- Văn Quang (VNN)
Sự kiện đang làm xôn xao nhất trong làng giáo dục "cấp cao" tại Việt Nam, đó là việc một hệ thống dạy tiếng Anh đồ sộ như SITC vừa sụp đổ một cách... bất ngờ và có vẻ như hết sức... tàn bạo.
Bớt đi cảnh bố ăn hối lộ, con xài bằng giả
Từ hơn 10 năm nay, nhu cầu học tiếng Anh ở bất cứ nơi nào tại VN trở nên bức thiết hơn bao giờ hết. Hầu như mọi gia đình và tất cả các học sinh, sinh viên đã nhận thấy rõ điều đó. "Thời đại này không biết vi tính kể như mù chữ, không biết tiếng Anh kể như không có việc làm". Đó là câu nói cửa miệng của các cô cậu sinh viên VN. Thế nên những "English School" và thường được "hỗ trợ" thêm tí "International" cho ra vẻ "quốc tế" mọc lên hơi nhiều. Thật sự đó là một tín hiệu đáng mừng cho tương lai đất Việt. Những trường lớp này sẽ cho ra lò những sinh viên có kiến thức sâu rộng phục vụ cho mọi ngành trong một đất nước đang thiếu trầm trọng những người có khả năng điều hành mọi ngành từ nhà nước đến các công ty, xí nghiệp. Nói ngay ở cấp Bộ nọ Phủ kia, chứ đừng nói đến các tỉnh thành. Những trường lớp đàng hoàng đó sẽ làm giảm bớt những anh tiến sĩ giấy, những "quan" chơi bằng giả.
Một bằng chứng cụ thể như bố con ngài thứ trưởng bộ Thương Mại Mai Văn Dâu vừa thú nhận: bố ăn hối lộ (theo tin ban đầu có 6.000 USD, chưa biết sau này con số "tròn" sẽ là bao nhiêu). Còn cậu quý tử Mai Thanh Hải có cô vợ hoa khôi Sài Gòn thì chơi bằng giả.
Trong hồ sơ "làm quan" của Mai Thanh Hải tại Vụ Tổ chức - Bộ Thương mại, bản sao (có công chứng) bằng tốt nghiệp Đại Học Ngoại thương. Nhưng khi cơ quan điều tra trưng cầu giám định cho thấy cả chữ ký và con dấu trên bản sao bằng tốt nghiệp đều là "của giả". Khi xin về Vụ Xuất nhập khẩu Bộ Thương mại, Hải đã biết cần phải có bằng tốt nghiệp Đại học thì mới đủ điều kiện tiếp nhận và xét tuyển công chức. Thế là chi tiền ra làm cái bằng giả cho tiện việc "thăng quan".
Đây không phải là trường hợp "cá biệt" mà nếu điều tra đến nơi đến chốn thì chắc là có rất nhiều quan to, quan nhỡ, cấp tỉnh, cấp vụ, cấp bộ chơi cái trò này. Nếu có đi học thì cũng chỉ là tại chức "ấm ớ" cho xong hoặc thuê người đi học giùm, thi giùm cho nó nhàn.
Cho nên nếu có những trường dạy tiếng Anh đàng hoàng, có thể bớt đi những ông quan to dốt nát này nắm vận mạng đất nước.
Những trung tâm hoành tráng "dỏm"
Thế nhưng không phải tất cả những "International English School" đều là những cơ sở đàng hoàng chững chạc. Vẫn còn đây đó những "trung tâm đào tạo tiếng Anh" hoặc những cơ sở "hoành tráng" dạy từ vỡ lòng đến đại học là những "trường dỏm". Mục đích trên hết chỉ là kiếm tiền. Tây ba lô thất nghiệp cũng nhảy vào giảng dạy. Vấn đề đó đã được cảnh báo nhiều lần qua các cơ quan thông tin đại chúng, có nghĩa là nhà nước (ở đây là Bộ Giáo dục Đào tạo và những thuộc cấp ở các tỉnh thành) đều đã biết. Nhưng biết rồi thì làm gì thì... không ai biết. Hoặc nếu có cũng chỉ là một cái giấy "cảnh cáo" "nhắc nhở "qua loa rơ măng" rồi êm. Các cơ sở kia đã chạy chọt, "ngoại giao" như thế nào, không cần diễn tả lòng thòng thì ai cũng hiểu. Tình trạng đó mặc sức hoành hành như chỗ không người.
