Mỹ Lập Phái Đoàn Tôn Giáo, Bs Đi Vn Thăm Ht Huyền Quang

WASHINGTON (VB) — Trong vòng 2 năm tới, các cơ quan Hoa Kỳ sẽ thực hiện 11 bản báo cáo nhân quyền về Việt Nam, trong khi Bộ Ngoại Giao Mỹ sẽ thúc ép Hà Nội cho các giáo hội độc lập được quyền tự do sinh hoạt tôn giáo, và phải hoàn trả các tài sản đã tịch thu của các giáo hội này từ sau 1975. Đó là phân tích của Tiến Sĩ Nguyễn Đình Thắng về Đạo Luật HR 3194 vừa được Quốc Hội Mỹ thông qua.
Bù lại, Hà Nội sẽ được Hoa Kỳ xóa nợ nếu chịu nới mở nhân quyền, cải tổ hành chánh... cũng theo đạo luật mới này. Đặc biệt, Quốc Hội Hoa Kỳ sẽ hỗ trợ một phái đoàn tôn giáo và bác sĩ tới thăm viếng Đại Lão Hòa Thượng Huyền Quang, và Bộ Ngoại Giao Mỹ có bổn phận phải thực hiện và theo dõi các điều nói trên. Dưới đây là nguyên văn bản phân tích của Tiến Sĩ Nguyễn Đình Thắng.

Những Điều Khoản Nhân Quyền Trong Đạo Luật HR 3194
Đạo luật Ngân Sách Tổng Hợp (HR 3194) vừa được Hạ Viện thông qua ngày 19 tháng 11 và Thượng Viện ngày 20 tháng 11. Vì được thông qua với đa số trên 2/3, thì dù Tổng Thống có ký hay không đạo luật vẫn sẽ tự động được ban hành.
Đạo luật này tổng hợp 10 đạo luật riêng rẽ liên quan đến 7 bộ trong chính quyền, với ngân sách tổng cộng là 390 tỉ Mỹ kim. Đây là một đạo luật khổng lồ, dầy hai ngàn trang. Ngoài một số điều khoản liên quan đến các hồ sơ HO, rải rác trong số hai ngàn trang đó còn có một số điều khoản nhân quyền liên quan đến Việt Nam đã được gài vào, một phần do sự âm thầm vận động của một vài tổ chức trong cộng đồng Việt.
Sau đây là phần tóm tắt về những điều khoản này. (Đạo luật tổng hợp bao gồm mười đạo luật riêng rẽ được đánh số theo bộ phận (division). Bộ Phận G là bộ phận liên quan đến Đạo Luật Chuẩn Chi Ngân Sách Bộ Ngoại Giao.)

CẢI THIỆN CHƯƠNG TRÌNH TRAO ĐỔI VĂN HOÁ VÀ GIÁO DỤC
Điều khoản 402 Phần G ấn định rằng đối với các quốc gia thiếu nhân quyền và dân chủ, Bộ Ngoại Giao phải tạo phương tiện cho các thành phần lãnh đạo dân chủ và nhân quyền hoặc những người ủng hộ dân chủ và nhân quyền tham gia các chương trình trao đổi với Hoa Kỳ, gồm học bổng Fulbright và những chương trình tương tự. Các tổ chức nhận tài khoản để thực hiện chương trình trao đổi phải được tuyển chọn theo tiêu chuẩn là có khả năng đưa được những thành phần kể trên sang Hoa Kỳ hay không và phải chứng minh là không bị chi phối bởi chính quyền sở tại. Điều khoản này do DB Christopher Smith (Cộng Hoà, New Jersey) đưa vào để nới rộng một điều luật ban hành năm 1995. Điều luật nguyên thuỷ này không đặt điều kiện đối với các tổ chức lãnh ngân khoản để thực hiện chương trình trao đổi. Năm 1998, Uỷ Ban Cứu Người Vượt Biển đã đưa cho Dân Biểu Smith danh sách của một số trường hợp xứng đáng nhưng đã bị nhà nước Việt Nam chặn không cho tham gia các chương trình trao đổi của Hoa Kỳ. Cơ Quan Thông Tin Hoa Kỳ, chịu trách nhiệm giám sát việc thực hiện các chương trình trao đổi, đã hoàn toàn làm ngơ về tình trạng này.
Với điều luật nới rộng, Cơ Quan Thông Tin Hoa Kỳ sẽ khó làm ngơ vì nay đã có luật, làm ngơ là cố tình vi phạm điều luật này.

