Ngân sách liên bang Mỹ đã đi vào truyền thống ăn đong rất điệu nghệ. “Ăn đong” là từ ngữ dân gian của giới nhà nghèo Việt Nam phải kiếm tiền, vác rá đi đong gạo từng bữa, nên gọi là ăn đong. Ngày 1-10 Tổng Thống Clinton đã phải ký luật cấp tiền cho các công sở và các chương trình hoạt động của liên bang để họ có thể xài tạm trong 3 tuần. Két tiền của liên bang đã hết sạch, ngân sách mới chưa có.
Mỹ là nước giầu nhất thế giới, nghe nói năm nay ngân sách dư thừa cả 100 tỷ đô la, tại sao lại khốn khổ như vậy" Ngân sách liên bang mỗi năm gọi là tài khóa, bắt đầu từ ngày 1 tháng 10 năm nay đến ngày 30 tháng 9 năm sau. Ngân sách phải liên tục, vì thế cứ đầu năm Hành pháp bắt đầu soạn thảo dự án ngân sách cho năm tới. Như mùa Xuân năm 1999, Bạch Cung đã hoàn tất dự thảo ngân sách 1999-2000 và chuyển sang Quốc Hội. Hai viện Quốc Hội có nhiệm vụ thảo luận, sửa đổi, đề nghị lại với Hành pháp rồi biểu quyết chung cuộc, hẹn nội trong tháng 9 phải xong để chuyển sang Bạch Cung, Tổng Thống ký thành luật kịp thời ban hành trước ngày 1-10. Thế nhưng bao giờ nó cũng không kịp thời.
Đúng 25 năm trước đây Quốc hội đã tự đặt ra những hạn kỳ từng giai đoạn quyết tâm phải làm xong cho kịp ngày 30-9, thế nhưng hạn kỳ vừa đặt ra, nó đã bị vi phạm ngay trong năm đó. Cũng đừng hỏi tại sao ngân sách nó làm khổ người ta như vậy. Ngân sách là dự toán chi thu. Ở đơn vị nhỏ nhất là gia dình một nhà, tiền kiếm được quân bình với tiền ăn xài cũng đủ gây rắc rối, nói chi đến một nước. Ở một nước dân chủ, giầu nhất thế giới như nước Mỹ, vấn đề lại càng rối ren mỗi năm khi dự toán ngân sách, vì thế năm nào cũng dặn hoài mà “đẻ” không ra ngân sách. Sự kẹt ngân sách liên bang, theo truyền thống là do cuộc đấu giữa hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ, và sự tranh cãi lớn nằm trong các khoản chi, nghĩa là xài tiền vào chỗ nào. Xài sao cho ích nước lợi dân là nguyên tắc quá dễ, khốn thay trong cái nguyên tắc lớn đó lại ấp ủ những toan tính không kém phần vĩ đại. Đó là xài làm sao cho có lợi cho “phe ta”, nghĩa là những nhóm, những phe, những tập đoàn quyền lợi đã từng góp công của ủng hộ cho các ông đảng mỗi bên khi tranh cử. Đặc biệt năm nay ngân sách liên bang thặng dư đến cả trăm tỷ, việc dự toán ngân sách cho năm 2000, năm tranh cử Tổng Thống, tự nhiên lại càng lâm cảnh rối tinh rối mù.
Ngón đòn bắt bí không có ngân sách, để công sở liên bang phải đóng cửa đã được Cộng Hòa thi thố năm 1995 (trước bầu cử 96), nhưng nó thành gậy ông đập lưng ông, các ông Cộng Hòa bị dân chúng ghét về lối bắt chẹt làm loạn cơ cấu quốc gia, nên đã thua ở Bạch Cung và còn thua ở Quốc Hội 98, đa số Cộng Hòa đã teo lại. Năm nay không có ông Cộng Hòa nào nhắc đến chuyện cho công sở đóng cửa. Nhưng các ông Cộng Hòa lại kẹt với nhau trong nội bộ về khoản tiền giảm thuế cho dân nghèo, coi như món ăn khách nhất trong mùa tranh cử. Đây là chương trình giảm thuế đã có từ 24 năm nay, nhằm giúp người có lợi tức thấp khỏi rớt trở lại vào tình trạng “eo-phe”. Thuế được giảm trung bình khoảng 1,890 đô la cho mỗi gia đình nghèo có đông con. Theo bộ Tài chính, số người thụ hưởng khoảng 20 triệu và số tiền sẽ lên đến 32 tỷ vào sang năm, nghĩa là số thu của ngân sách sẽ mất đi 32 tỷ. Vấn đề là còn thiếu 8.7 tỷ để bù vào chỗ hụt đó. Vậy kiếm số tiền đó ở đâu" Đây là chỗ làm đảng Cộng Hòa tán loạn.
