La Niña thường sẽ khiến nhiệt độ trung bình thấp hơn và lượng mưa cao hơn. Nhưng tác động của La Niña không phải là giống nhau ở mọi lúc, mọi nơi. (Nguồn: pixabay.com)
Trong năm vừa qua, El Niño đã góp phần làm tăng nhiệt độ toàn cầu lên mức kỷ lục. Nhưng giờ đây, hiện tượng khó chịu này đang dần lui để nhường chỗ cho La Niña.
Ảnh hưởng của La Niña là tích cực hay tiêu cực thì còn tùy thuộc vào việc quý vị đang ở đâu. Ở Hoa Kỳ, dự báo cho mùa hè 2024 đa phần vẫn sẽ là nhiệt độ cao hơn mức bình thường. Và nếu quý vị sống dọc theo bờ biển Atlantic hoặc khu vực Gulf coast, La Niña có thể ‘nhúng tay’ tạo ra những trận bão lụt tồi tệ.
Các chuyên gia về khí quyển và đại dương sẽ giải thích những gì sắp xảy ra cùng nguyên nhân.
La Niña là gì?
La Niña và El Niño là hai thái cực của chu kỳ khí hậu El Niño-Southern Oscillation (tạm gọi là Dao Động Phương Nam).
El Niño là ‘pha nóng’ – nhiệt độ mặt biển ở Thái Bình Dương sẽ tăng lên. Ngược lại, La Niña là ‘pha lạnh’ – khi nhiệt độ mặt biển ở Thái Bình Dương giảm xuống.
Các chuyên gia dự báo nhận biết khi nào La Niña đến và khi nào El Niño xuất hiện dựa vào quan sát sự thay đổi của nhiệt độ ở phía đông Thái Bình Dương, dọc theo đường xích đạo về phía tây của Nam Mỹ. Khi La Niña đến, nhiệt độ ở vùng này giảm xuống ít nhất 0.5 độ C (tương đương 0.9 độ F). Trong thời kỳ El Niño, khu vực này lại trở nên ấm lên.
Sự tăng giảm nhiệt độ đó nghe có vẻ không nhiều, nhưng lại có tác động lớn đến bầu khí quyển, và những ảnh hưởng sẽ lan rộng khắp hành tinh.
Vùng nhiệt đới có mô hình khối khí lưu nhiệt đới được gọi là Hoàn Lưu Walker (Walker Circulation, được đặt theo tên của Sir Gilbert Walker, một vật lý gia người Anh vào đầu thế kỷ 20). Về cơ bản, Hoàn Lưu Walker là một mô hình hoạt động của không khí trong vùng nhiệt đới, bao gồm những vòng không khí khổng lồ chuyển động dâng lên và tràn xuống ở các khu vực khác nhau.
Thông thường, không khí ở khu vực Amazon và Indonesia sẽ dâng lên cao do độ ẩm từ các khu rừng nhiệt đới làm cho không khí ở đây trở nên nhẹ hơn, và sau đó không khí sẽ tràn xuống Đông Phi và phía đông Thái Bình Dương. Trong thời gian La Niña ‘ngự trị,’ các vòng chuyển động này mạnh mẽ hơn, tạo ra điều kiện gây bão lớn hơn ở các khu vực nơi không khí dâng lên, và khiến các khu vực nơi không khí tràn xuống khô hạn hơn. Còn trong thời kỳ El Niño, sự nóng lên của bề mặt đại dương ở phía đông Thái Bình Dương làm thay đổi sự luân chuyển của không khí, khiến cho khu vực phía đông Thái Bình Dương dễ có nhiều bão hơn.
EL Niño và La Niña cũng ảnh hưởng đến dòng gió xoáy (jet stream), những luồng khí, luồng gió thổi nhanh và mạnh từ tây sang đông trên khắp Hoa Kỳ và các vùng vĩ độ trung bình khác.
Trong thời gian của El Niño, dòng gió xoáy thường đẩy các cơn bão về hướng khu vực cận nhiệt đới, khiến các vùng khô hạn này trở nên ẩm ướt hơn. Ngược lại, những khu vực ở vĩ độ trung bình thường có bão sẽ trở nên khô hạn hơn do bão đã bị đẩy đi nơi khác.
Năm nay, việc chuyển từ El Niño sang La Niña dự kiến sẽ diễn ra chóng vánh, có thể là trong khoảng thời gian cuối hè. Sau một đợt El Niño mạnh mẽ mà chúng ta đã chứng kiến vào cuối năm 2023 và đầu năm 2024, khuynh hướng chuyển sang La Niña sẽ diễn ra khá nhanh. Nhưng La Niña sẽ kéo dài trong bao lâu thì vẫn chưa chắc chắn. Hai thái cực này thường biến đổi sau mỗi 3-7 năm. Tuy nhiên, trong khi El Niños thường chỉ kéo dài trong thời gian ngắn, La Niñas có thể kéo dài từ 2 năm trở lên.