Các gia đình có con em theo học ở các "International English School" cũng đã nghi ngờ, song không đủ bằng chứng và cũng không muốn ngăn cản con em mình, sợ nó "thất học" trong cái thời đại văn minh này nên đành chịu trận, chỉ còn tin vào sự thanh tra, kiểm soát của những ông "cán bộ ngành giáo dục đào tạo" nhà nước. Có những gia đình phải "nghiến răng, bóp bụng" đóng hàng vài trăm đô cho con theo học tiếng Anh mà không thể biết chắc kết quả sẽ ra sao. Học vài năm mà giao thiệp với người nước ngoài, tiếng đực tiếng cái thì bố mẹ cũng đành chịu tịt.
Thế cho nên mới xảy ra một cú lừa rất ngoạn mục của tập đoàn SITC, một cơ sở dạy tiếng Anh có mặt ở hầu hết các thành phố lớn tại VN như Sài Gòn, Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Vũng Tàu...
Những "ông thày giáo" không có sư phạm
Đùng một cái, vừa ăn Tết xong, các "cơ sở" này đóng cửa hàng loạt mà không ai hiểu tại sao. Trường nào cũng đồ sộ, ngất ngưởng mà cửa đóng then cài im ỉm. Rồi lần lượt các trường gỡ bảng hiệu và dán cái "thông báo" nguyệch ngoạc mấy chữ "SITC ngưng hoạt động". Cả thầy và trò ngơ ngẩn đứng nhìn nhau. Muốn hỏi, chẳng biết ai mà hỏi, muốn đòi tiền cũng chẳng biết đòi ai, ở đâu và ra sao. Thầy mếu vì không lương, trò rớt nước mắt vì tiền học đóng rồi mà đứng chơi ngoài đường. Lúc đó người ta mới "ngã ngửa" ra rằng SITC đã bị phát hiện sai phạm từ nửa năm nay.
Xin tóm tắt 2 điểm chính:
- Quảng cáo chiêu sinh: "Vượt mặt" địa phương.
Tại chi nhánh TP Sài Gòn, Sở Giáo dục Đào tạo đồng ý thành lập cơ sở Anh ngữ quốc tế; các địa phương khác: Hà Nội, Khánh Hòa, Cần Thơ, Bà Rịa - Vũng Tàu, Đà Nẵng, Hải Phòng đều không có phép của các cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương nhưng vẫn quảng cáo, trương biển của trường Anh ngữ quốc tế.
Vậy mà họ vẫn cứ ung dung mở cửa quảng cáo rầm rộ, học sinh vẫn tấp nập đến lớp mà không ai cần biết nó có hợp pháp hay không. Thế mới lạ.
- Giáo viên giảng dạy: Không có giám sát
Việc bố trí giáo viên giảng dạy người Việt Nam: các chi nhánh do chi nhánh chịu trách nhiệm. Hầu hết số giáo viên Việt Nam đều có trình độ đại học, cao đẳng tiếng Anh. Tuy nhiên, một số chưa có chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm.
Trung tâm trực tiếp điều hành, bố trí giáo viên là người nước ngoài. Số giáo viên người nước ngoài đang dạy tại chi nhánh Hà Nội là 16 người; TP Sài Gòn 52 người; Khánh Hòa là 4 người; Bà Rịa - Vũng Tầu 4 người - số giáo viên người nước ngoài này đều không có chứng thực của Lãnh sự Bộ Ngoại giao, hầu hết số này có thị thực du lịch, trong đó có nhiều người đã hết hạn.
Tại các chi nhánh đều không có hợp đồng lao động và không được phép của bất cứ cơ quan, tổ chức nào đối với số người nước ngoài tham gia giảng dạy. Việc tham gia giảng dạy ở hai lĩnh vực nghề và tiếng Anh đều không phù hợp, không có sự giám sát nội dung giảng dạy trên lớp của những "ông thày" này.
Như thế mà vẫn cứ nhởn nhơ đứng sừng sững thử hỏi làm sao các phụ huynh học sinh không bi cho vào xiếc. Rút ruột đóng tiền học trọn năm để cho ngài Michael Yu, Giám đốc các trường của SITC tại VN ôm gọn và chuồn êm, cho đến bây giờ chưa vẫn biệt vô ấm tín.