Ngân sách năm tới có dư thừa, nhưng có những khoản dư không thể nào đụng tới gọi là thặng dư để cứu nguy An sinh Xã Hội hay trả nợ quốc gia. Chính đảng Cộng Hòa đã phải theo Dân Chủ mà gắn bó với chủ trương bảo vệ An sinh Xã hội do Clinton đưa ra. Vì thế tuần trước Cộng Hòa đưa ra sách lược số 1 là trả dần tiền giảm thuế cho dân nghèo thay vì trả một lúc. Giảm thuế là vào đầu năm, tháng 4-2000 khi khai thuế, dân nghèo được bớt số tiền nói trên, coi như chính quyền cho họ cả số tiền đó một lúc. Nhưng ông Cộng Hòa muốn cho dần từng tháng để đến tháng thứ 12 rút cuộc số tiền leo vào dự toán ngân sách 2001, rảnh tay cho ngân sách 2000 đang được thảo luận. Kế hoạch này bị Dân Chủ chống và cả các ông Cộng Hòa theo khuyng hướng ôn hòa cũng chống, nên phải bỏ.
Cộng Hòa liền đưa ra sách lược số 2 làm Dân Chủ và Bạch Cung khoái trá vì họ có dịp đập thẳng tay vào địch thủ nhân mùa tranh cử. Theo sách lược mới, Cộng Hòa đòi cắt bớt đồng đều 2.7% tất cả các khoản dư chi trong ngân sách, như vậy là thừa đủ để có số tiền 8.7 tỷ. Dân Chủ liền tố ngay Cộng Hòa cắt như vậy là nhắm xén cả vào những chương trình thiết yếu nhất cho dân. Họ kể ra vanh vách: nào hơn 1 triệu trẻ em gia đình lợi tức thấp sẽ mất trợ giúp về giáo dục, binh bị có thể phải giảm 200,000 quân, mất đi tới 11 triệu bữa ăn cho người già và những kẻ khốn cùng, quỹ FBI cũng phải giảm để khủng bố có cơ hoành hành... Các ứng cử viên của đảng Cộng Hòa từ ông George W Bush trở xuống đã phải nhất tề hô bỏ sách lược số 2 sợ nó làm mất phiếu của các ông. Vậy làm thế nào kiếm ra 8.7 tỷ, thật khổ cho mấy ông làm ngân sách có ý đồ lớn.
Truyền thống ngân sách ăn đong là hậu quả không thể tránh của đấu tranh chính trường lưỡng đảng ở một nước muốn ra tranh cử điều kiệu ưu tiên là phải có tiền.
Truyền thống không đẹp đó chỉ có thể chấm dứt khi chế độ chính trị Mỹ cải tổ hẳn luật lệ quyên tiền tranh cử. Liệu nước Mỹ có đổi mới được không khi bước qua ngưỡng của của thế kỷ 21" Hãy chờ xem việc làm của Tối Cao Pháp Viện trong khóa họp này.
Mỹ là nước giầu nhất thế giới, nghe nói năm nay ngân sách dư thừa cả 100 tỷ đô la, tại sao lại khốn khổ như vậy" Ngân sách liên bang mỗi năm gọi là tài khóa, bắt đầu từ ngày 1 tháng 10 năm nay đến ngày 30 tháng 9 năm sau. Ngân sách phải liên tục, vì thế cứ đầu năm Hành pháp bắt đầu soạn thảo dự án ngân sách cho năm tới. Như mùa Xuân năm 1999, Bạch Cung đã hoàn tất dự thảo ngân sách 1999-2000 và chuyển sang Quốc Hội. Hai viện Quốc Hội có nhiệm vụ thảo luận, sửa đổi, đề nghị lại với Hành pháp rồi biểu quyết chung cuộc, hẹn nội trong tháng 9 phải xong để chuyển sang Bạch Cung, Tổng Thống ký thành luật kịp thời ban hành trước ngày 1-10. Thế nhưng bao giờ nó cũng không kịp thời.
Đúng 25 năm trước đây Quốc hội đã tự đặt ra những hạn kỳ từng giai đoạn quyết tâm phải làm xong cho kịp ngày 30-9, thế nhưng hạn kỳ vừa đặt ra, nó đã bị vi phạm ngay trong năm đó. Cũng đừng hỏi tại sao ngân sách nó làm khổ người ta như vậy. Ngân sách là dự toán chi thu. Ở đơn vị nhỏ nhất là gia dình một nhà, tiền kiếm được quân bình với tiền ăn xài cũng đủ gây rắc rối, nói chi đến một nước. Ở một nước dân chủ, giầu nhất thế giới như nước Mỹ, vấn đề lại càng rối ren mỗi năm khi dự toán ngân sách, vì thế năm nào cũng dặn hoài mà “đẻ” không ra ngân sách. Sự kẹt ngân sách liên bang, theo truyền thống là do cuộc đấu giữa hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ, và sự tranh cãi lớn nằm trong các khoản chi, nghĩa là xài tiền vào chỗ nào. Xài sao cho ích nước lợi dân là nguyên tắc quá dễ, khốn thay trong cái nguyên tắc lớn đó lại ấp ủ những toan tính không kém phần vĩ đại. Đó là xài làm sao cho có lợi cho “phe ta”, nghĩa là những nhóm, những phe, những tập đoàn quyền lợi đã từng góp công của ủng hộ cho các ông đảng mỗi bên khi tranh cử. Đặc biệt năm nay ngân sách liên bang thặng dư đến cả trăm tỷ, việc dự toán ngân sách cho năm 2000, năm tranh cử Tổng Thống, tự nhiên lại càng lâm cảnh rối tinh rối mù.
