“Wild Dances” soi rọi vào hậu quả của cuộc chiến xa xưa

    Tựa đề của cuốn hồi ký cho thấy khuynh hướng “bật hết” của Adams, và cũng là tựa bài hát thắng giải cuộc thi Eurovision 2004 do ca sĩ người Ukraine Ruslana trình bày. Adams phụ trách trang mạng wiwibloggs và băng tần YouTube thường xuyên theo sát Eurovision. Bằng cách khéo léo đan kết với nhau các nguồn lực ngỡ như không có thật lẫn các mâu thuẫn vốn đã tạo nên câu chuyện đời của mình, Adams đã khẳng định khái niệm uyển chuyển về nguồn gốc, vượt qua cả không gian lẫn thời gian.

    Là một nhà báo thường trú ở Luân Đôn, tốt nghiệp cao học về tâm lý thực nghiệm và lịch sử & chính trị Đông Nam Á, Adams luôn viết về những vấn đề mà anh hằng tâm đắc. Cuộc phỏng vấn năm 2008 của anh dành cho khôi nguyên giải Nobel Doris Lessing trên tạp chí Time đã như phản ảnh một cách kỳ lạ những chấn thương tâm lý sau chiến tranh Việt Nam mà song thân anh trải qua. Bối cảnh thuộc địa Anh của Rhodesia (ngày nay là Zimbabwe) trong thập niên 1920, nơi Doris Lessing lớn lên, có vẻ khá tương tự với vùng ngoại ô Atlanta, bảo thủ và kỳ thị đồng tính, nơi gia đình của Adams sinh sống trong thập niên 1980. Chẳng khác gì vùng đất thù nghịch ở Nam Phi, bằng một cách nào đó, đã giúp Lessing thoát khỏi “di sản khiếp đảm” của cha mẹ bà, bầu không khí đàn áp ở miền Nam cũng đã khiến Adams không còn sợ hãi, không chùn bước trước số phận mà mình đã chọn lựa.

    Trong câu chuyện kể không nhiều chi tiết nhưng được xem là “chính thức”, Bob, thân phụ của Adams là lính cứu thương trong Không Lực Hoa Kỳ. Ông gặp Tuyết, một goá phụ có đứa con trai nhỏ tên John ở Sài Gòn, trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam. Sau khi Bob rời Việt Nam để về lại Atlanta, Tuyết đến đoàn tụ cùng ông ở đó vào năm 1973, để lại đứa con cho gia đình ở Việt Nam chăm sóc. Một thời gian sau, hai người kết hôn với nhau, rồi ba đứa con lần lượt ra đời. Adams là con út.

    Trong nhiều trường hợp, tính cách nghệ sĩ bẩm sinh của Adams được thể hiện như một chiến thuật công kích, làm tăng khả năng tự vệ của anh. Phương pháp có vẻ nghịch lý này đã giúp anh khá hữu hiệu ngay từ thời niên thiếu. Sớm nhận thức được rằng “sống mạnh dạn và chân thật [như một người đồng tính] có thể lôi kéo thêm nhiều người về phía mình hơn là đứng co rúm bên lề,” Adams đã công khai thách thức những kẻ hiếp đáp anh trong thời trung học, đã “ném thức ăn vào [anh] như thể [anh] là một con vật.” Anh viết: “Tôi quay đít về phía chúng nó, ngoáy ngoáy cái đuôi của mình, rồi hỏi chúng xem như vậy có đã mắt chưa. Thường thường, rốt cục chúng mới là những đứa cảm thấy xấu hổ.”

    Chẳng khó khăn gì để thấy được vì sao Eurovision—do Liên Đoàn Truyền Thanh Âu Châu thành lập trong thời Chiến Tranh Lạnh để cổ xuý thiện chí quốc tế—thật đồng điệu với Adams. Tuy có hào nhoáng một cách quá đáng, Eurovision đã khẳng định sự hiện diện của LGBTQ và tạo điều kiện cho mọi khuynh hướng có diễn đàn phổ quát – cho dù ồn ào và hỗn loạn — để truyền bá và kháng cự, bất kể sự cấm đoán trên hình thức của Eurovision đối với những bài hát mang thông điệp chính trị. Các tiêu chuẩn để hội đủ điều kiện về bản sắc dân tộc và địa lý được áp dụng phóng khoáng nhằm hỗ trợ các quốc gia không đông dân và/hoặc là ít được biết đến—do đó một nghệ sĩ không thường trú cũng có thể được mời trình diễn với bất kỳ điều kiện đáp ứng nào từ một nước tham dự. Người dự thi có thể trình diễn bằng tiếng Anh hay bằng bất cứ thứ ngôn ngữ nào, hiện hữu hay tự tạo.

    Wild Dances có mặt ở các tiệm sách vào ngày 9 tháng Năm, cùng ngày với buổi khai mạc của Eurovision ở Liverpool, nhân dịp Vương Quốc Anh được chọn là nước chủ nhà của cuộc tranh tài, đại diện cho Ukraine đang bị chiến tranh tàn phá, là quốc gia đã đoạt giải trong cuộc thi vào năm 2022. Các nghệ sĩ tạo hình sẽ triển lãm những tác phẩm nghệ thuật và các ca sĩ sẽ trình bày những bài hát ca ngợi tinh thần bất khuất của Ukraine. Tương tự, Wild Dances cũng đề cao ý niệm an trú và hoà bình như một nỗ lực hoàn cầu đầy thử thách nhưng xứng đáng để thực hiện.
    Đối với Adams và gia đình anh—những người vẫn đang sống với hậu quả của cuộc chiến xa xưa—ký ức và quên lãng, quá khứ và hiện tại, tình thương và thù hận, lỗi lầm và trách nhiệm, tất cả đều là những sự việc mang tính hai mặt và biến thiên. Ước vọng không ngừng của Adams để hoá giải những nghịch lý đó khiến tôi nhớ đến tác phẩm Wild Nights của Emily Dickinson—một bài thơ hết sức thấm thía về tâm trạng hân hoan và nhẹ nhõm khi đến được bờ bến an toàn, khi được hoà làm một với người yêu dấu: “Giá như em ở cùng người/Đêm Hoang Dại sẽ/chín muồi kiêu sa/Phù du – ngọn gió la đà/Khi Thuyền Lòng đã về nhà ấm êm/Giã từ phương hướng kiếm tìm/Giã từ luôn những màn đêm hiểm nghèo/… Ồ – trông biển rộng hút heo/Đêm nay em ngỡ thả neo bên người!”**