CHƯƠNG TRÌNH FULBRIGHT CHO VIỆT NAM
Điều khoản 104 Phần G ấn định 4 triệu Mỹ kim mỗi năm, cho hai năm 2000 và 2001, để cấp học bổng cho sinh viên và học giả Việt Nam sang Hoa Kỳ tu nghiệp. (Trong hai năm 1998 và 1999, số tiền là 3 triệu Mỹ kim mỗi năm.) Trên nguyên tắc các học bổng này phải được cấp cho những thành phần xứng đáng với mục đích khi về nước sẽ góp phần xây dựng một xã hội tự do và cởi mở.
Tuy nhiên trong thực tế thì phần lớn chỉ có thành phần con ông cháu cha hay thành phần có tiền chaỵ chọt thì mới có điều kiện tham gia. Trong ngôn ngữ quản lý (managers’ language) đi kèm với đạo luật, Quốc Hội yêu cầu Bộ Ngoại Giao bảo đảm là mọi thành phần xứng đáng phải có cơ hội tham gia và phải tuân hành theo điều khoản 402 kể trên, nghĩa là phải tạo phương tiện cho các thành phần yêu chuộng tự do và dân chủ tham gia chương trình Fulbright thay vì chỉ có cán bộ nhà nước, con cháu của họ, và những kẻ có tiền chạy chọt là được tham gia mà thôi. Ngôn ngữ cho biết là một số uỷ ban trong Quốc Hội sẽ theo rõi vấn đề thực thi điều khoản này của Bộ Ngoại Giao.
Ngôn ngữ quản lý không phải là luật nhưng có giá trị của một chỉ thị từ các vị dân cử chịu trách nhiệm quản lý các bộ phận ngân sách quốc gia. Hành pháp luôn luôn tuân hành theo các chỉ thị này trừ khi có những lý do đặc biệt.

BÁO CÁO VỀ TÌNH TRẠNG NHÂN QUYỀN Ở VIỆT NAM
Điều khoản 209 Phần G ấn định là Bộ Ngoại Giao trong năm 2000 và 2001 cứ mỗi 6 tháng phải báo cáo cho Quốc Hội về việc tìm người Mỹ mất tích và về các vấn đề nhân quyền sau đây: Việt Nam trả tự do cho tất cả các tù chính trị và tôn giáo, Việt Nam hoàn toàn hợp tác trong việc để các cá nhân trong danh sách của Hoa Kỳ tham gia chương trình HO và ROVR, và Việt Nam phải có những biện pháp mạnh mẽ để diệt trừ nạn tham nhũng trong vấn đề xuất cảnh. Ngoài ra Bộ Ngoại Giao phải báo cáo về những cố gắng từ phía Hoa Kỳ nhằm giải quyết các hồ sơ HO, ROVR và U11.
Những báo cáo này sẽ được dùng bởi Quốc Hội trong việc cứu xét việc gia hạn hay không gia hạn đặc miễn điều kiện Jackson-Vanik cho Việt Nam.

BÁO CÁO VỀ TỰ DO TÔN GIÁO Ở VIỆT NAM
Ngôn ngữ quản lý đi kèm với đạo luật đòi hỏi Bộ Ngoại Giao nội trong vòng 6 tháng kể từ ngày ban hành đạo luật, phải báo cáo với các Uỷ Ban Ngân Sách của Hạ Viện và của Thượng Viện về sự hợp tác của Việt Nam trong việc để cho các giáo hội độc lập tự do hoạt động, trong việc hoàn trả các tài sản bị tịch thu từ năm 1975 lại cho các giáo hội độc lập, trong việc để một phái đoàn tôn giáo và bác sĩ từ Hoa Kỳ thăm viếng Đại Lão Hoà Thượng Thích Huyền Quang, và trong việc để các người tranh đấu cho dân chủ và nhân quyền ở Việt Nam tham gia các chương trình trao đổi với Hoa Kỳ.
Ngôn ngữ này được Dân Biểu Frank Wolf (Cộng Hoà, Virginia) đưa vào trong ngôn ngữ quản lý của đạo luật thể theo lời yêu cầu của Uỷ Ban Tự Do Tôn Giáo Cho Việt Nam. Mùa hè vừa qua một phái đoàn của UBTDTG/VN đã tiếp xúc trực tiếp với DB Wolf để trình bày về tình cảnh hiện nay của các giáo hội ở trong nước. DB Wolf là tác giả của Đạo Luật Tự Do Tôn Giáo Quốc Tế được ban hành năm ngoái.

