Trong 6 tháng đầu năm 1965, tình hình chiến sự tại Vùng 1 chiến thuật trở nên sôi động khi CSBV tung hàng loạt cuộc tấn công cấp trung đoàn vào một số vị trí phòng ngự của các đơn vị Bộ binh (BB) Địa phương quân. Tư lệnh Quân đoàn 1 & Vùng 1 lúc bấy giờ là thiếu tướng Nguyễn Chánh Thi, nguyên tư lệnh Sư đoàn 1 BB từ tháng 2/1964 đến tháng 10/1964. Tướng Thi chỉ huy Quân đoàn 1/ Vùng 1 từ tháng 11/1964, ông được thăng trung tướng vào đầu tháng 11/1965 và tiếp tục giữ chức vụ này đến tháng 3/1966.
Trước diễn biến mới, hạ tuần tháng 5/1965, tướng Thi họp khẩn cấp với các tư lệnh Sư đoàn 1 BB/Khu 11 chiến thuật (chuẩn tướng Nguyễn Văn Chuân) và tư lệnh Sư đoàn 2 BB/Khu 12 chiến thuật (chuẩn tướng Hoàng Xuân Lãm) để xét tình hình và khai triển lực lượng ngăn chận định. Do bộ Tư lệnh Vùng 1 chiến thuật chỉ có 3 tiểu đoàn BĐQ là lực lượng trừ bị, nên tướng Nguyễn Chánh Thi đã trình với bộ Tổng Tham Mưu QL.VNCH xin tăng cường lực lượng tổng trừ bị để mở các cuộc hành quân tảo thanh CQ. Ban đầu, bộ Tổng Tham Mưu tăng cường cho Vùng 1 chiến thuật 1 tiểu đoàn TQLC để hoạt động tại Quảng Nam.
Vào cuối tháng 5 năm 1965, CQ mở cao điểm với ý định đánh chiếm một số tiền đồn quanh thị xã tỉnh lỵ Quảng Ngãi, đồng thời thăm dò phản ứng của lực lượng TQLC Hoa Kỳ vừa đổ quân vào Chu Lai. Một trong những mục tiêu mà CQ nhắm đến là đồn Ba Gia (có tài liệu ghi là đồn Ba Giá) cách tỉnh lỵ Quảng Ngãi 12 km về phía Tây Bắc. Đồn này do một đại đội Địa phương quân trấn đóng. Ngoài đại đội Địa phương quân, đồn này có 1 trung đội Pháo binh với 2 khẩu 105 ly. Để đánh chiếm đồn này, đêm 29 tháng 5/1965, CQ đã điều động trung đoàn 603 thuộc sư đoàn 3 Sao Vàng CSBV mở tấn công cường tập. Đại đội trú phòng đã chống quyết liệt nhưng do thiệt hại nặng nên phải rút khỏi vị trí.
Lúc bấy giờ, Tiểu đoàn 3 TQLC đang hành quân tảo thanh CQ tại Điện Bàn, Quảng Nam, đã được tư lệnh Quân đoàn 1 Nguyễn Chánh Thi điều động khẩn cấp tiếp ứng cho mặt trận Quảng Ngãi. Tiểu đoàn được không vận từ phi trường Đà Nẵng vào Quảng Ngãi bằng 4 phi vụ C-123. Đến Quảng Ngãi, bộ chỉ huy Tiểu đoàn 3 TQLC tạm đóng quân tại một trường tiểu học bỏ hoang cạnh phi trường. Tướng Thi cũng đã bay vào Quảng Ngãi để cùng với tướng Lãm bàn bạc kế hoạch hành quân tái chiếm Ba Gia.
Theo phân nhiệm, Tiểu đoàn 3 TQLC mà tiểu đoàn trưởng là thiếu tá Nguyễn Thế Lương, đã vượt tuyến xuất phát vào giờ G ngày N để chiếm các mục tiêu 1,2 và 3 để tiêu diệt địch, đồng thời yểm trợ Trung đoàn 51 BB Biệt lập tái chiếm đồn Ba Gia. 5 giờ sáng ngày N, thành phần xung kích gồm 2 đại đội 1 và 2 rời tuyến xuất phát. Đúng 10 giờ 15 hai cánh quân của đại đội 1 và 2 đã bám vào bìa mục tiêu 1 (bờ phía Đông của ấp Sơn Châu). Vì tính chất bất thường của mục tiêu này, hai đại đội 1 và 2 phải tiến quân rất thận trọng và lùng sục trong hai tiếng đồng hồ cho đến lúc cả hai đại đội chiếm lĩnh trọn vẹn mục tiêu 1, đâu đâu cũng có bóng của chiến binh Tiểu đoàn 3 TQLC.
