Mất trí nhớ là chứng bệnh mà nhiều người cao niên dễ mắc phải vì sự suy yếu do thoái hóa thể chất nhất là não bộ của tuổi già gây ra. Nhưng cũng không nên quá tuyệt vọng, bởi vì vẫn có nhiều cách để ngăn ngừa hay nói đúng hơn là để hạ thấp nguy cơ có thể xảy ra.
Ngăn ngừa bệnh Alzheimer’s và những hình thái tương tự của bệnh mất trí nhớ là một thách thức khó khăn bởi vì những thay đổi tàn phá trong não bộ bắt đầu xảy ra nhiều năm trước khi các triệu chứng đầu tiên hiển lộ, nhưng nó quá trễ để chận đứng quá trình thoái hóa.
“Có nhiều thuốc có thể điều trị các triệu chứng bệnh nhưng không phải bệnh lý cơ bản,” theo bác sĩ thần kinh James Galvin, giám đốc của Trung Tâm Toàn Khoa về Sức Khỏe Não Bộ của Đại Học Florida Atlantic University, cho biết. “Thuốc có thể tạo ổn định cho các triệu chứng để người bệnh giảm nó xuống thấp hơn, nhưng tiến trình bệnh thì không thể đảo ngược.”
Galvin, người điều hành nghiên cứu và dự án lâm sàng được gọi là Chương Trình Ngăn Ngừa Bệnh Mất Trí Nhớ tại trường Boca Raton, nói thêm rằng ông không kỳ vọng chữa lành đối với các điều kiện tiêu hao tâm trí ngay liền. “Đa phần, các bác sĩ không thể chữa lành các bệnh; chúng tôi chỉ có thể điều trị chúng,” theo ông cho biết. “Vì thế thật là không thực tế để nghĩ rằng chúng tôi đột nhiên sẽ tìm ra cách chữa lành bệnh Alzheimer’s. Nhưng có nhiều thứ chúng tôi có thể làm để ngăn ngừa nó, hay ít nhất để trì hoãn sự bắt đầu của nó.”
Mất trí nhớ được định nghĩa như là sự suy giảm nhận thức mà nghiêm trọng đến mức nó cản trở khả năng của người bệnh tự chăm sóc chính họ. Dù có hơn 150 loại bệnh mất trí nhớ, Alzheimer’s là loại thông thường nhất, chiếm hơn một nửa tổng số các trường hợp bệnh. Khoảng 5.7 triệu người Mỹ đau đớn vì bệnh Alzheimer’s, và con số đó được dự đoán sẽ tăng cao hơn 14 triệu vào năm 2050. 3 loại bệnh mất trí nhớ phổ biến nhất khác là mạch máu, cơ thể Lewy, và thoái hóa trán thái dương. Những hình thức bệnh khác chỉ chiếm 1% các trường hợp cộng lại.
“Các nhà nghiên cứu sử dụng bệnh Alzheimer’s như là mẫu bởi vì nó là phổ biến nhất và chúng ta biết về nó nhiều nhất,” theo Galvin cho hay. “Bệnh lý bắt đầu trong não bộ từ 10 tới 20 năm trước khi các triệu chứng bộc lộ, do đó theo thời gian người bệnh phát triển triệu chứng dễ nhận biết, lúc đó thì đã có nhiều thiệt hại rồi.”
Bệnh lý tàn phá đó xuất hiện dưới dạng ‘mảng bám amyloid’ và ‘rối trí tau’, tích tụ các protein bất thường làm rối loạn trí nhớ và nhận thức. Nhưng các loại thuốc thử nghiệm được sử dụng để làm giảm các protein đóng cục đã không làm bất cứ điều gì để đảo ngược sự suy yếu và các nhà khoa học vẫn đang tranh luận liệu chúng thực sự là nguyên nhân hay hậu quả của bệnh Alzheimer’s.
“Có sự giả định rằng bạn đã thoát khỏi mảng amyloid, bạn có thể thoát khỏi bệnh,” theo bác sĩ thần kinh về hưu và là nhà nghiên cứu hàng đầu Russell Blaylock cho biết. “Như thế họ tìm nhiều cách để giảm mảng amyloid, và không một cách nào có vẻ có công hiệu giảm bệnh Alzheimer’s. Nghiên cứu gần đây nhất cho thấy sự kết hợp giữa viêm mãn tính và độc tính kích thích (các phản ứng thái quá đối với chất dẫn truyền thần kinh glutamate) trong não bộ đã gây ra bệnh.”
Bất kể nguyên nhân là gì, chờ đợi các triệu chứng xuất hiện trước khi cố gắng điều trị bệnh mất trí nhớ là “giống như đóng cửa chuồng sau khi ngựa đã chạy mất,” theo Galvin cảnh báo. Như thế bạn có thể làm gì để ngăn ngừa mất trí nhớ? Galvin và nhóm nghiên cứu của ông ấy tập trung vào nỗ lực giảm các yếu tố rủi ro, gồm cuộc sống lạc quan và giải quyết các điều kiện y tế khác có thể góp phần vào bệnh mất trí nhớ. Các chuyên gia khác chỉ ra rằng mất trí nhớ là bệnh của tuổi già, và họ đề nghị uống các loại thuốc bổ đặc biệt có thể làm giảm tiến trình lão hóa trong tế bào não. Ngoài ra cũng còn có các cách điều trị thay thế gây tranh cãi sôi nổi.