Về phía Singapore, trả lời về sự việc này, người phát ngôn của Tổng lãnh sự quán Singapore tại TP Sài Gòn cho rằng: "SITC là một đơn vị hoạt động thương mại không có mối liên hệ nào với Chính phủ Singapore. Như chúng tôi biết, đây là một cuộc tranh chấp thương mại cần phải được bình tĩnh giải quyết giữa các bên liên quan theo pháp luật VN".
Thế là huề.
Hiện tại SITC có khoảng 30.000 học viên và hơn 1.000 giáo viên, nhân viên bị "xù". Năm bảy ngày sau "các giới chức có trách nhiệm" mới biết là... mình có trách nhiệm và đứng ra giải quyết. Nhưng giải quyết thế nào vẫn còn là một "đáp số bí ẩn". Đến bây giờ vẫn chưa thể làm phụ huynh học sinh và sinh viên có được một chút tin tưởng vào khả năng giải quyết vấn đề của nhà chức trách. Có người gọi là "nhà tắc trách" cũng không sai. Tắc trách ngay từ đầu chứ không phải đợi đến bây giờ.
Trong cái cú "sốc" nóng bỏng này của nền giáo dục VN, tôi đi tìm một "chuyên gia" để phỏng vấn, đưa ra những chi tiết xác thực nhất về vấn đề này. Người tôi có thể tin được là ông Hà Túc Đạo tức Hoàng Ngọc Phan. Sau năm 75, ông là Việt kiều đầu tiên được phép mở trường dạy tiếng Anh tại Sài Gòn. Hiện nay ông là Hiệu trưởng Trường Đào tạo Việt Mỹ, một hệ thống Trường có tới hơn 20 chi nhánh hoạt động khắp Việt Nam tương tự như SITC. Do đó ông có thể theo dõi từng bước đi của các trường dạy tiếng Anh và tất nhiên ông có thể giải thích tường tận vấn đề nhức nhối như hiện nay.
"Động đất và sóng thần" ngay trong lòng Sài Gòn
Vừa gặp tôi ông đã trách ngay: "Suốt cái Tết chẳng thấy mặt mũi anh đâu. Hôm nay anh đến tôi là vì chuyện của SITC phải không""
Tôi thẳng thắn vào đề ngay:
- Không có chuyện thì đến làm chi cho anh mất thì giờ. Vụ SITC làm cả nước xôn xao đấy anh ạ. Tôi không thể nào ngờ một trung tâm đồ sộ như thế, toàn vốn nước ngoài, những tưởng nó đè bẹp dí mấy cái trường đào tạo nhỏ lẻ mà lại sập tiệm cái rẹt như động đất vậy" Hay là sóng thần từ Indonesia chồm sang"
Nụ cười của ông Phan đúng là kiểu cười "chuyên gia":
- Đối với các anh là chuyện ngạc nhiên chứ đối với chúng tôi đó là chuyện tất yếu phải xảy ra. Chẳng có "động đất" hay "sóng thần" nào cả. Nó có từ trong lòng Sài Gòn và "cái chết được báo trước" đấy.
Tôi nắm lấy cơ hội:
- Tại sao anh lại cho rằng đó là "một cái chết được báo trước""
- Chẳng có gì lạ. Tôi cũng là một nhà đầu tư như những người đã sáng lập ra hệ thống SITC. Nhưng nhìn vào cái giá học phí mà họ đã đưa ra (chưa tới 200 USD/năm) thì rõ ràng họ không phải là những nhà kinh doanh chuyên nghiệp mà phải gọi là những nhà làm công tác từ thiện mới đúng. Do đó, họ tồn tại được tới hai năm mới là điều làm chúng tôi ngạc nhiên.
