Hội đồng Bảo an LHQ đã ra nghị quyết cho phép quân quốc tế tiến vào Đông Timor để duy trì hòa bình. Cuộc thảo luận và biểu quyết đã diễn ra trong một thời gian ngắn, hiếm có về loại nghị quyết này, chỉ có 15 tiếng đồng hồ đã xong. Tất cả 15 nước hội viên Hội đồng Bảo an, kể cả 5 cường quốc thường trực Anh, Mỹ, Pháp, Nga, Trung Quốc và 10 nước không thường trực đều bỏ phiếu thuận.
Nghị quyết không nói rõ bao nhiêu quân và cũng không ấn định thời hạn, chỉ nói nhiệm vụ của quân quốc tế trước hết phải lập lại trật tự, sau đó mới biến thành quân mũ xanh gìn giữ hòa bình. Ở một nơi đang diễn ra cảnh bạo loạn vô chính phủ, bắn giết tàn sát, cướp bóc, hôi của, khiến hàng ngàn người chết, việc tái lập trật tự chỉ có nghĩa là phải nổ súng, nếu cần để chống lại những kẻ kháng cự. Người ta đã dự liệu cả một cuộc chiến, không hạn định số quân và thời gian vì còn tùy...
Đông Timor chỉ là nửa của một hòn đảo nhỏ nằm giữa nước Úc và quần đảo Nam Dương, tức Indonesia. Năm 1945 dân Nam Dương nổi lên đánh thực dân Hòa Lan dành được độc lập, Đông Timor vẫn ở ngoài vòng kiểm soát của chính quyền Indonesia, bởi vì Đông Timor do thực dân Bồ Đào Nha cai trị chớ không phải Hòa Lan. Nhưng năm 1975, quân Indonesia xâm chiếm lãnh thổ này và sát nhập luôn vào Indonesia, Đông Timor là một lãnh thổ nhỏ, dân cư chỉ có 800,000 người.
Dù chuyện nhỏ, nghị quyết của LHQ lại có một ý nghĩa lớn. LHQ đã tiến thêm được một bước kể từ ngày có nghị quyết về Bosnia với “nạn tẩy sạch chủng tộc”, về Kosovo nằm trong lãnh thổ Nam Tư với nạn chém giết và trục xuất dân gốc Albania, và xa hơn nữa phải kể từ ngày có nghị quyết về bầu cử tự do ở Cam Bốt. Mặc dù Đông Timor đã thành “chuyện nội bộ” của Indonesia, LHQ vẫn làm áp lực để đòi chính quyền Jakarta phải tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý dưới sự giám sát quốc tế. Hơn 78% dân Đông Timor đã biểu quyết tách rời để trở thành một nước độc lập.
Thế nhưng chỉ hai ngày sau khi có kết quả trưng cầu dân ý, bạo loạn đã bùng nổ. Những nhóm gọi là “dân quân”, nhưng thực ra là các toán dân gốc Indonesia có võ trang, chống lại nền độc lập của Đông Timor, được trợ giúp ngầm của quân đội Indonesia đã nổi lên đánh phá giết chóc dân Đông Timor. Dư luận quốc tế bất bình, đòi hỏi chính quyền Indonesia phải lãnh trách nhiệm bảo vệ luật pháp và trật tự, bởi vì một khi Đông Timor chưa kịp thành lập chính quyền độc lập, trách nhiệm an ninh và ổn định vẫn còn thuộc nước chủ nhà. Indonesia đã phái thêm quân đến Đông Timor, dĩ chí thiết quân luật. Nhưng tất cả đều vô hiệu, và mất mặt hơn nữa, chính quân đội Indonesia tăng cường bảo vệ luật pháp đã về hùa với bọn “dân quân” để đi cướp bóc hôi của dưới mắt các quan sát viên quốc tế.
Tại sao có tình trạng này" Đó là vì quân đội Indonesia sau 30 năm tham nhũng của chế độ Suharto, nay đã thành “cá mè một lứa”, không ai bảo được ai, tướng tá tiền phương đã bất tuân thượng lệnh của cấp trung ương. Bất cứ vì lý do gì, người ta chỉ thấy bộ máy cầm quyền ở Jakarta đã trắng trợn chà đạp lên dân chủ và nhân quyền, những điều đã ghi rõ trong Hiến chương LHQ. Rút cuộc Tổng Thống Habibie phải yêu cầu LHQ đem quân đến.