Sau đây là các bước có thể thực hiện.
Trước hết, bắt đầu tiến trình ngăn chận bằng việc chụp hình. Chỉ giống như chụp hình vú hay ruột để kiểm tra ung thư, bạn có thể có đánh giá sức khỏe về não mà xác định các yếu tố nguy cơ đối với bệnh mất trí nhớ. Trong Chương Trình Ngăn Ngừa Mất Trí Nhớ của Galvin, các đối tượng trải qua việc đánh giá toàn diện gồm chụp hình não, thử nghiệm tủy sống và máu, đặt câu hỏi về lối sống, và những phương tiện khác để xác định các thứ liên kết với việc làm giảm sức khỏe não bộ.
“Chúng tôi có thể tìm thấy các dấu hiệu viêm tăng cao, như thế chúng ta nghiên cứu điều gì có thể gây ra chúng và lập kế hoạch để giảm chúng,” theo Galvin cho biết.
"Hồ sơ Lipid, mức vitamin D và các sản phẩm phụ độc hại của quá trình chuyển hóa protein, như homocysteine, là những ví dụ về những điều có thể làm tăng nguy cơ nhưng được điều trị. Bạn không thể làm gì về bệnh lý, nhưng bạn có thể làm gì đó về các yếu tố rủi ro."
Ngay cả khi không có tất cả các xét nghiệm đó, bác sĩ của bạn có thể xác định một số yếu tố nguy cơ của bạn. Điều quan trọng là xác định và điều trị các vấn đề y tế khác có thể thúc đẩy sự phát triển của chứng mất trí. Các tình trạng như tiểu đường, béo phì, huyết áp cao, cao mỡ trong máu và thậm chí là bệnh nướu răng gây viêm đều thuộc loại này và có thể có ảnh hưởng sâu đậm.
“Tiểu đường làm tăng gấp đôi nguy cơ mất trí nhớ; béo phì làm tăng gấp bốn nguy cơ mất trí nhớ,” theo Bác Sĩ Gary Small, Giám Đốc Trung Tâm Sống Thọ tại Đại Học UCLA, cho biết. “Các vấn đề về tim mạch cũng quan trọng. Cái gì xấu cho tim thì cũng xấu cho não.”
Như thế cách tối nhất để giảm nguy cơ mất trí nhớ là gì? “Cách tối nhất để ngăn ngừa bệnh mất trí nhớ là chọn cha mẹ tốt của bạn,” theo Galvin. “Ngay dù nhiều thứ bệnh này không phải do di truyền, gene của bạn có đóng vai trò trong đó. Bạn cũng hoc nhiều thói quan từ cha mẹ của mình, nếu họ có thói quen không lành mạnh, thhì bạn hầu như cũng có như vậy.”
Điều quan trọng khác nữa là chọn thức ăn. Nhiều chuyên gia đề nghị chế độ ăn uống theo kiểu Địa Trung Hải phần lớn thay thế thực phẩm được chế biến và thịt đỏ với bằng thực phẩm nguyên chất và cá hay thịt gà.
Các loại quả mọng, rau lá xanh đậm, rau có màu sắc rực rỡ và trà xanh đặc biệt chứa nhiều chất chống oxy hóa giúp bảo vệ não chống lại căng thẳng oxy hóa và viêm. Rebecca Katz, tác giả của cuốn sách ‘The Healthy Mind Cookbook’, đếm một số thực phẩm bổ não hàng đầu của cô là cá béo như cá hồi, quả óc chó, các loại đậu, bơ, dầu ô liu, củ cải đường và củ nghệ. Chất xơ và thực phẩm lên men cũng rất quan trọng vì có một hỗn hợp lành mạnh của vi khuẩn trong ruột có thể giúp giảm viêm trong não.
Nghiên cứu này được đăng trong tạp chí Alzheimer's & Dementia cho thấy rằng sự kết hợp chế độ ăn uống Địa Trung Hải và DASH (Dietary Approach to Systolic Hypertension) giúp “hạ thấp sự suy sụp nhận thức theo tuổi già.” Katz nói thêm rằng, “Dinh dưỡng là một trong những chìa khóa cho sức khỏe não mà chúng ta nắm giữ trong tay mình.”
Tập thể dục là một trụ cột khác của sức khỏe nói chung cũng chuyển thành sức khỏe não bộ. "Khi bạn tập thể dục, trái tim sẽ bơm thêm oxy và chất dinh dưỡng lên não", theo Small, tác giả của bản tin The Health Health Report, cho biết. "Cơ thể bạn tạo ra yếu tố tế bào thần kinh có nguồn gốc từ não (BDNF), mà kích thích tế bào thần kinh của bạn mọc lên các nhánh, do đó các tế bào não có thể giao tiếp hiệu quả hơn.”
Trong khi chế độ ăn uống kiêng cữ và tập thể dục có lẽ là hai yếu tố lối sống có ảnh hưởng nhất liên quan đến phòng ngừa chứng mất trí nhớ, các yếu tố khác cũng góp phần hữu ích. Lưu ý rằng điều quan trọng là giảm căng thẳng thông qua thiền định hoặc các phương tiện khác, ngủ đủ giấc (ít nhất bảy giờ mỗi ngày), kết nối xã hội và kích thích tinh thần bằng cách thực hiện các câu đố, học những điều mới, thực hành các kỹ thuật ghi nhớ, và thử thách trí não của bạn.
Gửi ý kiến của bạn