- Vậy theo ý anh, giá học phí phải là bao nhiêu mới đúng là kinh doanh"
- Đây cũng là điều mà Ban Giám Hiệu và phòng kinh doanh của chúng tôi thắc mắc hoài. Học phí của Trường Đào tạo Việt Mỹ vào khoảng 600 USD/năm, cao gấp 3 lần SITC. Bởi chúng tôi lúc nào cũng phải "cân, đo, đong, đếm" trong việc chi tiêu. Vì chúng tôi biết rằng học phí thu được là phải chi dùng cho 3 tháng (một khóa học) chứ không phải một tháng. Do đó, chênh lệch thu chi hàng tháng, hàng năm không phải là tiền lời thực thụ. Theo tính toán của chúng tôi số học phí thu được hàng năm năm này của SITC, chỉ đủ dùng cho chi phí của họ trong vòng 6 tháng về các khoản chi phí cố định và tiếp thị như: tiền thuê nhà, tiền lương nhân viên và giáo viên, tiền chi phí quảng cáo, điện nước.
Tôi nghĩ đến những tòa nhà đồ sộ của SITC dùng làm trường dạy học "hiên ngang" đứng giữa những con phố đắt vào hạng nhất của những thành phố lớn tại VN. Những cơ ngơi bề thế đó chỉ có những nhà kinh doanh thuộc hàng "đại gia" mới dám nhào vô. Rồi những giáo viên người nước ngoài cùng những tiện nghi trang bị cho một lớp học, cho các học viên... Quả là có trăm thứ phải tính toán. Với cái giá học phí rất "bèo" chưa tới 200 USD một năm thì quả là một điều ai cũng phải nghi ngờ. Ấy thế mà không ai nghi ngờ gì cả. Chỉ biết rằng nó quá rẻ so với những trường Anh văn khác. Tôi hỏi tiếp:
- Vậy ông có nghĩ rằng đó là một chiêu lừa ngay từ lúc ban đầu không"
Ông Phan thận trọng:
- Tôi không thể trả lời câu này mặc dù theo dư luận hiện nay (kể cả vài phát biểu của viên chức nhà nước) SITC đã có dấu hiệu lừa đảo khi đột ngột đóng cửa toàn hệ thống mà không một lời báo trước sau khi đã thu được rất nhiều học phí đóng trọn năm.
Vẫn còn những dấu hiệu lừa đảo của một vài Trường khác"
- Ông có nghĩ rằng cái chết đột tử của SITC sẽ là cơ hội tốt cho các nhà quản lý giáo dục tại Việt Nam "thanh lý môn hộ" loại bỏ các Trung tâm kém chất lượng và có ý định xấu"
Ông Phan có vẻ cởi mở hơn:
- Tôi nghĩ rằng đây cũng là cơ hội tốt vì đâu phải chỉ có SITC mới có chủ trương "bán hàng giáo dục đa cấp".
Tôi làm bộ kinh ngạc:
- Ông nói vậy có nghĩa là còn nhiều những Trung tâm, trường lớp như kiểu SITC đang có mặt tại VN nữa"
Đăm chiêu một chút ông Phan thẳng thắn nói:
- Theo nhận định của tôi, hiện có ít nhất 3 trường nữa cũng đang chủ trương hoạt động như vậy tại TP Sài Gòn. Sau vụ SITC đột tử, tôi rất nghi ngờ sự tồn tại của những trường này vì 2 lẽ: thứ nhất các Cơ quan quản lý nhà nước như Sở Giáo Dục, Sở Lao Động, PA 25, A 25 chắc chắn sẽ nhập cuộc để khỏi "bẽ mặt" thêm lần nữa trước dư luận toàn quốc nếu chủ nhân các trường này lại đột ngột...mất tích. Thứ hai, qua kinh nghiệm SITC không trả lại học phí thu trọn năm khi bất ngờ đóng cửa, chắc chắn nhiều phụ huynh đã đóng tiền cho con em của họ tại những trường này cũng sẽ tìm cách đòi lại học phí cho chắc ăn. Nếu họ đòi lại học phí, chắc chắn các trường có mô hình "bán hàng đa cấp" như SITC sẽ sập tiệm ngay. Bức tranh toàn cảnh về ngành đào tạo ngoại ngữ tại TP Sài Gòn như vậy sẽ rất ảm đạm.
