SAIGON -- Nhiều tháng qua, trước tin đồn cây xáo tam phân ở Khánh Hòa có khả năng chữa được “bách bệnh”, kể cả ung thư, thì ở khu vực Hòn Hèo, thị xã Ninh Hòa (Khánh Hòa), loại cây này đã bị người dân khai thác gần như cạn kiệt mặc dù ngành kiểm lâm đã quyết liệt ngăn chặn.
Theo trang web Nông nghiệp VN, Viện Dược liệu (Bộ Y tế) đã vào cuộc để nghiên cứu với nhóm chuyên gia - đứng đầu là TS Phạm Thị Nguyệt Hằng và đã có kết quả chính thức.
Theo TS Hằng, cây xáo tam phân (tên khoa học là Paramignya trimera), thuộc họ Cam (Rutaceae), loài thực vật này phân bổ ở tỉnh Bình Dương (VN) và Thái Lan. Tính đến thời điểm này, chưa có bất kỳ nghiên cứu trong và ngoài nước đánh giá tác dụng sinh học cũng như độc tính của loài thực vật này.
Nghiên cứu được tiến hành trên 5 dòng ung thư gồm ung thư gan Hep-G2, ung thư đại tràng HTC116, ung thư vú MDA MB231, ung thư buồng trứng OVCAR-8 và ung thư cổ tử cung Hela. Xáo tam phân bước đầu được dùng sàng lọc độc tính của những dòng tế bào này. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, chỉ có phân đoạn XTP-Hx thể hiện độc tính tế bào ở mức độ trung bình trên dòng tế bào ung thư gan, còn lại các phân đoạn khác là rất yếu. Ngay cả tế bào ung thư cổ tử cung cũng chỉ có tác dụng ở mức độ trung bình.
Theo kinh nghiệm dân gian, người dân thường sắc nước xáo tam phân để uống, tuy nhiên với cách này chỉ có thể chiết được các chất phân cực. Để có kết quả chính xác từ loại thực vật này, các chuyên gia đã chiết xuất methanol (ký hiệu XTP-MeOH) xáo tam phân dùng để nghiên cứu tác dụng bảo vệ gan và xác định độc tính để thử nghiệm trên chuột nhắt trắng.
Cao chiết methanol xáo tam phân đã không thể hiện tác dụng ức chế tăng enzym gan trên mô hình gây viêm gan cấp thực nghiệm bằng paracetamol với liều lượng 10 và 20g dược liệu/kg thể trọng. “Tuy nhiên, đây không phải là đối tượng tiềm năng cho điều trị viêm gan so với những dược liệu khác có cùng tác dụng”- TS Hằng nói. Thí nghiệm cũng cho thấy, với độc tính thấp, xáo tam phân khá an toàn khi sử dụng.
Tuy nhiên, theo một bài viết mới đây của Th.S-BS Lê Tấn Phùng (Sở Y tế Khánh Hòa) đăng trên báo Thanh Niên, nếu dựa vào “kết quả ban đầu” về nghiên cứu cây xáo tam phân nêu trên của Viện Dược liệu, chưa thể khẳng định xáo tam phân chữa được viêm gan, ung thư.
Th.S-BS Lê Tấn Phùng viết: “Kết quả nghiên cứu này dựa vào những thí nghiệm trên động vật, cụ thể là chuột nhắt trắng và trên một số dòng tế bào ung thư trong ống nghiệm (in-vitro). Điều đó có nghĩa các kết quả ban đầu này hoàn toàn còn mang tính thử nghiệm, chưa thể khẳng định những tác dụng này là tương tự trên cơ thể người. Sẽ còn nhiều thử nghiệm tiếp theo để khẳng định tính giá trị và tính tin cậy của các tác dụng này (…).
Viện Dược liệu chỉ mới nghiên cứu độc tính cấp (được biểu hiện tức thì) của cây xáo tam phân trên chuột. Hiện nay, chưa có nghiên cứu nào được thực hiện về độc tính trường diễn và độc tính đặc hiệu của cây xáo tam phân. Chỉ khi nào làm rõ được các độc tính này, tính an toàn của việc sử dụng cây xáo tam phân mới được khẳng định”.
