Trước hết, xin thành thực thú nhận rằng tôi có ý định viết bài này ngay từ khi Nhóm Đàn Chim Việt chính thức thông báo chương trình trình diễn của họ với mục đích - cứ tạm gọi theo cách dễ nói nhất - là "quảng cáo" nhóm này trong cộng đồng Việt Nam mình để thay cho tấm lòng cảm kích đối với tất cả các anh chị em của Nhóm đã tự nguyện cùng nhau họp lại để góp sức duy trì một lãnh vực nghệ thuật trong nền âm nhạc Việt Nam. Đó là nhạc hợp xướng và thính phòng.
Nhưng sau khi buổi trình diễn đã hoàn tất trong sự cố gắng vượt bực của các anh chị em trong nhóm và sự thành công tương đối mà đáng lẽ ra đủ làm anh chị em hãnh diện và tự tin để tiến bước mạnh thêm thì lại có một số yếu tố ngoại tại không mấy đẹp bắt buộc tôi phải đề cập đến để góp ý với anh chị em trong tinh thần xây dựng chung.
Điều cần chia sẻ đầu tiên là có thể hết mọi người có mặt trong phòng hoà nhạc Iwaki của đài phát thanh ABC vào chiều Chủ nhật 23-6-02 đều ghi nhận được tinh thần yêu nghệ thuật thuần tuý cũng như những nỗ lực đã bỏ ra để hoàn thành buổi trình diễn ngày hôm đó của các thành viên trong Nhóm. Một chương trình kéo dài từ 3 giờ đến 6 giờ rưỡi chiều gồm hai bài trường ca Con Đường Cái Quan của Phạm Duy, Hòn Vọng Phu của Lê Thương cộng với ba bản hợp ca khác là Bến Xuân, Nước Non Ngàn Dặm, Hội nghị Diên Hồng, hai bài tứ ca Bức Hoạ Đồng Quê và Khúc Ca Ngày Mùa và mười bài đơn ca, đã không phải là việc tập luyện tính bằng ngày tháng mà xong. Chỉ hai bài trường ca cũng đủ chứng minh công trình khổ luyện của các thành viên trong nhóm với mục đích hiển nhiên là "vị nghệ thuật" đúng nghĩa như ý đầu tiên trong lời mở đầu của anh Hoàng Cao chào mừng khán thính giả "Trong tâm tình luôn ấp ủ những âm hưởng một thời còn vang bóng và với hy vọng mãi mãi những âm hưởng ấy sẽ không chỉ là dư âm; cho nên một nhóm anh chị em thích ca hát chúng tôi đã cùng ngồi lại với nhau để lập Nhóm Đàm Chim Việt. Chúng tôi chọn tên gọi này để tự ví thân phận ly hương của mình là những cánh chim bạt gió nhưng vẫn có một phương trời quê hương và mong có ngày tung cánh bay về. Hôm nay Nhóm Đàn Chim Việt chúng tôi chính thức trình diện quý vị trong ý nghĩa và mục đích này".
Khi được hỏi về lý do tại sao nhóm lại chọn thời điểm này để ra mắt với tên gọi "chương trình ca nhạc Nước Non Ngàn Dặm" thì anh Hoàng Cao cho biết là mặc dù khả năng vẫn còn eo hẹp và khiếm khuyết; song các anh chị em đều đồng ý phải thực hiện một buổi trình diễn để hát lên một số ca khúc về quê hương như một cách thế biểu tỏ tâm tình đau xót trước việc quê nhà bị mất đi những phần đất miền biên giới phía Bắc. Anh cũng cho biết trong quá trình hình thành Nhóm, nỗi khó khăn nhất vẫn là vấn đề nhân sự. Các thành viên đều có những nỗi bận bịu với công ăn việc làm và các sinh hoạt trong gia đình cũng như ngoài xã hội. Thời gian còn lại cho Nhóm đã không có bao nhiêu mà lại còn rất khó sắp xếp được những giờ thuận lợi chung cho mọi người cùng tập nên tình trạng có người này vắng người kia là chuyện rất thường xẩy ra. Vì vậy mà mọi người đã phải cố gắng rất nhiều trong những điều kiện riêng để giảm bớt khó khăn được chừng nào tốt chừng đó và rồi cuối cùng tâm nguyện của anh chị em cũng được thể hiện như lời tâm tình của anh trưởng đàn: Trong dịp ra mắt này, anh chị em chúng tôi mong muốn trong nỗ lực chung của cả nhóm để có thể dùng tiếng hát vụng về, nhỏ nhoi của mình cố gắng cất vang lên một số cung điệu quê hương để cùng quý vị chia sẻ mối tình thương quê, nhớ nước cũng như nhắn gửi nỗi lòng đau xót về những miền đất quê hương nơi biên giới đã bị nhà cầm quyền đương thời nhẫn tâm cắt nhượng cho ngoại bang. Và với tâm tình đó, chúng tôi xin chính thức khai mạc buổi văn nghệ mang chủ đề Nước Non Ngàn Dặm của Nhóm Đàn Chim Việt.