Ngón đòn bắt bí không có ngân sách, để công sở liên bang phải đóng cửa đã được Cộng Hòa thi thố năm 1995 (trước bầu cử 96), nhưng nó thành gậy ông đập lưng ông, các ông Cộng Hòa bị dân chúng ghét về lối bắt chẹt làm loạn cơ cấu quốc gia, nên đã thua ở Bạch Cung và còn thua ở Quốc Hội 98, đa số Cộng Hòa đã teo lại. Năm nay không có ông Cộng Hòa nào nhắc đến chuyện cho công sở đóng cửa. Nhưng các ông Cộng Hòa lại kẹt với nhau trong nội bộ về khoản tiền giảm thuế cho dân nghèo, coi như món ăn khách nhất trong mùa tranh cử. Đây là chương trình giảm thuế đã có từ 24 năm nay, nhằm giúp người có lợi tức thấp khỏi rớt trở lại vào tình trạng “eo-phe”. Thuế được giảm trung bình khoảng 1,890 đô la cho mỗi gia đình nghèo có đông con. Theo bộ Tài chính, số người thụ hưởng khoảng 20 triệu và số tiền sẽ lên đến 32 tỷ vào sang năm, nghĩa là số thu của ngân sách sẽ mất đi 32 tỷ. Vấn đề là còn thiếu 8.7 tỷ để bù vào chỗ hụt đó. Vậy kiếm số tiền đó ở đâu" Đây là chỗ làm đảng Cộng Hòa tán loạn.
Ngân sách năm tới có dư thừa, nhưng có những khoản dư không thể nào đụng tới gọi là thặng dư để cứu nguy An sinh Xã Hội hay trả nợ quốc gia. Chính đảng Cộng Hòa đã phải theo Dân Chủ mà gắn bó với chủ trương bảo vệ An sinh Xã hội do Clinton đưa ra. Vì thế tuần trước Cộng Hòa đưa ra sách lược số 1 là trả dần tiền giảm thuế cho dân nghèo thay vì trả một lúc. Giảm thuế là vào đầu năm, tháng 4-2000 khi khai thuế, dân nghèo được bớt số tiền nói trên, coi như chính quyền cho họ cả số tiền đó một lúc. Nhưng ông Cộng Hòa muốn cho dần từng tháng để đến tháng thứ 12 rút cuộc số tiền leo vào dự toán ngân sách 2001, rảnh tay cho ngân sách 2000 đang được thảo luận. Kế hoạch này bị Dân Chủ chống và cả các ông Cộng Hòa theo khuyng hướng ôn hòa cũng chống, nên phải bỏ.
Cộng Hòa liền đưa ra sách lược số 2 làm Dân Chủ và Bạch Cung khoái trá vì họ có dịp đập thẳng tay vào địch thủ nhân mùa tranh cử. Theo sách lược mới, Cộng Hòa đòi cắt bớt đồng đều 2.7% tất cả các khoản dư chi trong ngân sách, như vậy là thừa đủ để có số tiền 8.7 tỷ. Dân Chủ liền tố ngay Cộng Hòa cắt như vậy là nhắm xén cả vào những chương trình thiết yếu nhất cho dân. Họ kể ra vanh vách: nào hơn 1 triệu trẻ em gia đình lợi tức thấp sẽ mất trợ giúp về giáo dục, binh bị có thể phải giảm 200,000 quân, mất đi tới 11 triệu bữa ăn cho người già và những kẻ khốn cùng, quỹ FBI cũng phải giảm để khủng bố có cơ hoành hành... Các ứng cử viên của đảng Cộng Hòa từ ông George W Bush trở xuống đã phải nhất tề hô bỏ sách lược số 2 sợ nó làm mất phiếu của các ông. Vậy làm thế nào kiếm ra 8.7 tỷ, thật khổ cho mấy ông làm ngân sách có ý đồ lớn.
Truyền thống ngân sách ăn đong là hậu quả không thể tránh của đấu tranh chính trường lưỡng đảng ở một nước muốn ra tranh cử điều kiệu ưu tiên là phải có tiền.
Truyền thống không đẹp đó chỉ có thể chấm dứt khi chế độ chính trị Mỹ cải tổ hẳn luật lệ quyên tiền tranh cử. Liệu nước Mỹ có đổi mới được không khi bước qua ngưỡng của của thế kỷ 21" Hãy chờ xem việc làm của Tối Cao Pháp Viện trong khóa họp này.
Gửi ý kiến của bạn
