LTS. Trong tinh thần tưởng niệm 50 năm ngày đất nước chia đôi theo Hiệp định Genève, VB giới thiệu đến bạn đọc loạt bài chiến sử " Vĩ tuyến 17, Hiệp định Genève, 50 năm nhìn lại", đăng vào số báo thứ Bảy hàng tuần. Loạt bài này được biên soạn dựa theo các tài liệu sau đây: Quân lực VNCH trong giai đoạn 1946-1955( Khối Quân sử/Phòng 5/Bộ Tổng Tham Mưu QLVNCH); Đông Dương Hấp Hối của cựu Đại tướng Quân đội Pháp Henri Navarre; hồi ký của các cựu Tướng lãnh VNCH: cựu Trung tướng Trần Văn Đôn, cựu Thiếu tướng Đỗ Mậu, cựu Đại tướng Cao Văn Viên; Việc từng ngày 1945-1964 của tác giả Đoàn Thêm; tài liệu riêng của VB.
*Phái đoàn Quốc gia Việt Nam phản đối Hiệp định Genève
Ngày 20-7-1954, tại hội nghị Genève, Pháp và Việt Minh đã thỏa hiệp mọi điểm của nội dung Hiệp định đình chiến tại VN. Trước sự kiện này, Phái đoàn Quốc gia Việt Nam do Ngoại trưởng Trần Văn Đỗ dẫn đầu, đã ra tuyên ngôn phản đối, nội dung có những điểm chính như sau:
"Việc ký kết hiệp định giưã Pháp và Việt Minh trong đó có nhiều điều khoản mang nặng những nguy hại cho tương lai chính trị của dân tộc Việt Nam- Hiệp định đã nhường cho Việt Minh những vùng mà Quân đội Quốc gia Việt Nam còn đóng quân và việc tước mất của Việt Nam quyền bất khả xâm phạm để tổ chức phòng thủ- Bộ Tư lệnh Pháp tự tiện ấn định ngày tổng tuyển cử, một sự việc có tính cách chính trị rõ rệt mà không có sự thỏa thuận của phái đoàn Quốc gia Việt Nam và vì những lý do đó, bản tuyên ngôn của phái đoàn Việt Nam kết thúc bằng cách yêu cầu hội nghị ghi nhận: Việt Nam long trọng phản đối việc ký kết hiệp định Genève-Chính phủ Quốc gia Việt Nam hoàn toàn tự do hành động để bảo vệ quyền lợi thiêng liêng của dân tộc Việt Nam trong cuộc thực hiện thống nhất, độc lập và tự do cho xứ sở".
*Lược ghi về diễn tiến ngưng bắn
Ngày 21-7-1954, Hội nghị Genève họp phiên cuối cùng để xác nhận những thỏa hiệp đã đồng thuận, và chính thức ký kết hiệp định. Hiệp định ngưng chiến trên toàn Việt Nam được ký kết bởi đại diện của Tổng Tư lệnh Quân đội Liên Hiệp Pháp tại Đông Dương và đại diện của Tổng tư lệnh quân đội Việt Minh, gồm tất cả 47 điều chia làm 6 chương:Chương 1: giới tuyến tạm thời và khu phi quân sựChương 2: Nguyên tắc và cách thức thi hành hiệp định này.Chương 3: Cấm đem thêm quân đội, nhân viên quân sự, vũ khí đạn dược mới, căn cứ quân sự. Chương 4: Tù binh và thường dân bị giam giữ. Chương 5: Điều khoản linh tinh. Chương 6: Uỷ ban liên hợp và Uỷ ban quốc tế giám sát và kiểm soát đình chiến.
Ngày 22-7-1954, lúc 7 giờ sáng (giờ Sài Gòn), lệnh ngưng bắn được ban hành như sau:
-Ngày 23-7-1954: lúc 7 giờ sáng (giờ Sài Gòn) lệnh ngưng bắn bắt đầu có giá trị để hai bên thi hành lịch trình nhưng bắn tại các miền theo ngày giờ quy định như sau.
-Ngày 27-7-1954: ngưng bắn tại Bắc Việt
-Ngày 1-8-1954: ngưng bắn tại Trung Việt
-Ngày 11-8-1954: ngưng bắn tại Nam Việt
* Lịch trình tập trung và triệt thoái lực lượng hai bên được ấn định như sau.
-Ngày 11-8-1954 lúc 7 giờ sáng tại Bắc Việt:
Lực lượng Quốc gia VN-Pháp: tập trung xong lực lượng tại các khu vực Hà Nội, Hải Dương và Hải Phòng.
Việt Minh: hoàn tất việc tạm thời rút lui quân ra khỏi các vùng mà Lực lượng Quốc gia-Pháp tập trung tại Bắc Việt.