Nói chung, với chủ đề như thế phát xuất từ nơi những tâm hồn thích ca hát và bằng vào khả năng chuyên môn quá vững vàng của những người điều hành như anh Hoàng Cao, anh Nguyễn Huệ, nhóm Đàn Chim Việt thực sự đã làm đúng việc vì biết rõ việc làm của mình và cũng đã làm hết sức mình bằng chính những tiếng hát mà anh Hoàng Cao đã khiêm tốn nhận rằng đó là tiếng hát "vụng về, nhỏ nhoi" để chuyên chở đến người nghe từng tiếng lòng, từng tình tự quê hương. Hy vọng rằng với tâm tình và ý nghĩa này, các anh chị em trong Nhóm sẽ bền chí trong hướng đi đã vạch ra.
Tuy nhiên, xin cũng được nêu ra đây với các anh chị em một vài nhận xét nho nhỏ tổng hợp từ những lời khen tiếng chê xì xầm đây đó nơi các hàng ghế khán thính giả mà anh chị em vì bận hát nên không nghe được.
Theo dư luận chung cho rằng có một số người hình như vẫn không chịu phân biệt rõ sự khác biệt trong cung cách hát nhạc thính phòng và các buổi trình diễn kiểu văn nghệ quần chúng nên đã "diễn" hơi lố như trường hợp của Y Thanh khi đơn ca bài "Hướng về Hà nội" của Hoàng Dương. Có số ít người biết anh là "siêu sao" không nặng ký lắm của các sân khấu nhạc trẻ nên quen được; nhưng đa số khán thính giả lại hơi ngỡ ngàng về phong cách của anh: từ lời "tự biên tự diễn" dài dòng nối theo lời giới thiệu của cô xướng ngôn viên chương trình đến "nghệ thuật ca diễn", nhất là trước khi chấm dứt bài hát này, anh đã bắt một số khán giả phải kiên nhẫn cúi đầu nín thở thật lâu mà chờ anh buông nốt nhạc cuối cùng thật là cường điệu. Không hiểu với con mắt chuyên môn và nghệ thuật thì hai anh Hoàng Cao và Nguyễn Huệ thấy thế nào"
Bài "Hội nghị Diên Hồng" được mở đầu bằng lời xướng bài thơ của Lý Thường Kiệt xem ra không ổn. Nhiều người gọi nó là việc "đem râu ông nọ cắm cằm bà kia" một cách cẩu thả, nếu không muốn nói là coi thường trình độ căn bản của người nghe về kiến thức lịch sử căn bản của đất nước. Một bạn trẻ hỏi tôi " Đời nhà Trần đã có được một Hội nghị Diên Hồng uy nghiêm như vậy, cũng đã có nhiều chiến thắng oai hùng mà chẳng lẽ không có được một câu nói cảm khái nào hay sao mà lại phải vay mượn qua nhà Lý bài "Nam quốc sơn hà nam đế cư" của Lý Thường Kiệt thời phá Tống bình Chiêm" Có chứ. Có câu nói của Trần Bình Trọng trả lời Thoát Hoan "Ta thà làm quỷ nước Nam chứ không thèm làm vương đất Bắc"; câu của Hưng Đạo Vương trả lời vua Nhân Tông "Nếu bệ hạ muốn hàng xin trước hết hãy chém đầu tôi đi đã", hoặc bài thơ của Trần Quang Khải:
Đoạt sáo Chương dương độ
Cầm hồ Hàm tử quan
Thái bình nghi nỗ lực
Vạn cổ thử giang san
Dịch:
Chương Dương cướp giáo giặc
Hàm tử bắt quân thù
Thái bình nên gắng sức
Non nước ấy nghìn thu
Và cùng lắm thì cũng còn có câu nói của Trần Thủ Độ trả lời vua Trần Thái Tông dịp quân Nguyên sang xâm lăng lần thứ nhất là "Đầu tôi chưa rơi xuống đất thì xin bệ hạ đừng lo". Tất cả những danh ngôn cảm khái này dưới thời nhà Trần chẳng lẽ bà trưởng ban Tổ chức mà cũng là Ủy viên Văn hoá Giáo dục một thời lại không biết để góp ý với anh chị em sao" Xin bà cũng cần phải nhớ cho rằng làm văn nghệ cũng là một cách bảo tồn và phát huy văn hoá giống như làm công tác giáo dục vậy; cho nên không phải chỉ hát hò cho vui để vỗ tay um sùm cho "xôm" mà còn phải tôn trọng tính cách chính xác cũng như minh bạch của các dữ kiện để chuyên chở chút "hồn" cho văn nghệ cùng chút vốn liếng văn hoá của dân tộc đến người nghe nữa. Chính vì vậy mà các anh chị em trong Nhóm Đàn Chim Việt mới chọn phong cách hợp xướng và thính phòng mà không là văn nghệ "tạp lục" hay nhạc "thời trang" là thế.