Trong khi dược tính của cây “thần dược” xáo tam phân còn mơ hồ như thế thì giá loại rễ này trên thị trường toàn bạc triệu nên đã xuất hiện "cây thần dược" giả - là những thân gỗ của một số loại cây khác, được băm nhỏ, phơi khô, trộn lẫn với "cây thần dược" bán cho người có nhu cầu.
Báo CAND dẫn lời lương y Nguyễn Khai Minh, ở phố thảo dược quận 5, Sài Gòn, rằng: "Cây thần dược kích thước đường kính chỉ từ 3 đến 8cm, vỏ màu vàng nhạt, có rất nhiều gai dài và nhọn. Khi chặt hái, người ta róc bỏ những gai này rồi phơi khô, băm thành từng lát. Để đề phòng cây giả, khi mua nên mua nguyên thân, cành, chú ý quan sát những dấu gai đã róc bỏ trên thân cây. Trước khi sắc lấy nước uống, nên sao (rang) cho vàng để loại bỏ chất cyanuahydrid, là một chất độc thường thấy trong cây họ gỗ".
Cũng tại phố thảo dược quận 5, hồi đầu tháng này, có tiệm đã bày bán xáo tam phân với giá 1.2 triệu đồng/kg. Mới đây, trong giới đi săn lùng “thần dược”, có tin một kí lô rễ xáo tam phân khô, bảo đảm không có pha trộn cây khác, mua tại Ninh Hòa là 1.7 triệu đồng và rất dễ bị hao hớt.
Theo trang web Nông nghiệp VN, Viện Dược liệu (Bộ Y tế) đã vào cuộc để nghiên cứu với nhóm chuyên gia - đứng đầu là TS Phạm Thị Nguyệt Hằng và đã có kết quả chính thức.
Theo TS Hằng, cây xáo tam phân (tên khoa học là Paramignya trimera), thuộc họ Cam (Rutaceae), loài thực vật này phân bổ ở tỉnh Bình Dương (VN) và Thái Lan. Tính đến thời điểm này, chưa có bất kỳ nghiên cứu trong và ngoài nước đánh giá tác dụng sinh học cũng như độc tính của loài thực vật này.
Nghiên cứu được tiến hành trên 5 dòng ung thư gồm ung thư gan Hep-G2, ung thư đại tràng HTC116, ung thư vú MDA MB231, ung thư buồng trứng OVCAR-8 và ung thư cổ tử cung Hela. Xáo tam phân bước đầu được dùng sàng lọc độc tính của những dòng tế bào này. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, chỉ có phân đoạn XTP-Hx thể hiện độc tính tế bào ở mức độ trung bình trên dòng tế bào ung thư gan, còn lại các phân đoạn khác là rất yếu. Ngay cả tế bào ung thư cổ tử cung cũng chỉ có tác dụng ở mức độ trung bình.
Theo kinh nghiệm dân gian, người dân thường sắc nước xáo tam phân để uống, tuy nhiên với cách này chỉ có thể chiết được các chất phân cực. Để có kết quả chính xác từ loại thực vật này, các chuyên gia đã chiết xuất methanol (ký hiệu XTP-MeOH) xáo tam phân dùng để nghiên cứu tác dụng bảo vệ gan và xác định độc tính để thử nghiệm trên chuột nhắt trắng.
Cao chiết methanol xáo tam phân đã không thể hiện tác dụng ức chế tăng enzym gan trên mô hình gây viêm gan cấp thực nghiệm bằng paracetamol với liều lượng 10 và 20g dược liệu/kg thể trọng. “Tuy nhiên, đây không phải là đối tượng tiềm năng cho điều trị viêm gan so với những dược liệu khác có cùng tác dụng”- TS Hằng nói. Thí nghiệm cũng cho thấy, với độc tính thấp, xáo tam phân khá an toàn khi sử dụng.