-Ngày 16-8-1954 lúc 7 giờ tại Trung Việt:
Lực lượng Quốc gia VN-Pháp: hoàn tất cuộc triệt thoái ra khỏi vùng Bắc sông Bến Hải và triệt thoái tạm thời ra khỏi Qui Nhơn để Việt Minh sử dụng làm nơi tập kết.
Việt Minh: hoàn tất việc tập trung các đơn vị tại những vùng đã ấn định trước khi triệt thoái về Bắc.
-Ngày 26-8-1954 lúc 7 giờ tại Nam Việt:
Việt Minh: hoàn tất việc tập trung các lực lượng tại những vùng Đồng Tháp, Xuyên Mộc, Hàm Tân và mũi Cà Mau.
-Ngày 11-10-1954 lúc 7 giờ:
Lực lượng Quốc gia VN-Pháp tại Bắc Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái khỏi vùng Hà Nội.
Việt Minh tại Trung Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái đợt 1.
Việt Minh tại Nam Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái khỏi Hàm Tân, Xuyên Mộc.
-Ngày 31-10-1954, lúc 7 giờ:
Lực lượng Quốc gia VN-Pháp tại Bắc Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái khỏi vùng Hải Dương.
Việt Minh tại Trung Việt:hoàn tất cuộc triệt thoái đợt 2.
Việt Minh tại Nam Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái khỏi vùng Đồng Tháp.
-Ngày 8-2-1955, lúc 7 giờ:
Việt Minh tại Nam Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái khỏi mũi Cà Mau.
-Ngày 19-5-1955, lúc 7 giờ:
Lực lượng Quốc gia VN-Pháp tại Bắc Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái khỏi vùng Hải Phòng.
Việt Minh tại Trung Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái đợt 3.
*Tình hình tại Trung Việt trước giờ ngưng bắn
Trước khi Hiệp định đình chiến tại VN có hiệu lực, tại miền Trung, lực lượng Quân đội Quốc gia và Pháp đã phối trí các đơn vị bộ chiến bảo vệ các cụm phòng tuyến tại nhiều khu vực đồng bằng thuộc các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thưà Thiên, một phần của tỉnh Quảng Nam ( các phủ, huyện phiá Bắc), tỉnh Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận.
Tại các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên, liên quân Việt-Pháp liên tục mở các cuộc hành quân cấp liên đoàn để tảo thanh các đơn vị địa phương của Việt Minh. Tại khu vực bao gồm phiá Nam tỉnh Quảng Nam, tỉnh Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên là vùng bị Việt Minh kiểm soát từ 1946 (Việt Minh gọi là liêm khu 5). Từ tháng 1/1954 đến tháng 7/1954, Bộ Tư lệnh Lực lượng Liên Hiệp Pháp tại Trung Việt đã tổ chức chiến dịch Atlante nhằm bình định các tỉnh thuộc khu vực này. Như đã trình bày, khu vực hành quân rộng chừng 26 ngàn cây số vuông thoai thoải 1 chiều dài 370 cây số và chiều ngang 70 cây số. Vùng hành quân này là 1 căn cứ chiến lược của Việt Minh được xây dựng từ năm 1946. Dân số vào đầu năm 1954 ước khoảng 2.5 triệu người Đây là khu giao liên trọng yếu của Việt Minh nối liền miền Bắc và miền Nam. Khi mở cuộc hành quân, Bộ Tư lệnh lực lượng Liên Hiệp Pháp tại VN muốn đánh bật Việt Minh ra khỏi khu này để giao lại cho chính quyền Quốc gia Việt Nam. Do đó, cuộc hành quân này có tính cách bình định với sự tham gia của nhiều tiểu đoàn Khinh quân và các liên đoàn chiến thuật của Quân đội Quốc gia Việt Nam. Sau khi chiếm được khu vực này, Pháp giao cho lực lượng Việt Nam bình định. Mặt trận tại duyên hải miền Trung lắng dịu vì Việt Minh đã rời vùng này để mở cuộc tấn công vùng Cao nguyên Trung phần. Giưã tháng 6/1954, Việt Minh gia tăng áp lực tại duyên hải Trung nguyên Trung Việt và chuẩn bị lực lượng tấn công Pleiku để kiểm soát Cao nguyên. Nhận thấy áp lực của Việt Minh, Bộ Tư lệnh Liên Hiệp Pháp phải ra lệnh cho Liên đoàn 100 rời An Khê về cố thủ Pleiku cho đến ngày ngưng bắn.