Tiện đây cũng xin được nêu ra một luồng dư luận mà đối với bản thân người viết bài này còn nhiều tín nghi và đáng lý tôi không muốn nêu ra ở đây, nhưng vì cũng có đôi chút ảnh hưởng đến các anh chị em trong Đàn Chim Việt, nhất là anh Hoàng Cao, nên thôi cũng đành mở ngoặc một chút để nói luôn. Mong bà nhớ cho đây là dư luận đã từng một thuở xôn xao mà nếu không nhờ đi nghe hát thì tôi vẫn là kẻ còn ngu ngơ chẳng biết gì cả, còn bà thì chắc chưa quên. Số là lúc anh Hoàng Cao đang nói lời mở đầu chào mừng quan khách và minh định rằng "Chúng tôi cũng xin phép hương hồn cố nhạc sĩ Văn Cao khi mượn những nốt nhạc cùng tên với nhạc phẩm của ông (người viết chú thích: nhạc bản Đàn Chim Việt của Văn Cao) làm nhạc hiệu cho nhóm dù cho lời hát của ông trong nhạc phẩm này hoàn toàn khác xa với lời tâm sự của chúng tôi" thì có vị khán giả nào đó buông lửng lơ một câu nói "Cần gì phải tránh né kỹ như vậy khi mà bà trưởng ban tổ chức của các anh trước đây đã từng hướng dẫn một nhóm cán bộ cộng sản Việt Nam đi Sydney trong dịp họ qua Úc. Bà đã vận động giới văn nghệ sĩ Việt Nam ở Sydney đón tiếp nhóm cán bộ này để tổ chức một buổi họp mặt thân hữu mà theo bà thì đó là những nghệ sĩ. Nhưng ý đồ của bà không thành vì bà đã bị phản đối bởi một số người ở Sydney biết chắc sự thật không như bà nói khi họ thấy đám cán bộ này đều có cận vệ đi cùng chứ không đơn giản là nghệ sĩ." Nghe vậy, tôi vội run giọng bào chữa cho nhóm Đàn Chim Việt rằng tôi biết rõ họ không phải là những con thò lò hai hay ba, bốn, năm, sáu mặt gì đâu. Họ thích hát và thích làm văn nghệ lành mạnh pha chút hoài cổ thôi thì một ngươì khác vội chen vào là dĩ nhiên phần họ là vậy ai chẳng biết; song nhập nhằng thế này thì nguy quá.
Một ý kiến khác nữa là chương trình hơi nhiều các bài đơn ca. Một vị ngồi cạnh tôi có nhận xét là phải chi nhóm nên tế nhị tuyển chọn lấy nửa số các bài đơn ca cũng là quá đủ rồi để khỏi làm loãng chương trình vì cứ bắt khán thính giả và các thành viên của nhóm ngồi nhìn nhau mãi cũng chán.
Và một nhận xét sau cùng là tại sao nhóm đã sắp xếp rất đẹp là để các anh chị em có mặt luôn trên bục trình diễn mà hai cô xướng ngôn viên thì lại cứ phải đi lên đi xuống lòng vòng suốt buổi để làm gì. Thành ra nếu như để hai cô cũng yên vị tại một chỗ cố định nào đó thì sẽ đẹp mắt hơn.
Cuối cùng là lời cảm ơn của bà trưởng ban tổ chức. Tôi không hiểu bà xếp loại cái chương trình tổ chức do bà làm trưởng ban vào mức độ nào của bậc thang nghệ thuật mà áp dụng cách ăn nói quá xuề xoà như một màn hoạt náo vậy. Theo lệ thường, với bầu khí của những buổi sinh hoạt mang tính chất nghệ thuật như chương trình Nước Non Ngàn Dặm của Đàn Chim Việt thì người trưởng ban tổ chức cần phải dùng cách ăn nói chững chạïc để có đôi lời ngắn gọn và trang trọng cảm ơn lòng ưu ái của quan khách đến thưởng thức là đủ. Còn hay dở hay tốn công mất sức thì để tự khán thính giả đánh giá và câu trả lời cụ thể nhất sẽ là nguồn cảm hứng và sự tiếp nhận của họ ở những lần sau. Nhất là tránh không bao giờ đứng trên bục trình diễn lè nhè hỏi thẳng mặt khán thính giả như cô giáo hỏi học sinh lớp mầm, lớp chồi gì đó rồi chờ trả lời. Nếu tôi nhớ không lầm thì ngay đến các băng ca nhạc kiểu tạp lục Tùng Lâm cũng chỉ có Việt Thảo hay Vân Sơn, Bảo Liêm mới có cái lối đó mà thôi. Lại còn màn tặng hoa rất vụng về làm mất thời giờ của khán thính giả đã ngồi khá lâu.
Tóm lại, nếu tạm quên đi một số trục trặc vừa nêu trên mà tôi đã minh định là những yếu tố ngoại tại, tức là ngoài tầm tay của anh Hoàng Cao, anh Nguyễn Huệ và các anh chị em trong Đàn Chim Việt, thì chương trình Nước Non Ngàn Dặm vừa qua thực sự đã thể hiện được nhiều điểm son đúng nghĩa là phục vụ nghệ thuật cũng như tâm ý của anh chị em muốn dùng lời ca tiếng nhạc để hâm nóng chút tình quê hương.
PhạmMinh Tâm
Gửi ý kiến của bạn