La Niña ảnh hưởng đến bão như thế nào?
Nhiệt độ ở vùng nhiệt đới Thái Bình Dương cũng ảnh hưởng đến ‘gió đứt tầng thấp’ (wind shear) trên phần lớn khu vực Đại Tây Dương.
Gió đứt tầng thấp là sự chênh lệch về tốc độ gió ở các độ cao hoặc phương hướng khác nhau. Các cơn bão khó giữ cấu trúc cột ổn định khi có gió đứt tầng thấp mạnh, bởi vì phần gió mạnh hơn ở trên cao sẽ đẩy cột bão ra xa.
La Niña thì ít tạo ra gió đứt tầng thấp hơn, nên cũng ít ‘cản đường’ các cơn bão hơn. Và đây không phải là tin tốt lành cho những người sống ở các khu vực dễ bị bão như Florida. Năm 2020, trong đợt La Niña gần đây nhất, khu vực Atlantic chứng kiến kỷ lục với 30 cơn bão nhiệt đới và 14 cơn bão lớn, và 21 cơn bão nhiệt đới và 7 cơn bão lớn trong năm 2021.
Theo các chuyên gia dự báo, mùa bão ở Atlantic năm nay có thể ngang ngửa với năm 2021, và phần lớn là do ảnh hưởng của La Niña. Vùng nhiệt đới Atlantic vốn cũng đã rất nóng, do nhiệt độ mặt biển ở khu vực này đã cao hơn bình thường trong suốt năm qua. Tình trạng đó sẽ ảnh hưởng đến bầu khí quyển, làm tăng sự chuyển động của không khí trên khu vực, tạo điều kiện lý tưởng cho sự hình thành và phát triển của các cơn bão.
La Niña có nghĩa là hạn hán quay trở lại vùng Tây Nam Hoa Kỳ?
Nguồn cung cấp nước của vùng Tây nam Hoa Kỳ có thể sẽ vẫn ổn trong năm đầu tiên xảy ra La Niña, nhờ lượng mưa lớn trong mùa đông vừa qua. Nhưng qua năm thứ hai, tình hình thường sẽ trở nên khó khăn hơn. Đến năm thứ ba, như đã từng xảy ra vào năm 2022, khu vực này có thể bị rơi vào tình trạng thiếu nước nghiêm trọng.
Tình trạng khô hạn cũng sẽ gây ra những mùa cháy rừng khắc nghiệt hơn ở miền Tây, đặc biệt là vào mùa thu, khi trời thường có gió lớn.
Điều gì xảy ra ở Nam bán cầu trong thời kỳ La Niña?
Các tác động của El Niño và La Niña gần như là hình ảnh trái ngược ở Nam bán cầu.
Trong cùng thời gian có La Niña, Chile và Argentina thường gặp hạn hán, còn Amazon lại có nhiều mưa hơn. Đợt La Niña vừa qua, Australia đã hứng chịu lũ lụt nghiêm trọng, và lượng mưa ở Ấn Độ cũng trên mức trung bình. Tuy nhiên, các ảnh hưởng của La Niña không xuất hiện ngay lập tức. Thí dụ ở Nam Á, các thay đổi thường bắt đầu diễn ra vài tháng sau khi La Niña chính thức xuất hiện.
La Niña có tác động khá tiêu cực đối với Đông Phi, các cộng đồng khu vực này vốn đang phải đối mặt với tình trạng hạn hán kéo dài.
Biến đổi khí hậu có ảnh hưởng đến tác động của La Niña không?
Hiện nay, El Niño và La Niña đang diễn ra cùng với các tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu. Điều đó có thể khiến nhiệt độ tăng cao đến mức nghiêm trọng, như đã từng xảy ra trong năm 2023, cùng với lượng mưa tăng vượt các mức kỷ lục trước đó.
Kể từ mùa hè năm 2023, thế giới đã có 10 tháng liên tiếp nhiệt độ toàn cầu cao vượt các mức kỷ lục từng được ghi nhận. Phần lớn nguyên nhân là đến từ các đại dương, vẫn còn đang ở nhiệt độ cao kỷ lục.
La Niña có thể làm mọi thứ mát mẻ hơn một chút, nhưng lượng khí thải nhà kính gây ra hiện tượng global warming (Trái Đất ngày càng nóng lên) vẫn đang tăng lên. Vì vậy, dù El Niño và La Niña có thể tạo ra những thay đổi nhiệt độ trong thời gian ngắn, nhưng khuynh hướng chung vẫn là hành tinh chúng ta đang ngày càng nóng lên.
Nguồn: “La Niña is coming, raising the chances of a dangerous Atlantic hurricane season – an atmospheric scientist explains this climate phenomenon” được đăng trên trang TheConversation.com.
Gửi ý kiến của bạn