Tuy nhiên, theo một bài viết mới đây của Th.S-BS Lê Tấn Phùng (Sở Y tế Khánh Hòa) đăng trên báo Thanh Niên, nếu dựa vào “kết quả ban đầu” về nghiên cứu cây xáo tam phân nêu trên của Viện Dược liệu, chưa thể khẳng định xáo tam phân chữa được viêm gan, ung thư.
Th.S-BS Lê Tấn Phùng viết: “Kết quả nghiên cứu này dựa vào những thí nghiệm trên động vật, cụ thể là chuột nhắt trắng và trên một số dòng tế bào ung thư trong ống nghiệm (in-vitro). Điều đó có nghĩa các kết quả ban đầu này hoàn toàn còn mang tính thử nghiệm, chưa thể khẳng định những tác dụng này là tương tự trên cơ thể người. Sẽ còn nhiều thử nghiệm tiếp theo để khẳng định tính giá trị và tính tin cậy của các tác dụng này (…).
Cây xáo tam phân bày bán ở quận 5. (Photo VB)
Về nghiên cứu tác dụng bảo vệ gan: Văn bản của Viện Dược liệu nêu rõ nghiên cứu này thực hiện trên mô hình chuột nhắt trắng bị gây viêm gan cấp bằng Paracetamol. Như vậy nghiên cứu chỉ cho thấy tác dụng với viêm gan do Paracetamol, chứ không phải đối với mọi loại viêm gan khác (ví dụ như do virus, vi khuẩn, do rượu, do hóa chất...). Ngoài ra, Viện Dược liệu đưa ra kết luận này dựa trên sự so sánh với tác dụng ức chế viêm gan cấp “tương tự silymarin 100 mg/kg”. Trong khi đó, chưa có bằng chứng khoa học nào khẳng định silymarin có tác dụng trong điều trị các bệnh lý về gan nói chung và viêm gan nói riêng. Do đó, để khẳng định xáo tam phân có tác dụng ức chế viêm gan cấp trên người là chưa có cơ sở.Viện Dược liệu chỉ mới nghiên cứu độc tính cấp (được biểu hiện tức thì) của cây xáo tam phân trên chuột. Hiện nay, chưa có nghiên cứu nào được thực hiện về độc tính trường diễn và độc tính đặc hiệu của cây xáo tam phân. Chỉ khi nào làm rõ được các độc tính này, tính an toàn của việc sử dụng cây xáo tam phân mới được khẳng định”.
Trong khi dược tính của cây “thần dược” xáo tam phân còn mơ hồ như thế thì giá loại rễ này trên thị trường toàn bạc triệu nên đã xuất hiện "cây thần dược" giả - là những thân gỗ của một số loại cây khác, được băm nhỏ, phơi khô, trộn lẫn với "cây thần dược" bán cho người có nhu cầu.
Báo CAND dẫn lời lương y Nguyễn Khai Minh, ở phố thảo dược quận 5, Sài Gòn, rằng: "Cây thần dược kích thước đường kính chỉ từ 3 đến 8cm, vỏ màu vàng nhạt, có rất nhiều gai dài và nhọn. Khi chặt hái, người ta róc bỏ những gai này rồi phơi khô, băm thành từng lát. Để đề phòng cây giả, khi mua nên mua nguyên thân, cành, chú ý quan sát những dấu gai đã róc bỏ trên thân cây. Trước khi sắc lấy nước uống, nên sao (rang) cho vàng để loại bỏ chất cyanuahydrid, là một chất độc thường thấy trong cây họ gỗ".
Cũng tại phố thảo dược quận 5, hồi đầu tháng này, có tiệm đã bày bán xáo tam phân với giá 1.2 triệu đồng/kg. Mới đây, trong giới đi săn lùng “thần dược”, có tin một kí lô rễ xáo tam phân khô, bảo đảm không có pha trộn cây khác, mua tại Ninh Hòa là 1.7 triệu đồng và rất dễ bị hao hớt.
Gửi ý kiến của bạn