CẢI TỔ CHƯƠNG TRÌNH TỊ NẠN
Điều Khoản 253 trong đạo luật HR 3194 ấn định là Bộ Ngoại Giao không được tuyển dụng những người liên quan đến chế độ đàn áp để làm việc trong các chương trình tị nạn của Hoa Kỳ, dù chỉ là thông dịch cho những người xin tị nạn. Điều khoản này là kết quả của cuộc vận động cho các hồ sơ HO bị từ chối một cách oan uổng. Trước đây rất nhiều người xin tị nạn đã không dám khai báo gì tại bàn phỏng vấn vì có sự hiện diện của thông dịch viên do Bộ Nội Vụ Việt Nam cung cấp. Kết quả là họ bị bác đơn tị nạn một cách oan ức.
Đầu năm nay, khi văn phòng ODP chuyển từ Bangkok về Sàigòn thì vị trưởng văn phòng đã tuyển dụng ngay bốn cựu thông dịch viên của Bộ Nội Vụ, không những chỉ để thông dịch, mà còn để xử lý hồ sơ. Trước tình trạng ngày càng tệ hại này, một số hội đoàn Hoa Kỳ và Uỷ Ban Cứu Người Vượt Biển đã báo động với Quốc Hội. Sau nhiều cuộc thương thảo, Bộ Ngoại Giao cuối cùng đồng ý tuyển dụng nhân viên người Việt từ hải ngoại, như đã trình bày trong bài giải thích về điều khoản liên quan đến các hồ sơ HO (xin xem bài Cuộc Vận Động Cho HO Đã Thành Công Phần Lớn, ngày 20 tháng 11, 1999).
Điều Khoản 253 áp dụng nguyên tắc này cho tất cả chương trình tị nạn của Hoa Kỳ trên thế giới, không riêng gì đối với người Việt. Xem như thế thì kinh nghiệm đau thương của những trường hợp HO bị đánh rớt một cách oan uổng đã là một bài học góp phần cải thiện chương trình tị nạn nói chung của chính phủ Hoa Kỳ trên toàn thế giới.

ĐIỀU KHOẢN XOÁ NỢ CHO CÁC NƯỚC CỰC NGHÈO
Gần đây, Tổng Thống Clinton ráo riết vận động cho việc xoá nợ cho những nước cực nghèo, trong đó có Việt Nam. Trong chương trình xoá nợ này, các quốc gia chủ nợ sẽ xí xoá tất cả các khoản nợ tích luỹ từ trước đến giờ. Điều khoản 501 thuộc phần Các Khoản Ngân Sách Phụ Trội ấn định điều kiện xoá nợ nhằm ngăn ngừa tình trạng sau vài năm thì quốc gia được xoá nợ lại rơi vào nợ nần như cũ vì nền kinh tế thiếu hữu hiệu hay vì nạn tham nhũng quá trầm trọng. Sau đây là số điều kiện liên quan đến vấn đề tự do dân chủ.
1. Các quốc gia có ngân sách quốc phòng quá cao so với tổng sản lượng quốc gia sẽ không được xoá nợ. 2. Các quốc gia vi phạm nhân quyền một cách trầm trọng không được xoá nợ. 3. Các quốc gia muốn được xoá nợ thì phải chấp nhận cải tổ kinh tế và xã hội để bảo đảm sự trong suốt trong chính quyền, trong vấn đề làm chính sách, và trong tiến trình lập ngân sách quốc gia; phải khuyến khích sự tham gia của dân chúng và các tổ chức ngoài chính phủ vào việc quyết định chính sách kinh tế; phải có một kế hoạch bài trừ nạn nghèo đói và bảo vệ môi sinh; phải phát triển và củng cố khu vực tư doanh; phải mở rộng kinh tế thị trường; và phải có chương trình cụ thể để chống nạn tham nhũng.
Nếu không có những điều kiện này thì việc xoá nợ nhiều khi sẽ phản tác dụng: vì đỡ nợ nần, các chính quyền sẽ không cảm thấy áp lực phải cải tổ định chế hành chánh, kinh tế, và xã hội, như là tình trạng ở Việt Nam trong 5 năm trở lại đây.

