon.
Thành phần chủ trì "làm việc" gồm có Chủ tịch Ủy ban Nhân dân, Công an, Mặt trận Tổ quốc, Ban Tôn giáo, đại diện Tổ dân phố. Số lượng từ 12 đến 20 người và thời gian kéo dài từ 2 đến 3 giờ đồng hồ.
Thái độ chung của chư tôn giáo phẩm được Hòa thượng Thích Đức Nhuận, Cố vấn Chỉ đạo Viện Hóa Đạo, cho biết là : "Mặc dù các lời hằn học, hăm dọa, trấn áp của công an, nhưng chư Tăng đều trầm tĩnh giữ thái độ đại hùng, đại lực, đại từ bi, và làm chủ tình hình lý luận cũng như đối đáp". Ví dụ như khi Công an khẳng định rằng "Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất là bất hợp pháp", Hòa thượng Thích Đức Nhuận liền chỉ bày cho họ biết : "Các ông lầm rồị Pháp lý của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất là 2000 năm lịch sử. Sử sách còn đấy, nhân tâm cũng còn đấỵ Trong khi ấy, ông Hồ Chí Minh và Đảng cộng sản mới xuất hiện trên vũ đài chính trị từ năm 1945 mà thôị Ở thời hiện đại, thì năm 1951, lúc đất nước chưa chia đôi, Phật giáo đã thống nhất tổ chức giữa Tăng, Ni và Cư sĩ suốt ba miền Bắc, Nam, Trung. Các ông đem chuyện luật pháp nói chúng tôi "bất hợp pháp", vậy các ông cho tôi xem một văn bản nào của Nhà nước minh thị rằng Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất bị đặt ra ngoài vòng pháp luật " ". Công an im lặng, rồi chống chế : "Một tổ chức hợp pháp phải nằm trong Mặt trận Tổ quốc, là tổ chức đại diện nhân dân và do dân thành lập". Hòa thượng Thích Đức Nhuận : "Các ông nói kiểu ấy với dân thì được, nói với tôi không được đâu, không qua mắt được tôi đâụ Mặt trận do ông Phạm Thế Duyệt làm chủ tịch, mà ông ấy là đảng viên Cộng sản. Một tổ chức của nhân dân lại do đảng viên Cộng sản làm chủ tịch ư " Hành pháp, lập pháp, tư pháp - tam quyền - là người của các ông nắm giữ cả. Đến như đệ tứ quyền, là báo chí, cũng là các ông cả. Đất nước này có gì là của dân đâu "" Nói đến đây, Công an chuyển qua chuyện khác : "Ông có thực làm cố vấn cho Viện Hóa Đạo không " Ông có theo phái đoàn đi Quảng Ngãi không"". Hòa thượng Thích Đức Nhuận: "Tôi là Cố vấn của Viện Hóa Đạọ Hiện đang yếu bệnh, không biết có sớm bình phục để tháp tùng chuyến đi chăng. Nhưng tôi tán thành việc Viện Hóa Đạo quyết định ra Quảng Ngãi rước Đại lão Hòa thượng Thích Huyền Quang về Saigon. Ngài tuổi già lại bệnh hoạn, 83 tuổi rồi, để cho người ta về chứ sao lại giam giữ, hành hạ mãi như thế " Tôi bảo cho các ông biết, Hòa thượng Thích Quảng Độ làm như thế là gỡ rối cho các ông đấỵ Các ông không khôn ngoan, nhân dân sẽ kết tội các ông thảm sát một Cụ già 83 tuổị Bồ tát sợ nhân, chúng sinh sợ quả. Các ông phải lo sợ gây nhân ác, gây nhân dữ thì mới tránh được cái hậu quả khốc liệt sẽ xẩy rạ Các ông chưa thấy cái quả của đồng bào Thượng nổi dậy đó sao "". Công an : "Ông lại nói chuyện chính trị rồi". Hòa thượng Thích Đức Nhuận : "Các ông hiểu lệch lạc chữ chính trị lắm. Phật giáo chúng tôi chỉ thuần túy tôn giáo, đạo đức. Cái chính trị của chúng tôi là chính trị trong văn hóa, dùng văn hóa hướng dẫn quần chúng đi vào con đường thiện, tránh con đường ác. Các ông mới là những người "làm chính trị" để đàn áp dân lành. Ngay cái Thư mời đi "làm việc" các ông gửi cho tôi, thực tế là Trát đòị Các ông tự xưng là nô bộc của dân, nhưng thực tế các ông muốn làm cha dân!"