Chúng tôi nghĩ đây là một bài học không phải cho một nước mà cho khu vực và cả thế giới. Khu vực Đông Nam Á trước hết có khối ASEAN. Ngay sau khi có cuộc biểu quyết ở LHQ, Thái Lan nước đến phiên làm chủ tịch ASEAN, lên tiếng nói ASEAN phải tìm một giải pháp cho cuộc khủng hoảng Đông Timor. Còn giải pháp gì, giải pháp giờ thứ 25 chăng" Thật chuyện nực cuời. Khi Đông Timor còn biến động với phong trào đòi độc lập của người dân bản xứ, ASEAN đã khoanh tay ngồi im để LHQ phải nắm lấy vấn đề mà tổ chức trưng cầu dân ý, đó là giải pháp.
Một vài nước ASEAN còn tiếc rẻ nói ASEAN phải nắm lấy vai trò lãnh đạo sau cuộc trưng cầu dân ý. Khi hội nghị APEC họp ở Tân Tây Lan trong lúc bọn “dân quân” ở Đông Timor tự do hoành hành cướp bóc hôi của giết người, các ông ASEAN đã né tránh thảo luận, vì sợ chạm nọc “can thiệp chuyện nội bộ”. Đến khi Tổng Thống Nam Dương Habibie phải “quốc tế hóa” vấn đề, yêu cầu đem quân quốc tế đến, các ông mới tá hỏa tam tinh nghĩ lại. Nhưng bây giờ tất cả đã muộn rồi. Các ông ASEAN còn muốn đóng “vai trò lãnh đạo” gì nữa đây"
Trong khối ASEAN, hăng say nhất là ông Thái Lan chỉ cam kết gửi qua một tiểu đoàn, trong khi Úc ở ngoài đã sẵn sàng mang qua đến 4,500 quân trong số 8,000 được dự liệu. Tổng thư ký LHQ Kofi Annan đã có lý khi yêu cầu Úc phải lãnh đạo, làm tư lệnh cuộc hành quân hòa bình này. Người ta chưa biết toàn bộ khối ASEAN đóng góp được bao nhiêu quân, nhưng tuần này đã có hai ông lên tiếng. Việt Nam nói “không có kinh nghiệm” và Miến Điện nói “không có truyền thống” đem quân gìn giữ hòa bình ở nước khác. Thật ra cả hai ông đều có cả kinh nghiệm lẫn truyền thống dùng súng đàn áp đối lập, chà đạp nhân quyền trong nước nhưng khi nói đến đem quân bảo vệ hòa bình và trật tự ở nước khác, hai ông đã tìm cớ thoái thác, vì... có tật giật mình.
Chỉ có điều tôi xin bảo thật: Khi các anh đã bóp cổ nhân quyền ở trong nhà, hãy quên đi ảo tưởng chuyện nội bộ.
Nghị quyết không nói rõ bao nhiêu quân và cũng không ấn định thời hạn, chỉ nói nhiệm vụ của quân quốc tế trước hết phải lập lại trật tự, sau đó mới biến thành quân mũ xanh gìn giữ hòa bình. Ở một nơi đang diễn ra cảnh bạo loạn vô chính phủ, bắn giết tàn sát, cướp bóc, hôi của, khiến hàng ngàn người chết, việc tái lập trật tự chỉ có nghĩa là phải nổ súng, nếu cần để chống lại những kẻ kháng cự. Người ta đã dự liệu cả một cuộc chiến, không hạn định số quân và thời gian vì còn tùy...
Đông Timor chỉ là nửa của một hòn đảo nhỏ nằm giữa nước Úc và quần đảo Nam Dương, tức Indonesia. Năm 1945 dân Nam Dương nổi lên đánh thực dân Hòa Lan dành được độc lập, Đông Timor vẫn ở ngoài vòng kiểm soát của chính quyền Indonesia, bởi vì Đông Timor do thực dân Bồ Đào Nha cai trị chớ không phải Hòa Lan. Nhưng năm 1975, quân Indonesia xâm chiếm lãnh thổ này và sát nhập luôn vào Indonesia, Đông Timor là một lãnh thổ nhỏ, dân cư chỉ có 800,000 người.
Dù chuyện nhỏ, nghị quyết của LHQ lại có một ý nghĩa lớn. LHQ đã tiến thêm được một bước kể từ ngày có nghị quyết về Bosnia với “nạn tẩy sạch chủng tộc”, về Kosovo nằm trong lãnh thổ Nam Tư với nạn chém giết và trục xuất dân gốc Albania, và xa hơn nữa phải kể từ ngày có nghị quyết về bầu cử tự do ở Cam Bốt. Mặc dù Đông Timor đã thành “chuyện nội bộ” của Indonesia, LHQ vẫn làm áp lực để đòi chính quyền Jakarta phải tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý dưới sự giám sát quốc tế. Hơn 78% dân Đông Timor đã biểu quyết tách rời để trở thành một nước độc lập.
