Trong những ngày tháng dài về mùa đông, từ tháng 10 năm nay tới tháng Tư sang năm, dân chúng sống tại Mỹ thường bị một loại bệnh: tâm thần thay đổi, ngủ nhiều hơn và mập nhiều hơn. Họ bị một chứng bệnh tâm lý xuống tinh thần, vì thời tiết thay đổi-seasonal affective disorders (SAD), tạm gọi là bệnh U buồn mệt mỏi về mùa đông. Dân sống tại miền Bắc Mỹ bị loại bênh này nhiều hơn là vùng Nam Mỹ. Thí dụ chỉ có khoảng 2 phần trăm dân Florida (miền nam) bị bệnh SAD. Nhưng tỉ lệ bệnh nhân cao hơn ở miền bắc, tới 10 phần trăm tại New Hampshire.
Nhưng nguyên nhân bệnh lý SAD chưa được rõ ràng.
Có thể xếp vào loại bệnh xuống tinh thần. Đôi khi khảo cứu tìm hiểu nếu SAD có liên hệ tới bệnh di truyền hay bệnh tâm thần. Hoặc đôi khi có liên hệ tới vấn đề ghiền rượu.
Bệnh SAD có thể thay đổi theo giờ giấc mỗi ngày. Nghĩa là chu kỳ sinh lý 24 giờ mỗi ngày thay đổi:
. tùy theo kích thích tố lên xuống trong cơ thể.
. nhiệt độ thay đổi trong người,
. giờ giấc lúc thức lúc ngủ, lúc ăn uống,
. và còn nhiều biến chuyển khác thay đổi theo thời gian, theo kim đồng hồ.
. Đó là chưa kể giờ giấc thay đổi hàng năm. Mỹ thường có tật đổi giờ. Mỗi năm ít ra là 2 lần, lúc vặn đồng hồ nhanh hơn, lúc vặn đồng hồ lùi lại.
Trong vài trường hợp nhậy cảm, bệnh xuất hiện vì ánh sáng mặt trời ít hơn về mùa đông.
Giờ giấc trong cơ thể không đáp ứng được cùng nhịp điệu với giờ giấc đồng hồ treo trên tường, và do đó có thể gây bệnh.
Triêu chứng:
. Bệnh nhân SAD muốn ngủ thật nhiều. Muốn kéo dài giấc ngủ thêm 2 tới 4 giờ mỗi ngày. Sáng dậy uể oải, không muốn ra khỏi giường.
. Thích ăn uống đồ ngọt nhiều hơn. Nhưng sẽ dễ lên cân, mập.
. Đôi khi bị xuống tinh thần, cảm giác chán nản. Mùa đông nào cũng bị bệnh, ít ra một vài lần.
. Khó tập trung tư tưởng, khó làm việc.
. Lúc nào cũng thấy người mệt mỏi.
Bệnh nhân thấy triệu chứng thay đổi nặng nhẹ tùy theo mỗi người. Phần lớn bệnh nhân là phụ nữ, tuổi từ 20 tới 40. Triệu chứng xuất hiện rõ nhất khoảng tháng giêng hay tháng 2, nhưng sẽ khá hơn khi mùa xuân dần tới.
Điều trị:
Trị bệnh u buồn mệt mỏi về mùa đông-SAD tuỳ thuộc lý luận nguyên nhân sinh ra bệnh.
. Chẳng hạn trước đây cho là SAD có liên hệ tới bệnh xuống tinh thần. Bệnh nhân được điều trị bằng thuốc chống xuống tinh thần (antidepressant drugs). Nhưng cách này còn nằm trong vòng nghiên cứu. Nhiều thử nghiệm đang thực hiện tại Hoa Kỳ, Gia Nã Đại và Thụy sĩ. Cũng có thể dùng tâm lý trị liệu (psychotherapy) để trị bệnh SAD.
. Trường hợp thứ 2 dùng ánh sáng (bright light). Khảo cứu cho thấy bệnh nhân SAD sẽ cảm thấy dễ chịu hơn nếu ánh sáng được điều chỉnh phù hợp với chu kỳ sinh lý-circadian cycles. Nhưng dùng ánh sáng chữa bệnh phức tạp, còn trong vòng khảo nghiệm. Nhiều yếu tố khác cần lưu ý, tùy thuộc loại ánh sáng, cường độ thích hợp, và kéo dài bao lâu. Chưa kể dùng ánh sáng có nhiều công phạt, như nhức đầu, mắt nheo lại, phải theo rõi khám nghiệm võng mạc, v..v... Nên tham khảo bác sĩ gia đình trước khi dùng ánh sáng để điều trị.
Sau đây là vài lời khuyên để giảm những triệu chứng do bệnh u buồn mệt mỏi về mùa đông-SAD gây ra:
. Nên ra ngoài nhiều hơn là ở trong nhà. Vì dùng đèn sáng trong nhà vẫn không đủ ánh sáng bằng ngoài trời.
. Tâp thể dục ngoài trời. Đi bộ ngoài trời. Vừa đỡ mập. Vừa cảm thấy dễ chịu.
. Nếu phải ở trong nhà thì nên đứng gần cửa sổ.
. Ăn uống vừa đủ. Không ăn nhiều đồ bột, đường.
. Nếu phải sống tại miền Bắc Mỹ, thì mùa đông nên tìm cách du lịch những vùng có nắng, ấm áp.
. Tránh dùng màn cửa thẫm mầu trong nhà để giúp phòng ở đỡ bị tối tăm.
(Ghi chú: bài này viết với mục đích nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thăc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com ; Điện thoại: (714) 547-3915.
Gửi ý kiến của bạn