Trong tháng 7/1954, tại khu vực đồng bằng của các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thưà Thiên, lực lượng Việt Minh đã mở nhiều cuộc tấn công vào các đồn, vị trí đóng quân của các đơn vị Quân đội Quốc gia, nhưng phần lớn các cuộc tấn công này đã bị thất bại, lực lượng đồn trú đã bảo vệ vững phòng tuyến. (Kỳ sau: Diễn tiến về các cuộc triệt thoái của Lực lượng VN-Pháp khỏi Bắc Việt).
*Phái đoàn Quốc gia Việt Nam phản đối Hiệp định Genève
Ngày 20-7-1954, tại hội nghị Genève, Pháp và Việt Minh đã thỏa hiệp mọi điểm của nội dung Hiệp định đình chiến tại VN. Trước sự kiện này, Phái đoàn Quốc gia Việt Nam do Ngoại trưởng Trần Văn Đỗ dẫn đầu, đã ra tuyên ngôn phản đối, nội dung có những điểm chính như sau:
"Việc ký kết hiệp định giưã Pháp và Việt Minh trong đó có nhiều điều khoản mang nặng những nguy hại cho tương lai chính trị của dân tộc Việt Nam- Hiệp định đã nhường cho Việt Minh những vùng mà Quân đội Quốc gia Việt Nam còn đóng quân và việc tước mất của Việt Nam quyền bất khả xâm phạm để tổ chức phòng thủ- Bộ Tư lệnh Pháp tự tiện ấn định ngày tổng tuyển cử, một sự việc có tính cách chính trị rõ rệt mà không có sự thỏa thuận của phái đoàn Quốc gia Việt Nam và vì những lý do đó, bản tuyên ngôn của phái đoàn Việt Nam kết thúc bằng cách yêu cầu hội nghị ghi nhận: Việt Nam long trọng phản đối việc ký kết hiệp định Genève-Chính phủ Quốc gia Việt Nam hoàn toàn tự do hành động để bảo vệ quyền lợi thiêng liêng của dân tộc Việt Nam trong cuộc thực hiện thống nhất, độc lập và tự do cho xứ sở".
*Lược ghi về diễn tiến ngưng bắn
Ngày 21-7-1954, Hội nghị Genève họp phiên cuối cùng để xác nhận những thỏa hiệp đã đồng thuận, và chính thức ký kết hiệp định. Hiệp định ngưng chiến trên toàn Việt Nam được ký kết bởi đại diện của Tổng Tư lệnh Quân đội Liên Hiệp Pháp tại Đông Dương và đại diện của Tổng tư lệnh quân đội Việt Minh, gồm tất cả 47 điều chia làm 6 chương:Chương 1: giới tuyến tạm thời và khu phi quân sựChương 2: Nguyên tắc và cách thức thi hành hiệp định này.Chương 3: Cấm đem thêm quân đội, nhân viên quân sự, vũ khí đạn dược mới, căn cứ quân sự. Chương 4: Tù binh và thường dân bị giam giữ. Chương 5: Điều khoản linh tinh. Chương 6: Uỷ ban liên hợp và Uỷ ban quốc tế giám sát và kiểm soát đình chiến.
Ngày 22-7-1954, lúc 7 giờ sáng (giờ Sài Gòn), lệnh ngưng bắn được ban hành như sau:
-Ngày 23-7-1954: lúc 7 giờ sáng (giờ Sài Gòn) lệnh ngưng bắn bắt đầu có giá trị để hai bên thi hành lịch trình nhưng bắn tại các miền theo ngày giờ quy định như sau.
-Ngày 27-7-1954: ngưng bắn tại Bắc Việt
-Ngày 1-8-1954: ngưng bắn tại Trung Việt
-Ngày 11-8-1954: ngưng bắn tại Nam Việt
* Lịch trình tập trung và triệt thoái lực lượng hai bên được ấn định như sau.
-Ngày 11-8-1954 lúc 7 giờ sáng tại Bắc Việt:
Lực lượng Quốc gia VN-Pháp: tập trung xong lực lượng tại các khu vực Hà Nội, Hải Dương và Hải Phòng.
Việt Minh: hoàn tất việc tạm thời rút lui quân ra khỏi các vùng mà Lực lượng Quốc gia-Pháp tập trung tại Bắc Việt.
-Ngày 16-8-1954 lúc 7 giờ tại Trung Việt:
Lực lượng Quốc gia VN-Pháp: hoàn tất cuộc triệt thoái ra khỏi vùng Bắc sông Bến Hải và triệt thoái tạm thời ra khỏi Qui Nhơn để Việt Minh sử dụng làm nơi tập kết.
Việt Minh: hoàn tất việc tập trung các đơn vị tại những vùng đã ấn định trước khi triệt thoái về Bắc.