Đại khái các cuộc "làm việc" xẩy ra như thế, đối đáp như thế với công an. Chư vị Hòa thượng, Thượng tọa tuy bị mời đi "làm việc" vào những ngày khác nhau, ở những nơi khác nhau, song đều nói lên tiếng nói giống nhau trong tinh thần Vô úy, không sợ hãi, của Phật giáo, một tiếng nói đầy chính nghĩa của quê hương. Dù được Hòa thượng Thích Đức Nhuận phát ngôn hay qua lời phát biểu của các Thượng tọa Thích Không Tánh, Thích Quảng Huệ, Thích Tuệ Sỹ, Thích Thanh Huyền hay Thích Tâm Ân.Thư Hòa thượng Thích Quảng Độ gửi Ủy ban Nhân dân quận Phú nhuận
Sau cuộc làm việc tại Ủy ban Nhân dân quận Phú Nhuận hôm 18.5.01, ngày 19.5 Hòa thượng Thích Quảng Độ nhận được Thư mời đến tiếp tục "làm việc" vào ngày thứ hai 21.5. Nhưng Hòa thượng không đến như đã cảnh báo hôm thứ sáu 18.5. Qua ngày 22.5, Hòa thượng lại nhận thêm thư thúc hối đến trình diện. Nhưng ở lần thứ ba này, Hòa thượng không mở phong thư và gửi trả thẳng Ủy ban Nhân dân Phú Nhuận. Tuy nhiên, Hòa thượng Thích Quảng Độ đã viết bức thư giải thích vì sao Hòa thượng không đến. Toàn văn thư ấy như sau :
"Thanh Minh Thiền viện, ngày 20.5.2001
"Kính gửi Ông Huỳnh Cách Mạng
Chánh văn phòng Ủy ban Nhân dân
Quận Phú Nhuận
"Thưa Ông,
"Sáng nay, lúc 10 giờ ngày 19.5.01, tôi nhận được văn thư số 217/TM-UB đề ngày 18.5.01 mời tôi vào lúc 14 giờ chiều thứ Hai ngày 21.5.01 đến trụ sở Ủy ban Nhân dân quận Phú Nhuận ở số 195, đường Nguyễn Văn Trỗi, phường 11, quận Phú nhuận, để tiếp tục làm việc về một số hoạt động sai phạm của tôị
"Trong buổi làm việc chiều hôm qua, tức ngày 18.5.01, ông Chủ tịch UBND quận đã lên án tôi là mạo nhận, tự xưng Viện trưởng Viện Hóa Đạo, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, lợi dụng dân chủ, tự do để tán phát các tài liệu phản động, gây chia rẽ tôn giáo, phá hoại khối đoàn kết dân tộc, xâm phạm an ninh quốc gia, chống phá chánh phủ CHXHCNVN ; rồi ông cấm tôi từ nay không được dùng Thanh Minh Thiền viện làm văn phòng Viện Hóa Đạo ; không được tiếp tục tán phát các tài liệu phản động ; không được đi ra Quảng Ngãi đón ông Huyền Quang, vì làm như thế là trái luật pháp, vân vân và vân vân.
"Sau đó, tôi đã trả lời : Tôi không mạo nhận, tự xưng Viện trưởng Viện Hóa Đạo, mà tôi được Đại hội VIII, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, họp tại Hoa Kỳ vào các ngày mồng 4, mồng 5, và mồng 6 tháng 5 năm 1999 bầu ra hẳn hoị Chứ đâu tôi có mạo nhận " Tôi chỉ cảm thấy buồn tủi là tại sao Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất không được họp Đại hội ngay trên quê hương Việt Nam, mà lại phải họp nơi đất khách. Nhưng khi tôi nghe đọc lại Biên bản, thì người viết chỉ nói là tôi cảm thấy nhục, chứ không nêu lý do tại sao nhục. Giả sử ở Việt Nam có một chế độ tôn trọng nhân quyền, tôn trọng tự do tín ngưỡng, thì việc gì chúng tôi phải đi họp nhờ trên đất nước người " Điều này, nếu còn một chút lương tri, thì các nhà lãnh đạo chế độ phải cảm thấy nhục nhiều hơn chúng tôị
"Về việc ông Chủ tịch Ủy ban Nhân dân quận cấm tôi từ nay không được tiếp tục tán phát các tài liệu mà ông cho là "phản động", thì tôi đã trả lời : Tôi chỉ chấm dứt khi nào tôi nhận được quyết định của Nhà nước chính thức khai tử Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất mà thôị Chừng nào chưa có quyết định ấy, thì tôi vẫn sẽ tiếp tục các hoạt động của tôị Nhân đây, tôi xin nhắc trong tập hồ sơ các ông cho là phản động của tôi mà các ông vừa đề cập, tôi chưa thấy có tập "Nhận định về những sai lầm tai hại của đảng Cộng sản Việt Nam đối với Dân tộc và Phật giáo Việt Nam" gồm 42 trang đánh máy mà tôi đã gửi cho ông Đỗ Mười vào ngày 19.8.1994. Các ông nên đọc tập tài liệu này để thấy rõ nguyên nhân tại sao dân tộc Việt Nam đã phải gánh chịu cuộc chiến tranh 30 năm, khiến hàng chục triệu con dân Việt Nam phải chết chóc, như ông nào đã vừa nói trong cuộc họp báo hôm qua : Hậu quả ngày nay nhân dân Việt Nam phải đói nghèo, lạc hậu, cũng vì cuộc chiến tranh ý thức hệ ấỵ
