Salar de Uyuni là cánh đồng muối lớn nhất thế giới với diện tích 10,582 km vuông. Nó nằm ở tỉnh Daniel Campos, phía tây nam Bolivia, gần đỉnh của dãy Andes ở độ cao 3,656 mét trên mực nước biển. (Nguồn: Chụp lại từ YouTube)
Trên đỉnh dãy Andes ở Tây Nam Bolivia có một cánh đồng muối trắng chói lọi có tên là Salar de Uyuni. Nơi này tựa như một mặt gương khổng lồ với bầu không khí khô, nhưng ẩn bên dưới nó là thứ kim loại kiềm quý giá, là nguồn năng lượng cho phần lớn các thiết bị hiện đại.
Salar de Uyuni nằm trong khu vực Tam giác Lithium [Lithium Triangle] bao gồm Argentina, Bolivia và Chile. Khu vực này sở hữu trữ lượng lithium lớn nhất thế giới, lithium là thành phần chính của pin lithium-ion khởi động các thiết bị điện tử được hàng tỷ người trên toàn thế giới sử dụng.
Pin lithium-ion có thể sạc lại và được sử dụng trong xe điện, điện thoại thông minh, máy tính xách tay, bàn chải đánh răng điện và các vật dụng khác. Loại pin này có một số ưu điểm, khiến chúng trở thành lựa chọn hàng đầu trên thị trường so với các sản phẩm khác.
Một báo cáo năm 2021 trên tạp chí Nature dự đoán thị trường pin lithium-ion sẽ tăng từ 30 tỷ MK vào năm 2017 lên 100 tỷ MK vào năm 2025.
Pin lithium-ion là hệ thống cơ bản của các loại xe điện như Tesla, và được coi là dễ bảo dưỡng vì chúng không cần lên lịch thay thế định kỳ để duy trì tuổi thọ pin. Chúng cũng có mật độ năng lượng và điện áp rất cao, có thể lưu trữ năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời và gió.
Linda Gaines, chuyên gia phân tích hệ thống giao thông tại Phòng Thí Nghiệm Quốc Gia Argonne, cho biết: “Động lực lớn cho việc sử dụng pin lithium-ion là để cho xe điện làm giảm sự phụ thuộc của chúng ta vào nhiên liệu hóa thạch. Cần rất nhiều năng lượng và tài nguyên để sản xuất xe điện, đặc biệt là pin.”
Với lượng phát thải từ ngành giao thông vận tải hàng năm, bà cho rằng cái giá để sản xuất những viên pin này là xứng đáng để bảo vệ môi trường. Nhưng một số người vẫn lo ngại, rằng liệu pin lithium-ion có thật sự thân thiện với môi trường không?
Mặc dù có nhiều ưu điểm, nhưng khi nói đến ảnh hưởng môi trường của pin lithium-ion, các khoa học gia vẫn phải đối mặt với một vấn đề khó khăn. Dù đúng là những viên pin này hỗ trợ năng lượng tái tạo và giảm phát thải carbon, nhưng chúng cũng có những nhược điểm.
Quá trình khai thác lithium thực sự gây hại cho môi trường. Câu hỏi là: làm thế nào để bào chữa cho sự tàn phá và ô nhiễm từ khai thác, để đổi lấy những khoáng sản quý giá nhằm tạo điều kiện cho nền kinh tế xanh?
Vì lithium có khối lượng nguyên tử và bán kính nhỏ, pin có điện áp và khả năng tích điện cao hơn trên mỗi đơn vị khối lượng và đơn vị thể tích.
Bộ Năng Lượng Hoa Kỳ cho biết: “Trong khi pin phát điện và cung cấp dòng điện, cực dương sẽ giải phóng các ion lithium sang cực âm, tạo ra dòng điện từ bên này sang bên kia. Khi cắm thiết bị vào thì điều ngược lại xảy ra: ion lithium được giải phóng bởi cực âm và được tiếp nhận bởi cực dương.”