Đúng 12 giờ 30 giao tranh diễn ra ở cánh quân của Tiểu đoàn 39 BĐQ, kế tiếp là súng pháo binh yểm trợ, rồi súng đủ loại vang rền. Trong khi các trung đội của đại đội 2 bung rộng lục soát thì đại đội trưởng được lệnh điều đại đội cùng đại đội 1 tiếp tục tiến về mục tiêu 1, tức là chiếm Núi Tròn. Sau 1 giờ tiến quân, hai đại đội 1 và 2 TQLC do tiểu đoàn phó chỉ huy đã thâu ngắn được 1/3 đoạn đường vào mục tiêu 2. Đúng 13 giờ 45 phút, cánh quân của Trung đoàn 51 BB chạm địch. Trước tình hình này, thiếu tá tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 3 TQLC cho lệnh các đại đội chuẩn bị tác chiến yểm trợ đơn vị bạn. Trận chiến diễn ra quyết liệt. Sau hơn 1 giờ kịch chiến, tuyến chiến đấu của các đại đội TQLC vẫn vững vàng, một số đông CQ bị hạ tại trận. Tiểu đoàn trưởng cho biết Tiểu đoàn 39 BĐQ đã đánh bại một đơn vị địch ra khỏi mục tiêu và tịch thu hơn 200 vũ khí cá nhân.
Tổng kết, trong ngày đầu, lực lượng giải vây đã gây thiệt hại nặng cho CQ, nhưng sau đó, CQ đã điều động thêm quân để cầm chân các đơn vị VNCH. Nhận được báo cáo và yêu cầu của tư lệnh Quân đoàn 1 Nguyễn Chánh Thi về cuộc diện trận địa, bộ Tổng Tham mưu QL.VNCH đã điều động bộ chỉ huy Chiến đoàn B Thủy quân Lục chiến (TQLC) và Tiểu đoàn 1 TQLC, ra tăng viện cho Quân đoàn 1 để tiếp ứng cho mặt trận Ba Gia.
Ngày N-1, lực lượng tăng viện đổ quân xuống phi trường Quảng Ngãi. Sau khi cùng bộ chỉ huy rời khỏi phi cơ ở cuối phi đạo, thiếu tá Tôn Thất Soạn, chiến đoàn trưởng Chiến đoàn B TQLC, đi về hướng căn lều dã chiến đặt Bộ chỉ huy Hành quân của Sư đoàn 2 BB, gặp ngay chuẩn tướng Hoàng Xuân Lãm, tư lệnh Sư đoàn 2 BB, đang nói chuyện với sĩ quan trưởng phòng 3 Sư đoàn trước cửa lều. Chưa kịp chào hỏi, tướng Lãm đã lên tiếng: Soạn đó hả, vừa mới ra hỉ, toa vào trong để gặp thiếu tướng.
Thiếu tá Soạn bước vào lều chỉ huy, nơi này không khí có vẻ ngột ngạt, im lìm, chỉ thấy một mình thiếu tướng Thi đang đứng trước bản đồ hành quân, nét mặt đằng đằng. Thấy thiếu tá Soạn vào, ông hơi dịu xuống một chút, sau khi bắt tay chào hỏi, ông nói: Các toa ra đây vừa đúng lúc, moa giao lại quyền chỉ huy Tiểu đoàn 3 về cho Chiến đoàn. Ngay ngày hôm nay, Chiến đoàn hãy điều động Tiểu đoàn 3 và Tiểu đoàn 1 TQLC giải tỏa áp lực, yểm trợ cho đại đội Địa phương quân tái chiếm đồn Ba Gia.
Tướng Thi đưa một bàn tay quét một vùng trên bản đồ và nói với thiếu tá Soạn: Lực lượng địch vẫn còn trong vùng này. Thiếu tá Soạn đáp: Thưa thiếu tướng tôi nhận rõ. Tướng Thi gật đầu và nói: Thôi toa ra gặp chuẩn tướng Lãm và bộ Tham mưu để làm việc.