-Ngày 26-8-1954 lúc 7 giờ tại Nam Việt:
Việt Minh: hoàn tất việc tập trung các lực lượng tại những vùng Đồng Tháp, Xuyên Mộc, Hàm Tân và mũi Cà Mau.
-Ngày 11-10-1954 lúc 7 giờ:
Lực lượng Quốc gia VN-Pháp tại Bắc Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái khỏi vùng Hà Nội.
Việt Minh tại Trung Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái đợt 1.
Việt Minh tại Nam Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái khỏi Hàm Tân, Xuyên Mộc.
-Ngày 31-10-1954, lúc 7 giờ:
Lực lượng Quốc gia VN-Pháp tại Bắc Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái khỏi vùng Hải Dương.
Việt Minh tại Trung Việt:hoàn tất cuộc triệt thoái đợt 2.
Việt Minh tại Nam Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái khỏi vùng Đồng Tháp.
-Ngày 8-2-1955, lúc 7 giờ:
Việt Minh tại Nam Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái khỏi mũi Cà Mau.
-Ngày 19-5-1955, lúc 7 giờ:
Lực lượng Quốc gia VN-Pháp tại Bắc Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái khỏi vùng Hải Phòng.
Việt Minh tại Trung Việt: hoàn tất cuộc triệt thoái đợt 3.
*Tình hình tại Trung Việt trước giờ ngưng bắn
Trước khi Hiệp định đình chiến tại VN có hiệu lực, tại miền Trung, lực lượng Quân đội Quốc gia và Pháp đã phối trí các đơn vị bộ chiến bảo vệ các cụm phòng tuyến tại nhiều khu vực đồng bằng thuộc các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thưà Thiên, một phần của tỉnh Quảng Nam ( các phủ, huyện phiá Bắc), tỉnh Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận.
Tại các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên, liên quân Việt-Pháp liên tục mở các cuộc hành quân cấp liên đoàn để tảo thanh các đơn vị địa phương của Việt Minh. Tại khu vực bao gồm phiá Nam tỉnh Quảng Nam, tỉnh Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên là vùng bị Việt Minh kiểm soát từ 1946 (Việt Minh gọi là liêm khu 5). Từ tháng 1/1954 đến tháng 7/1954, Bộ Tư lệnh Lực lượng Liên Hiệp Pháp tại Trung Việt đã tổ chức chiến dịch Atlante nhằm bình định các tỉnh thuộc khu vực này. Như đã trình bày, khu vực hành quân rộng chừng 26 ngàn cây số vuông thoai thoải 1 chiều dài 370 cây số và chiều ngang 70 cây số. Vùng hành quân này là 1 căn cứ chiến lược của Việt Minh được xây dựng từ năm 1946. Dân số vào đầu năm 1954 ước khoảng 2.5 triệu người Đây là khu giao liên trọng yếu của Việt Minh nối liền miền Bắc và miền Nam. Khi mở cuộc hành quân, Bộ Tư lệnh lực lượng Liên Hiệp Pháp tại VN muốn đánh bật Việt Minh ra khỏi khu này để giao lại cho chính quyền Quốc gia Việt Nam. Do đó, cuộc hành quân này có tính cách bình định với sự tham gia của nhiều tiểu đoàn Khinh quân và các liên đoàn chiến thuật của Quân đội Quốc gia Việt Nam. Sau khi chiếm được khu vực này, Pháp giao cho lực lượng Việt Nam bình định. Mặt trận tại duyên hải miền Trung lắng dịu vì Việt Minh đã rời vùng này để mở cuộc tấn công vùng Cao nguyên Trung phần. Giưã tháng 6/1954, Việt Minh gia tăng áp lực tại duyên hải Trung nguyên Trung Việt và chuẩn bị lực lượng tấn công Pleiku để kiểm soát Cao nguyên. Nhận thấy áp lực của Việt Minh, Bộ Tư lệnh Liên Hiệp Pháp phải ra lệnh cho Liên đoàn 100 rời An Khê về cố thủ Pleiku cho đến ngày ngưng bắn.
Trong tháng 7/1954, tại khu vực đồng bằng của các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thưà Thiên, lực lượng Việt Minh đã mở nhiều cuộc tấn công vào các đồn, vị trí đóng quân của các đơn vị Quân đội Quốc gia, nhưng phần lớn các cuộc tấn công này đã bị thất bại, lực lượng đồn trú đã bảo vệ vững phòng tuyến. (Kỳ sau: Diễn tiến về các cuộc triệt thoái của Lực lượng VN-Pháp khỏi Bắc Việt).
Tôi thử gõ chữ Việt có dấu dùng Vietkey xem có hiện rõ ở đây không ?