- Vậy theo anh thì phải làm thế nào để tránh được những "tai nạn" bất đắc kỳ tử như SITC"
- Theo tôi, về phía nhà nước thì phải tăng cường công tác hậu kiểm chứ không phải cứ cấp giấy phép rồi anh muốn làm gì thì làm mà phải theo dõi, phải đặt các câu hỏi khi có những dấu hiệu bất thường. Thí dụ thấy quảng cáo học phí rẻ quá thì phải hỏi chủ đầu tư: thu như vậy có đủ bù chi không mà lấy học phí của học viên trọn năm" Nếu thu không đủ bù chi thì tiền đâu trả tiền nhà, lương giáo viên, nhân viên. Chỉ cần đặt vài câu hỏi như vậy là những chủ đầu tư có mưu toan bất chính sẽ phải "co vòi" lại ngay.
Về phía phụ huynh và học viên, cũng phải ý thức được rằng "của rẻ mà lại rẻ quá, thì có thể là của thiu đấy, khó là của tốt, có chất lượng được". Qua vụ SITC, tôi thấy phụ huynh và học viên sau này chắc chắn sẽ rất đề phòng trước những lời mời chào học phí với giá bèo như của SITC.
Hy vọng gì"
- Ông có nghĩ rằng sự việc SITC đột ngột biến mất sẽ giúp các nhà quản lý của Việt Nam làm tốt hơn các công việc của mình không"
Ông Phan đắn đo một chút:
- Thì hãy cứ hy vọng như thế. Tôi có dịp gặp những người có trách nhiệm của Sở Giáo Dục Thành phố Sài Gòn và được biết "cú sốc" này đã khiến họ phải quyết tâm tăng cường công tác quản lý, đặc biệt là đối với các Trường có yếu tố nước ngoài. Các giáo viên nước ngoài muốn được dạy học tại TP Sài Gòn từ nay bắt buộc phải có giấy phép lao động. Muốn có giấy phép này thì phải hội đủ các điều kiện về bằng cấp, lý lịch tư pháp, chứng chỉ sư phạm. Đây cũng là vấn đề khá gai góc vì xiết chặt quá thì những Trường dạy Anh văn vào hàng "đại gia" tại Thành phố này cũng sẽ bị ảnh hưởng là không đủ giáo viên nước ngoài dạy cho hàng ngàn học sinh của mình.
Thật ra câu trả lời này của ông Phan, theo tôi hiểu, chỉ là sự "tế nhị" trong khi ông còn đang chịu dưới sự quản lý của "những người gọi là có trách nhiệm" hay nói trắng ra là đang nằm dưới tay những giới chức có thẩm quyền đối với những Trường dạy tiếng Anh của ông. Họ có thể "mở ra bóp vào" bất cứ lúc nào, bất cứ vì lý do gì với công cuộc kinh doanh của ông.
Điều đó chẳng xa lạ gì với hầu hết những nhà kinh doanh ở đây, kể cả "kinh doanh chữ nghĩa". Tôi đành lảng chuyện:
- Nghe nói đã có tới hơn 20 trường dạy tiếng Anh đủ các "kích cỡ", đủ các trình độ đang "sẵn lòng" chìa bàn tay ra "giúp" các học sinh của SITC đang bơ vơ bằng cách giảm một nửa học phí, hoặc miễn học phí trong một thời gian nào đó như một tháng hoặc vài ba tháng. Chắc sẽ có trường của anh"
Ông Phan xác nhận:
- Chúng tôi đã chính thức gửi văn bản thông báo Trường chúng tôi sẽ giảm học phí 50% cho các học viên của SITC đang bị mất chỗ học. Chúng tôi cũng đã thu nhận một số giáo viên nước ngoài của SITC "chạy" sang Trường Đào tạo Việt Mỹ để xin dạy học. Dĩ nhiên, các giáo viên này cũng phải hội đủ các điều kiện theo đúng quy định hiện hành, chứ không thể là Tây Ba Lô, không thể là những "thày giáo chẳng biết ở đâu chui ra" đứng lớp.
Từ giã ông Phan ra về, tôi vẫn chỉ thấy một bức tranh ảm đạm đang đè nặng lên những gia đình đã mang hết tâm lực, tiền của, mồ hôi nước mắt của mình ra cho con em được ăn học đến nơi đến chốn. Và chắc chắn lúc này, các cô cậu sinh viên dù vừa bị hoặc chưa bị quả lừa đầu đời nghẹn đắng cũng đang thấy đầu óc không còn trong sáng để tin vào những ngôi trường mà trước đây họ vẫn hãnh diện cho đó là con đường tương lai của mình. Vừa học vừa run!
Gửi ý kiến của bạn