Chào thiếu tướng Thi, thiếu tá Soạn bước ra khỏi lều và gặp vị trưởng phòng 3 Sư đoàn 2 BB đang đợi để thuyết trình: Tình hình địch trong mấy ngày qua rất sôi động, một lực lượng cấp trung đoàn của sư đoàn 3 Sao Vàng VC đã bức rút đồn Ba Gia. Bộ Tư lệnh Sư đoàn 2 BB đã điều động Trung đoàn 51 BB, Tiểu đoàn 3 TQLC và Tiểu đoàn 39 BĐQ hành quân giải tỏa áp lực địch, tất cả đều chạm súng. Các đơn vị bạn đều có thiệt hại và bị cầm chân ở các tuyến giai đoạn. Riêng Tiểu đoàn 39 BĐQ ngày N đã hạ sát nhiều VC, tịch thu trên 200 khẩu súng cá nhân và cộng đồng, nhưng tối đến, địch đã dồn một lực lượng mạnh hơn, tấn công trả đủa và chọc thủng tuyến phòng thủ của BĐQ, trong khi tiểu đoàn chưa kịp tản thương và bổ sung đạn dược nên phải rút lui về tuyến sau.
Ngay ngày N, Tiểu đoàn 1/TQLC được trực thăng vận xuống vùng hành quân thay thế Tiểu đoàn 39 BĐQ để cùng với các đơn vị bạn giải tỏa áp lực địch. Cuộc hành quân qua giai đoạn 2 gồm có các lực lượng sau đây: Trung đoàn 51 BB biệt lập do trung tá Nguyễn Thọ Lập, trung đoàn trưởng, chỉ huy; Chiến đoàn B Thủy quân Lục chiến gồm: Tiểu đoàn 1 TQLC do thiếu tá Tôn Thất Soạn tiểu đoàn trưởng kiêm chiến đoàn trưởng chỉ huy, và Tiểu đoàn 3 TQLC do thiếu tá Nguyễn Thế Lương tiểu đoàn trưởng chỉ huy.
Ngày N, Tư lệnh Quân đoàn 1 Nguyễn Chánh Thi và tư lệnh Sư đoàn 2 BB Hoàng Xuân Lãm bay thị sát các cánh quân: Trung đoàn 51 BB đi cánh Nam, Chiến đoàn B TQLC đi cánh Bắc, tiến song song về hướng Tây để lùng và giải tỏa áp lực địch với mục đích tái chiếm đồn Ba Gia. Rút kinh nghiệm trong giai đoạn 1, lần này các đơn vị VNCH đã tận dụng hỏa lực yểm trợ phi pháo, trước khi tiến chiếm các mục tiêu, cũng như luôn luôn đề phòng, dàn đội hình cẩn thận, phối hợp với các cánh quân.
Kết quả ngày N, các đơn vị đã giải tỏa áp lực CQ và tái chiếm đồn Ba Gia. CQ đã đoạn chiến nhiều lần tại các mục tiêu khi lực lượng VNCH tiến vào và CQ đã buộc phải rút về hướng Tây sau khi bị thiệt hại do phi cơ và pháo binh cùng với sức tấn công dũng mãnh của lực lượng VNCH. Khi rút lui, CQ đã để lại rất nhiều xác chết và vũ khí đạn dược. Các cánh quân VNCH bị tổn thất nhẹ về nhân mạng, nhưng vũ khí được bảo toàn.
Ngày N+1, các đơn vị VNCH tiếp tục lục soát khu vực đồn Ba Gia để yểm trợ cho Đại đội Địa phương quân vào trấn đóng đồng thời sửa sang vị trí phòng thủ. Cùng thời gian này, 1 trực thăng Skycrane của TQLC/Hoa Kỳ câu 2 khẩu đại bác 105 ly vào thay thế hai khẩu đã phá hủy tại đồn Ba Gia và một khẩu 155 ly vào vị trí Núi Tròn để lập cụm điểm hỏa lực yểm trợ cho các đơn vị hành quân trong khu vực.
Sau khi giai đoạn 2 kết thúc, tướng Nguyễn Chánh Thi bay xuống trận địa thị sát, ông quyết định mở cuộc hành quân tổng truy kích CQ với nỗ lực chính là Chiến đoàn B TQLC được tăng cường tiểu đoàn 5 Nhảy Dù mà tiểu đoàn trưởng là thiếu tá Nguyễn Khoa Nam. Sau 2 ngày giao chiến với các đơn vị CSBV tại các mục tiêu, Chiến đoàn B TQLC và Tiểu đoàn 5 Nhảy Dù đã làm chủ chiến trường. (Biên soạn dựa theo tài liệu của cựu trung tướng Nguyễn Chánh Thi, hồi ký chiến trường của cựu đại tá TQLC Tôn Thất Soạn, cựu tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 3 TQLC Lê Bá Bình, bản tin chiến sự của Tổng cục Chiến tranh Chính trị QL.VNCH).
Gửi ý kiến của bạn