Một phương pháp mà các kỹ sư sử dụng để chiết xuất lithium là chiết xuất từ nước mặn. Họ sẽ khoan vào một tầng nước mặn dưới lòng đất rồi bơm nước lên bề mặt. Sau đó, nước mặn được đưa đến các ao hồ và được cho bốc hơi, để lại một hỗn hợp lithium, hỗn hợp này sẽ được mang đi chiết xuất.
Tuy nhiên, các báo cáo từ khu vực Tam giác Lithium về tác động tiêu cực đến môi trường từ việc khai thác là rất đáng lo ngại. Euronew.com loan tin rằng, “Việc sản xuất lithium thông qua các ao chưa nước để bay hơi sử dụng rất nhiều nước – khoảng 21 triệu lít mỗi ngày.”
Ở những vùng cực kỳ khô cằn như ở Nam Mỹ, nơi diễn ra hoạt động khai thác, nước là một nguồn tài nguyên quý giá, nhưng lại được chuyển hướng khỏi cộng đồng địa phương và đưa vào các hoạt động khai thác, gây ra một loạt vấn đề từ khan hiếm nước cho đến ô nhiễm nghiêm trọng từ axit sulfuric và natri hydroxit.
Theo Hội Đồng Bảo Vệ Tài Nguyên Thiên Nhiên, “các thành viên cộng đồng cho rằng mực nước cạn kiệt trong giếng, ao hồ, nguồn nước ngầm và vùng đầm lầy đã có tác động tiêu cực đến các hoạt động nông nghiệp và chăn nuôi, và họ đã quan sát thấy tỷ lệ tử vong của chim hồng hạc và các động vật khác tăng lên do ô nhiễm bụi từ hoạt động khai thác mỏ.”
Pin lithium có an toàn không?
Nói chung, pin lithium được coi là khá an toàn cho mọi người, miễn là sử dụng đúng cách và viên pin không bị lỗi. Mặc dù hiếm khi có trục trặc, nhưng cũng từng xảy ra trường hợp pin lithium-ion bốc cháy. Zheng Chen, giáo sư về công nghệ nano tại Đại học California San Diego, cho biết đã có trường hợp điện thoại di động tự nhiên bị bốc cháy trên máy bay. Xe Tesla cũng từng bốc cháy vì lỗi pin. Tại một trạm lưu trữ năng lượng ở Monterey, California, các viên pin lithium cũng từng tự mình phát hỏa.
Khi pin bốc cháy, nhiệt độ, áp suất và khí độc sẽ thoát ra từ quá trình bay hơi. Khi hòa theo gió, khí độc đó có thể lan đến những nơi con người sinh sống.
Chen cho biết: “Đây có thể là mối nguy hại lớn nếu không có chiến lược tốt trong việc thiết kế các hệ thống này. Đã có một số vụ xe điện bốc cháy trong gara. Các vụ tai nạn kiểu này dù hi hữu nhưng đã xảy ra. Hỏng hóc cơ học có thể xảy ra và chúng ta không thể lường trước được.”
Để giảm thiểu những nguy hại này, Cơ quan Kiểm soát An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp [Occupational Safety and Health Administration] khuyến cáo người tiêu dùng nên “rút các thiết bị và pin hoạt động bằng lithium khỏi bộ sạc khi đã sạc đầy, và bảo quản pin và thiết bị lithium ở những nơi khô ráo, thoáng mát.” Ngoài ra, người tiêu dùng nên "thường xuyên kiểm tra pin để xem có dấu hiệu hỏng hóc hay không, và nếu có, hãy mang chúng ra khỏi các khu vực chứa vật liệu dễ cháy.”
Nguyên Hòa biên dịch
Nguồn: “Lithium batteries power your world. How much do you really know about them?” từ trang Nationalgeographic.com.
Nguồn: “Lithium batteries power your world. How much do you really know about them?” từ trang Nationalgeographic.com.
Gửi ý kiến của bạn