Thế nhưng chỉ hai ngày sau khi có kết quả trưng cầu dân ý, bạo loạn đã bùng nổ. Những nhóm gọi là “dân quân”, nhưng thực ra là các toán dân gốc Indonesia có võ trang, chống lại nền độc lập của Đông Timor, được trợ giúp ngầm của quân đội Indonesia đã nổi lên đánh phá giết chóc dân Đông Timor. Dư luận quốc tế bất bình, đòi hỏi chính quyền Indonesia phải lãnh trách nhiệm bảo vệ luật pháp và trật tự, bởi vì một khi Đông Timor chưa kịp thành lập chính quyền độc lập, trách nhiệm an ninh và ổn định vẫn còn thuộc nước chủ nhà. Indonesia đã phái thêm quân đến Đông Timor, dĩ chí thiết quân luật. Nhưng tất cả đều vô hiệu, và mất mặt hơn nữa, chính quân đội Indonesia tăng cường bảo vệ luật pháp đã về hùa với bọn “dân quân” để đi cướp bóc hôi của dưới mắt các quan sát viên quốc tế.
Tại sao có tình trạng này" Đó là vì quân đội Indonesia sau 30 năm tham nhũng của chế độ Suharto, nay đã thành “cá mè một lứa”, không ai bảo được ai, tướng tá tiền phương đã bất tuân thượng lệnh của cấp trung ương. Bất cứ vì lý do gì, người ta chỉ thấy bộ máy cầm quyền ở Jakarta đã trắng trợn chà đạp lên dân chủ và nhân quyền, những điều đã ghi rõ trong Hiến chương LHQ. Rút cuộc Tổng Thống Habibie phải yêu cầu LHQ đem quân đến.
Chúng tôi nghĩ đây là một bài học không phải cho một nước mà cho khu vực và cả thế giới. Khu vực Đông Nam Á trước hết có khối ASEAN. Ngay sau khi có cuộc biểu quyết ở LHQ, Thái Lan nước đến phiên làm chủ tịch ASEAN, lên tiếng nói ASEAN phải tìm một giải pháp cho cuộc khủng hoảng Đông Timor. Còn giải pháp gì, giải pháp giờ thứ 25 chăng" Thật chuyện nực cuời. Khi Đông Timor còn biến động với phong trào đòi độc lập của người dân bản xứ, ASEAN đã khoanh tay ngồi im để LHQ phải nắm lấy vấn đề mà tổ chức trưng cầu dân ý, đó là giải pháp.
Một vài nước ASEAN còn tiếc rẻ nói ASEAN phải nắm lấy vai trò lãnh đạo sau cuộc trưng cầu dân ý. Khi hội nghị APEC họp ở Tân Tây Lan trong lúc bọn “dân quân” ở Đông Timor tự do hoành hành cướp bóc hôi của giết người, các ông ASEAN đã né tránh thảo luận, vì sợ chạm nọc “can thiệp chuyện nội bộ”. Đến khi Tổng Thống Nam Dương Habibie phải “quốc tế hóa” vấn đề, yêu cầu đem quân quốc tế đến, các ông mới tá hỏa tam tinh nghĩ lại. Nhưng bây giờ tất cả đã muộn rồi. Các ông ASEAN còn muốn đóng “vai trò lãnh đạo” gì nữa đây"
Trong khối ASEAN, hăng say nhất là ông Thái Lan chỉ cam kết gửi qua một tiểu đoàn, trong khi Úc ở ngoài đã sẵn sàng mang qua đến 4,500 quân trong số 8,000 được dự liệu. Tổng thư ký LHQ Kofi Annan đã có lý khi yêu cầu Úc phải lãnh đạo, làm tư lệnh cuộc hành quân hòa bình này. Người ta chưa biết toàn bộ khối ASEAN đóng góp được bao nhiêu quân, nhưng tuần này đã có hai ông lên tiếng. Việt Nam nói “không có kinh nghiệm” và Miến Điện nói “không có truyền thống” đem quân gìn giữ hòa bình ở nước khác. Thật ra cả hai ông đều có cả kinh nghiệm lẫn truyền thống dùng súng đàn áp đối lập, chà đạp nhân quyền trong nước nhưng khi nói đến đem quân bảo vệ hòa bình và trật tự ở nước khác, hai ông đã tìm cớ thoái thác, vì... có tật giật mình.
Chỉ có điều tôi xin bảo thật: Khi các anh đã bóp cổ nhân quyền ở trong nhà, hãy quên đi ảo tưởng chuyện nội bộ.
Gửi ý kiến của bạn