"Còn việc tôi dự định đi ra Quảng Ngãi đón Hòa thượng Huyền Quang về Saigon, thì ông Chủ tịch Ủy ban Nhân dân quận cho là việc làm trái với luật pháp. Tôi cũng đã thưa ngay, là việc ấy hoàn toàn hợp pháp. Còn chính Nhà nước mới làm trái luật pháp. Bởi vì luật pháp nào cho phép Nhà nước giam người suốt 19 năm qua, mà không cho biết đã can phạm tội gì, chưa một lần đưa ra tòa xét xử. Ngày 27.11.1997, công an tỉnh Quảng Ngãi đến đọc quyết định của Nhà nước, thông báo rằng Hòa thượng Huyền Quang đã hết hạn quản chế. Như vậy việc tôi đi đón Hòa thượng Huyền Quang về Saigon là hợp pháp. Còn nếu ai ngăn cản việc này, thì người ấy cố tình giam giữ một Cụ già 83 tuổi vô tội, bệnh hoạn, suy nhược cho đến chết. Đó là việc làm vô nhân đạo, là tội cố ý sát nhân không thể biện minh được, sẽ bị dư luận thế giới lên án.
"Thưa ông Chánh văn phòng,
"Từ nãy đến giờ tôi nói hơi dài dòng là vì muốn nêu rõ các lý do để trả lời ông rằng, tôi sẽ không đến dự buổi "làm việc" vào lúc 14 giờ chiều thứ Hai ngày 21.5.01 như đã ghi trong Thư mờị Vì nó có tính cách một cuộc điều tra, hạch hỏi phạm nhân để rồi bị lên án phải chấp hành mệnh lệnh làm thế này, không được làm thế kiạ Tôi thiết tưởng việc ấy nên dành cho Viện Kiểm sát và Tòa án.
"Trân trọng kính chào ông Chánh Văn phòng.
Kính thư,(ấn ký)
Thích Quảng Độ
Hòa thượng Thích Thiện Hạnh viết Thư Yêu cầu Đảng và Nhà nước
Từ Huế ngày 16.5.2001, Hòa thượng Thích Thiện Hạnh viết "Thư Yêu Cầu" gửi các "ông Nông Đức Mạnh, Tổng bí thư và Ban Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam, Chủ tịch nước, Trần Đức Lương, Thủ tướng Chính phủ, Phan Văn Khải, Chủ tịch Quốc hội, Nông Đức Mạnh, và Bộ trưởng Bộ Công an, Lê Minh Hương". Bức thư 4 trang này đưa ra 4 yêu cầu ở phần kết luận : "Thứ nhất, (...) trả tự do cho Hòa thượng Thích Huyền Quang (...) ; Thứ hai, yêu cầu đánh giá lại toàn bộ chính sách bất khoan dung, kỳ thị đối với Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất, để Giáo hội trở lại sinh hoạt bình thường như trước năm 1975á; Thứ ba, yêu cầu đánh giá lại toàn bộ chính sách của Đảng và Nhà nước về Tôn giáo, để các Tôn giáo tại Việt nam, trong đó có Phật giáo, có tự do Tôn giáo thật sự trong các lĩnh vực hành đạo và truyền đạo".
Đặc biệt trong Thư Yêu Cầu này, Hòa thượng Thích Thiện Hạnh tán dương chuyến đi ra Quảng Ngãi của Hòa thượng Thích Quảng Độ cũng như công bố sự tháp tùng của chư Tăng, Ni Huế, khi viếtá: "Hòa Thượng Thích Quảng Độ, Viện Trưởng Viện Hóa Đạo - Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất, có văn thư gởi lãnh đạo Đảng và Nhà nước, yêu cầu trả tự do cho Hòa Thượng Thích Huyền Quang. Nếu không được đáp ứng, thì thượng tuần tháng 06 năm 2001, Hòa Thượng Thích Quảng Độ sẽ dẫn phái đoàn từ Thành phố Hồ Chí Minh về Quãng Ngãi đón rước Hòa Thượng Thích Huyền Quang về Thành phố Hồ Chí Minh, nơi Hòa thượng Thích Huyền Quang có hộ khẩu thường trú trước khi bị bắt và lưu đàỵ Đến lúc đó, chúng tôi nghĩ, không những một phái đoàn mà có nhiều phái đoàn từ các Tỉnh về Quãng Ngãi, để đón rước Hòa Thượng Thích Huyền Quang về Thành phố Hồ Chí Minh; trong đó, Tăng Đoàn Thừa Thiên-Huế chúng tôi, ít nhất cũng có một phái đoàn nhiều xe đi đón rước Hòa Thượng Thích Huyền Quang. Chừng đó sẽ khó xử trí với nhau trong tinh thần cảm thông và đoàn kết".