LÀM SAO ĐỂ KHAI THÁC CÁC ĐIỀU KHOẢN LUẬT
Những điều khoản kể trên đặt định một căn bản pháp lý và tạo nhiều cơ hội để cộng đồng người Việt ở hải ngoại thúc đẩy cho nhanh hơn tiến trình dân chủ hoá ở Việt Nam. Nhưng nếu muốn khai thác các cơ hội này thì các tổ chức, đoàn thể, nhóm, cá nhân quan tâm đến vấn đề nhân quyền và dân chủ ở Việt Nam cần phân công nhau để thực hiện hai nhóm công việc sau đây.

1. Đóng góp cho những bản báo cáo về tình trạng nhân quyền
Trong vòng 24 tháng tới đây, sẽ có ít nhất 11 bản báo cáo về tình trạng nhân quyền ở Việt Nam: 2 bản báo cáo nhân quyền tổng quát của Bộ Ngoại Giao (tháng 2 năm 2000 và tháng 2 năm 2001), 2 bản báo cáo về tình trạng vi phạm tự do tôn giáo trên thế giới của Bộ Ngoại Giao (tháng 9 năm 2000 và tháng 9 năm 2001), 2 bản báo cáo về tình trạng vi phạm tự do tôn giáo trên thế giới của Uỷ Hội Tự Do Tôn Giáo Quốc Tế (tháng 5 năm 2000 và tháng 5 năm 2001), 4 bản báo cáo của Bộ Ngoại Giao riêng về tình trạng nhân quyền và tham nhũng ở Việt Nam (tháng 2 và tháng 8 năm 2000 và năm 2001), và một bản báo cáo riêng về tình trạng các giáo hội độc lập ở Việt Nam vào khoảng tháng 5 năm 2000. Đó là chưa kể những đòi hỏi báo cáo có thể sẽ nằm trong các điều khoản sẽ tiếp tục được gài vào những đạo luật trong năm 2000.
Số lượng báo cáo dồn dập này sẽ là những ánh đèn pha chiếu rọi vào tình trạng vi phạm nhân quyền, vi phạm tự do tôn giáo, và tham nhũng trầm trọng ở Việt Nam, với điều kiện chúng ta phải có đầy đủ dữ kiện để cung cấp cho các cơ quan thực hiện các bản báo cáo. Công việc thu thập tài liệu vừa là nhiệm vụ vừa là thử thách đối với những ai thực sự quan tâm đến tình trạng nhân quyền ở Việt Nam.

2. Giám sát việc tuân hành các điều kiện luật định
Ban hành luật là một chuyện. Thi hành luật lại là một chuyện khác. Trong quá khứ chúng ta đã thấy toà đại sứ Hoa Kỳ ở Việt Nam và cả Bộ Ngoại Giao nhiều lần tìm cách bao che cho Hà Nội vì họ muốn nhanh chóng tiến đến thương ước với Việt Nam. Chẳng hạn, Việt Nam đã vi phạm rất nhiều điều kiện luật định để được hưởng ưu đãi về chương trình OPIC (Chương trình Công Ty Tư Nhân Đầu Tư Hải Ngoại), hay chương trình của Ex-Im Bank (Ngân Hàng Xuất Nhập Cảng), hay việc bãi miễn điều kiện Jackson-Vanik.
Nhiệm vụ của chúng ta là theo rõi việc chính quyền Hoa Kỳ tuân hành những điều kiện luật định này. Chẳng hạn, chúng ta cần áp lực, qua những số liệu cụ thể và chính xác, để chính phủ Hoa Kỳ phải đòi hỏi Việt Nam giảm chi phí quốc phòng, trả tự do cho tất cả các tù chính trị và tôn giáo kể cả những người đang bị quản chế tại gia, và phải thực sự cải tổ hành chánh, kinh tế, xã hội nhằm thiết lập một thể chế trong suốt trong chính quyền như là điều kiện tiên quyết để đánh tham nhũng và phát triển quốc gia trước khi cho họ xoá nợ.

Nguyễn Đình Thắng,
Ngày 24 tháng 11, 1999

• Detroit Mới 10 Năm: Mất 25% Dân Số
• SINH HOẠT CỘNG ĐỒNG
• Lộ Rõ Nhân Quyền VN Quá Tệ Hại
• Tôn Giáo Và Đất Nước