Ngoài ra, Hòa thượng Thích Thiện Hạnh cũng đưa ra một đề nghị cho Đảng và Nhà nước thực hiện:
"Không nên toan tính di chuyển Hòa Thượng đi quản chế nơi khác. Lại cũng chẳng cao kiến gì khi ra lệnh, ngăn chận các đoàn xe từ các Tỉnh về Quãng Ngãi đón rước Hòa Thượng Thích Huyền Quang. Tất cả đều có hậu quả làm tình huống xấu hơn mà thôi !
"Bằng tất cả tấm lòng chân thành của một Tăng sĩ năm nay đã trên bảy mươi tuổi, luôn luôn quan tâm đến vận mệnh an nguy của Dân Tộc và Đạo Pháp, chúng tôi muốn đề nghị một giải pháp rằng, xin tân Tổng Bí Thư, tân Ban Bí Thư, tân Bộ Chính Trị nghiên cứu để hạ lệnh cử một phái đoàn đại diện Đảng và Chính quyền, với cung cách lễ nghi cần thiết, vào Quảng Ngãi, đến thăm viếng Hòa Thượng Thích Huyền Quang, mua vé máy bay và xin được đưa Ngài về lại Thành phố Hồ Chí Minh, qua sự tiếp nhận của Hòa Thượng Thích Quảng Độ và Hội Đồng Lưỡng Viện - Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất".
Trên 300 ngôi chùa ở hải ngoại và phong trào Gia Đình Phật tử cử hành lễ Cầu an
Kể từ khi nhận được bức Thông tư, đề ngày 21.5.2001, của Viện Hóa Đạo giải thích về chuyến đi ra Quảng ngãi và yêu cầu các chùa viện, cơ sở, cầu nguyện, cầu an để hỗ trợ chuyến đi, trên 300 ngôi chùa ở hải ngoại, từ Mỹ châu đến Úc châu, từ Âu châu đến Canada, cũng như toàn thể phong trào Gia Đình Phật tử vào mỗi cuối tuần, trên năm châu lục, đã bắt đầu cử hành lễ Cầu an cho Đại lão Hòa thượng Thích Huyền Quang và Phái đoàn đi Quảng Ngãi vào ngày 7 tháng 6 dương lịch do Hòa thượng Thích Quảng Độ cầm đầụ Thực hiện sớm nhất trong hình thức trang trọng và đông đảo là Trung tâm Phật học ở thành phố Chicago, bang Illinois, Chùa Diệu Pháp ở thành phố Monterey Park, miền Nam California, hôm thứ bảy 26.5.01, và tại Chùa An Lạc của Ni Sư Thích Nữ Nguyên Thanh ở thành phố San Jose, với sự tề tựu đông đủ của chư Tăng, Ni miền Bắc Californiạ
Đặc biệt hôm thứ bảy 26.5.01, tại chùa Diệu Pháp, nơi đặt trụ sở của Văn phòng II Viện Hóa Đạo, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, dưới sự chứng minh của Thượng tọa Thích Chơn Trí, Chánh Đại diện miền Vạn Hạnh (miền Nam California) và Thượng tọa Thích Viên Lý, Tổng Thư ký Hội đồng Điều hành GHPGVNTNHN tại Hoa Kỳ, Văn phòng II Viện Hóa Đạo, 26 chư Tăng đại diện các nước Cam Bốt, Hoa Kỳ, Lào, Miến Điện, Tích Lan và Thái Lan đãcùng với nam nữ Cư sĩ Phật tử long trọng cử hành lễ Cầu an theo nghi thức Bắc tông và Nam tông cho Đại lão Hòa thượng Thích Huyền Quang cùng cầu nguyện cho chuyến đi của Phái đoàn Viện Hóa Đạo vượt mọi chướng duyên, hoàn thành sứ mạng.
Theo tin tức Phòng Thông tin Phật giáo Quốc tế nhận được, thì cuối tuần lễ 2 và 3 tháng 6 tới đây hàng trăm ngôi chùa ở hải ngoại sẽ đồng loạt và long trọng tổ chức lễ Cầu an cho chuyến đi ra Quảng Ngãi vào ngày 7 tháng 6 dương lịch của Viện Hóa Đạo do Hòa thượng Thích Quảng Độ cầm đầụ
Làm tại Paris, ngày 29.5.2001
Phòng Thông tin Phật giáo Quốc tế